ሰላምና ጤና እየተመኘሁላችሁ እኔም እንደሌሎች ጠያቂዎች ችግሬን ላዋያችሁ፡፡ ዕድሜዬ 25 ነው ከጉርምስና ዕድሜዬ ጀምሮ ድብርት ያሰቃየኛል፡፡ በተለይ ሴት እንደመሆኔ መጠን ይህ ችግር ሊጎላብኝ አይገባም እያልኩ እጨነቃለሁ፡፡ ለመሆኑ ሴቶች ወይስ ወንዶች ናቸው ለድብርት የሚጠቁት? በጓደኞቼ ምክር መሰረት ከድብርት ለመላቀቅ ወሲብ ማድረግ እንዳለብኝ ሁሉ ተነግሮኝ ያን ሁሉ በጉርምስና ዕድሜዬ ጀመርኩ፡፡ ሆኖም ለውጥ የለውም፡፡ ዝም ብሎ ያለምንም ምክንያት ቢደብራችሁ ምን ታደርጋላችሁ? እስቲ አንድ በሉኝ ድብርት ሊገለኝ ነው፡፡
ዲ.አር
ውድ አንባቢያችን: ሁሉም ሰው ለስነ ልቦናዊ ችግሮቹ መንስኤ ምክንያቶች ይኖሩናል፡፡ ከደብዳቤሽ ለመረዳት እንደቻልነው ስነ ልቦናዊ መንስኤሽ ምን እንደሆነ ግልፅ አይደለም፡፡ ሆኖም ለዚህ ሰፊ ችግር መንስኤ የምንላቸውን ስንዘረዝር ያንቺ የቱ እንደሆነ ለመገንዘብ ሞክሪ፡፡ ከዚህ በተረፈ መፍትሄዎችን እንደሚከተለው እንጠቁምሻለን፡፡
ድብርት የሚባለው ሁኔታ በማናችንም ላይ በተወሰነ መልኩ ሊከሰት የሚችል ሁኔታ ሲሆን መጠኑን ያለፈ ሲሆን ግን ከስነ አዕምሮ ውስጥ ይመደባል፡፡ ይህም ዲፕሬሽን በመባል ይታወቃል፡፡ ይህ የደብርት ስሜት የተለያዩ ሀዘንን ወይም መከፋትን የሚያስከትሉ ሁኔታዎችን ተከትሎ ቢመጣም ከችግሩ ጋር ተመጣጣኝ ያልሆኑና ጊዜውም ከልኩ ያለፈ የድብርት ስሜትን ያስከትላል፡፡
Depression may be described as feeling sad, blue, unhappy, miserable, or down in the dumps. Most of us feel this way at one time or another for short periods.
Clinical depression is a mood disorder in which feelings of sadness, loss, anger, or frustration interfere with everyday life for a longer period of time.For more information on the symptoms and treatment of depression, see:
- Adolescent depression
- Bipolar disorder
- Depression in the elderly
- Dysthymia
- Major depression – National Library of Medicine
በዓለማችን ውስጥ ድብርት በሁለተኛው ደረጃ በሰፊው የሚታይ የስነ አዕምሮ ችግር ሲሆን በአማካኝ ወደ ህክምና ማዕከል የተለያየ በሽታ ይዞናል ብለው ከሚሄዱት ሰዎች ውስጥ 10 በመቶ የሚሆኑት በድብርት ችግር ሳቢያ እንደሆነ የተለያዩ ጥናቶች ያመላክታል፡፡
አንድ ጊዜ ድብርት በሚከሰትበት ወቅት በአብዛኛው ከ6-9 ወር ሌላ ጊዜ ቢቆይ ከ15-20 በመቶ ባሉ ሰዎች ላይ ግን 2 ዓመትና ከዛ በላይ ሊቆይ ይችላል፤ በመቀጠልም በተለያየ ጊዜ በተደጋጋሚ ሊነሳ ይችላል፡፡
ድብርት በምን ይከሰታል?
በመሰረቱ የድብርት መንስኤ በውል ባይታወቅም ካለ ምንም ምክንያት ሊከሰት እንደሚችል ሁሉ የተለያዩ ሁኔታዎችን ተከትሎ ሊመጣም ይችላል፡፡
በጥቅሉ ስንመለከት የድብርት ስሜት ከወንዶች ይልቅ በሴቶች ላይ የመታየት እድሉ በሁለት እጥፍ ከፍ ሲል ይህ የሆነበት መሰረታዊ ምክንያት ባይታወቅም ከምክንያቶቹ ውስጥ ግን፤
- የሴቶች ባሪ ከወንዶች ይልቅ ሁኔታዎች በሚከሰቱበት ወቅት ወደ ውስጥ በመያዝ የበለጠ ስለሚጨነቁ፤
- በስነ ተፈጥሮ ላይ የሆርሞኖች መለዋወጥ ይበልጥ በሴቶች ላይ ስለሚታይና ይህም ለድብርት ሊያጋልጥ ስለሚችል፣ ለምሳሌ የወር አበባ ከመምጣቱ ጥቂት ቀናቶች በፊትና እንዲሁም ልጅ ከወለዱ በኋላ ለትንሽ ቀናት የድብርት ስሜት ሊከተል ይችላል፡፡
- የወሊድ መከላከያ እንክብል በሚወስዱ አንዳንድ ሴቶች ላይ ይህ ሁኔታ ሊከሰት ይችላል፡፡
- የታይሮይድ ዕጢ የሚያመነጩ ሆርሞኖች መዛባት በአብዛኛው ሴቶች ላይ የሚታይ ሲሆን ይህም የድብርት ስሜትን ሊያስከትል ይችላል፡፡
ከዚህ በተጨማሪም በህይወት ውስጥ የተለያዩ መሰረታዊ የህይወት ለውጥና የመንፈስ መታወክን ሊያስከትሉ የሚችሉ ሁኔታዎች፣ ለምሳሌ የቅርብ ሰው ሲሞት ወይንም የሙት ዓመት ሲሆን፤ በማንኛውም ወቅት በተለይ ግን በበዓላት አካባ የብቸኝነት ስሜት ሲኖርና ከስራ መባረር፣ ከፍቅር/ከትዳር ጓደኛ ጋር መለያየት፣ ቤት መለወጥንና የተለያዩ ስር ነቀል ለውጦች ይህንን ስሜት ያስከትላሉ፡፡
Depression and heart disease
The link between heart disease and depression has long been thought of as cause-and-effect. Studies are now showing that depression itself may contribute to heart disease.
የተለያዩ በሽታዎች በሚከሰቱበት ወቅት በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ ድብርትን ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡ ለምሳሌ ለመጥቀስ ያክል፤
- በቀጥታ፡- የታይሮይድ ዕጢ ችግር በሚኖርበት ወቅት የሆርሞኖች መለዋወጥ በቀጥታ ድብርትን ሊያስከትል ይችላል፡፡
- በተዘዋዋሪ፡- የአጥንት መገጣጠሚያ ችግር በሚኖርበት ወቅት ከፍተኛ የህመም ስሜት መኖሩና እንቅስቃሴም በመገደቡ የበሽተኛነት ስሜትና ድብርትን ሊያስከትል ይችላል፡፡
- በሁለቱም፡- አንጎል ላይ ጉዳቱን የሚያስከትሉ ሁኔታዎች በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ የድብርት ስሜትን ያስከትላል፡፡
- የአንዳንድ መድሃኒቶች የጎንዮሽ ጉዳት የድብርት ስሜትን ማስከተል ሊሆን ይችላል፡፡ ይህም እንደ መድሃኒቱ አይነት ወይንም እንደ ብዛት ሊወሰን የሚችል ሁኔታ ነው፡፡
- በአመጋገብ ላይ የተወሰኑ ንጥረ ነገሮችን ካለመውሰድ፤ ለምሳሌ የቫይታሚን ቢ 5 እና ቫይታሚን ቢ 12 በሚያነሱን ጊዜ የድብርት ስሜት ሊከሰት ይችላል፡፡
በድብርት ጊዜ ሊታዩ የሚችሉ ስሜቶች
የድብርት ስሜት በአብዛኛው ጊዜ ቀስ በቀስ ቀናትንና ሳምንታት ጠብቆ የሚከሰት ሁኔታ ሲሆን በአብዛኛው ወደ ድብርት ስሜት ውስጥ የሚገባ ሰው ቀዝቀዝ ማለትና የማዘን ስሜት ወይንም በአንፃሩ የመበሳጫጨትና የመነጫነጭ ሁኔታ ሊታይበት ይችላል፡፡ ይህንንም ስንል፤
- Vegetative Depression:- ሰዎች ከነገሮች፣ ከእንቅስቃሴዎችና ከሌሎች ሰዎች ሲርቁ፣ በአጠቃላይ ከወትሮ ባህሪያቸው ውጪ ማውራት ሲቀንሱ፣ ምግብ መብላት ሲያቆሙ፣ እንቅልፍ መተኛት ሲያቅታቸው እንዲሁም ከፍተኛ የሀዘን ስሜት ሲሰማቸው የሚታይ ሁኔታ ሲሆን፤
- Agitated Depression:- ከላይ ከተጠቀሱት አንዳንድ ስሜቶች በተጨማሪ ካለማቋረጥ ሲያወሩ፣ ሲነጫነጩ፣ በአንድ ቦታ ረጋ ብለው መቀመጥ ሲያቅታቸውና ከሰው ጋር መግባባት ሲያቆሙ የሚታይ ሁኔታ ነው፡፡
በአብዛኛው በድብርት ውስጥ ያለ ሰው የደስታና የሀዘንን ሁኔታዎች በትክክል መስማትም ሆነ መግለፅ ያዳግተዋል፣ በዚህም ሳቢያ ከዚህ በታች የተዘረዘሩት ስሜቶች ሊከሰቱ ይችላሉ፡፡
በድብርት ውስጥ ያሉ ሰዎች በአብዛኛው የአነጋገራቸውና የአስተሳሰባቸውን የእንቅስቃሴያቸው ፍጥነት እጅግ ይቀንሳል፡፡ ከዚህ በተጨማሪም በአብዛኛው ጊዜ ለነገሮች ውሳኔ መስጠት ከማቃትም በላይ ለብዙ ነገሮች ግድ ያለመስጠት ሁኔታና ብሎም ተስፋ የመቁረጥ ሁኔታ ያሳያል፡፡ ለሁኔታዎችም ራሳቸውን የመውቀስና እንዲሁም አልረባም ብሎ የማሰብ ሁኔታ ከጊዜ በኋላ ተስፋ መቁረጥንና ብሎም ራስን የማጥፋትን ሀሳብ ብሎም ሙከራን ያስከትላል፡፡
በአብዛኛው ድብርት ውስጥ ያሉ ሰዎች እንቅልፍ የመተኛት ችግር ሲኖርባቸው በተጨማሪም በተደጋጋሚ ከእንቅልፍ የመንቃት ሁኔታና ብሎም ወደ ማንጊያው አካባቢ ጨርሶ መንቃት ይከሰታል፡፡
የግብረ ስጋ ግንኙነት ፍላጎትም ሆነ ችሎታ መቀነስ በአብዛኛው የሚታይ ሁኔታ ነው፡፡
የምግብ ፍላጎት መቀነስና ብሎም የሰውነት ክብደት በእጅጉ መቀነስ እና በሴቶች ላይ የወር አበባ መቅረት ያስከትላል፡፡ ነገር ግን በአንድ አንድ ሰዎች ላይ ምግብን በኃይል መብላትና የሰውነት ክብደት ከቁጥጥር ውጭ መጨመርም የሚታይ ሁኔታ ነው፡፡
አንድ አንድ ሰዎች ከድብርት ስሜቱ የተነሳ የተለያየ በሽታ ይዞናል ብለው በማሰብ የህመም ስሜት፣ ሊሰማቸው ይችላል፡፡ ከዚህ በተጨማሪም የማይድን በሽታ ይዞኛል ወይም የተለያዩ አስነዋሪ ናቸው ብለው የሚያምኗቸው ሁኔታዎች ይዞኛል በሚል እምነት ፍርሃትና ጭንቀት ሊይዛቸው ይችላል፡፡
ወደ 15 ከመቶ የሚሆኑ የድብርት ስሜት ያላቸው ሰዎች ይህንን ስሜት ተከትሎ ሌላ የስነ አዕምሮ ችግሮች ሊያጋጥማቸው ይችላል፡፡ ማለትም ነገሮችን ማየት ወይንም መስማት፣ ሌሎች ሰዎች ምን ያህል እንደማይረቡ የነገሯቸው መምሰል፣ ሰዎች ይቅር የማይባል ጥፋት ስላጠፉ ሲወቅሷቸው ወይንም ለግድያ ሲፈልጓቸው ማየት፣ ማሰብ፣ ወይንም መስማት ሊከሰቱ ይችላሉ፡፡
በአጠቃላይ የድብርት ስሜት በሚኖርበት ጊዜ የስነ አእምሮ ሐኪም ጋር መሄድ ወይንም ሰዎችን እንዲሄዱ መምከር ተገቢ ሲሆን በተለያዩ ምክሮችና (psychotherapy) ሊሻሻል የሚችል ሁኔታ ነው፡፡ ሰዎች ራሳቸውን የማጥፋት ሀሳብም ሆነ ሙከራ በሚያደርጉበትም ወቅት በአፋጣኝ የስነ አዕሮ ሐኪም ጋር በመውሰድ እንደየአስፈላጊነቱ በሆስፒታል ተኝተው ወይንም በተመላላሽ ህክምና ነገር ግን በቅርብ ክትትል የህክምና መፍት እንዲያገኙ ማድረግ እጅግ ተገቢ ነው፡፡