ፍኖተ ነፃነት

የአንድነት ፓርቲ የመቱ ዞን የድርጅት ጉዳይ ኃላፊ አቶ ታመነ መንገሻ ያለፍርድ ቤት ትዕዛዝ መስከረም 3 ቀን 2007 ዓ.ም በመቱ ወረዳ ፖሊስ ጣቢያ መታሰራቸውን ከአካባቢው የደረሰን ዜና ያመለክታል፡፡ አቶ ታመነ መንገሻ የታሰሩት አማራ ይቀውጣ ብለሃል በሚል ሰበብ እንደሆነና ይህን ተናገሩ በተባለበት ወቅት ታመው አልጋ ላይ እንደነበሩ ምንጮቻችን የገለጹ ሲሆን ፖሊስ በሳቸው ላይ እንዲመሰክር ፖሊስ ጣቢያ ለምስክርነት የቀረበው ግለሰብ እሳቸው ሲናገሩ የሰማሁት ዓላማችን መለያየት ሳይሆን ኢትዮጵያዊነት እንዲቀጥል ነው ብለው በማለታቸው መስካሪውም እንዲታሰሩ ተደርገው በዋስ ተለቀዋል፡፡አቶ ታመነ መንገሻ ጳጉሜ 4 ቀን ታስረው እንደነበረና ጳጉሜ 5 ቀን 2006 ዓ.ም በዋስ ቢለቀቁም በአካባቢው ያሉ የመንግስት ካድሬዎች ለምን ተለቀቁ መታሰር አለባቸው በማለታቸው በድጋሚ እንደታሰሩ እስካሁንም ፍርድ ቤት እንዳልቀረቡ ምንጮቻችን ገልጸዋል፡፡ በተያያዘም በመቱ ወረዳ ፖሊስ ጣቢያም የታሰሩ 15 እና ከ 15 ዓመት በታች የሚገኙ በርካታ ወጣቶች እንደሚገኙና የታሰሩበት ምክንያትም የተቃዋሚ ፓርቲ አባልና ደጋፊ ናችሁ በሚል እንደሆነ ከአካቢው ምንጮቻችን ያደረሱን ዜና ያመለክታል፡፡

የአርትራይተስ በሽታ የሰው ልጆችን ማሰቃየት ከጀመረ ብዙ መቶ ዓመታት አልፈዋል፡፡ በሽታው ከበርካታ መቶ ዓመታት በፊት ጀምሮ እንደነበረ በግብፅ እንዳይፈርሱ ተደርገው ከቆዩ አስከሬኖች ማስረጃ ተገኝቷል፡፡ አገር አሳሹ ክርስቶፈር ኮሎምበስ በዚህ በሽታ ይሰቃይ እንደነበር ሊታወቅ ችሏል፡፡ ዛሬም ቢሆን በሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰዎች በዚሁ በሽታ ይሰቃያሉ፡፡ በሀገራችንም እንዲሁ የዚህ በሽታ ሰለባ የሆኑ ግን ምንነቱን የማያውቁ ሰዎች ስቃዩን ተሸክመው ለመኖር ተገደዋል፡፡ ለመሆኑ ይህ ሰውነት የማያሽመደምድ በሽታ ምንድን ነው? ከዚህ በመቀጠል ስለዚህ በሽታ ምንነት፣ መንስኤና መፍትሄ ለማቅረብ እንሞክራለን፡፡
‹‹አርትራይተስ››
አርትራይተስ ከ100 ከሚበልጡ የተለያዩ የቁርጥማት በሽታ አይነቶች ጋር ተዛማጅነት ያለው ነው ሲል ዌስተርን ጆርናል ኦቭ ሜዲሲን ይገልፃል፡፡ ከእነዚህ መካከል ኦስትዮአርትራይተስ፣ ሩማቶይድ አርትራይተስ፣ ሲስተሚክ ሉፐስ ኤራይቲማቶሰስ፣ ጁሽ ናይል ሩማቶይድ አርትራይተስ፣ ጋውት፣ በርሳይተስ፣ ሩማቲክ ፊቨር፣ ላይም በሽታ፣ እና የመሳሰሉት ይገኙበታል፡፡
እነዚህ በሽታዎች አንጓዎችን ብቻ ሳይሆን አንጓዎቹ ደግፈው የሚይዙትን ጡንቻዎች፣ አጥንቶች እንዲሁም አጥንትን ከጡንቻና አጥንትን ከአጥንት የሚያገናኙ ጅማቶችን ጭምር ያጠቃሉ፡፡ አንዳንድ የአርትራይተስ አይነቶች ቆዳን፣ የውስጥ አካል ክፍሎችንና፣ አይንን ሳይቀር ሊያጠቁ ይችላሉ፡፡
መንስኤና ምልክት
አብዛኛውን ጊዜ ሩማቶይድ አርትራይተስ የሚያጠቃው የግራውንና የቀኙን የሰውነት ክፍል በአንድ ላይ ሲሆን፣ ቁርጭምጭሚቶችን፣ ጉልበቶችንና እግሮችን ይጎዳል፡፡ ሩማቶድ አርትራይተስ እንደያዛቸው በምርመራ ከታወቀላችው ሰዎች መካከል ከ50 በመቶ በላይ የሚሆኑት ከቆዳቸው ስር ትናንሽ እባጭ ወይም ዕጢ መሳይ ነገር ይፈጠርባቸዋል፡፡ አንዳንዶቹ የደም ማነስ፣ የዓይን መድረቅና መቆጥቆጥ እንዲሁም የጉሮሮ ህመም ይኖራቸዋል፡፡ ድካም እንዲሁም እንደ ትኩሳትና የጡንቻዎች ህመም የመሳሰሉ የኢንፍሉዌንዛ አይነት የህመም ስሜት ይሰማቸዋል ሲል ዚ አሜሪካን ጆርናል ኦቭ ሜዲሲን ይጠቁማል፡፡
ዶ/ር ማይክል ሺፍ ‹‹በመካከለኛው ዕድሜ ላይ በሚገኙ ሴቶች ላይ ሩማቶይድ አርታይተስ በብዛት ይታያል›› ብለዋል፡፡ ይሁን እንጂ ሺፍ ‹‹ህፃናትንና ወንዶችን ጨምሮ በማንኛውም ዕድሜ የሚገኝን ሰው ሊያጠቃ ይችላል›› በማለት አክለው ተናግረዋል፡፡ ሩማቶይድ አርትራይተስ ያለባቸው ዘመዶች ያሏቸው ሰዎች በበሽታው የመያዝ ዕድላቸው ከፍተኛ ነው፡፡ ማጨስ፣ ከልክ በላይ የሆነ ውፍረትና ደም መውሰድ ለበሽታው የሚያጋልጡ ተጨማሪ ምክንያቶች እንደሆኑ በበርካታ ጥናቶች ተረጋግጧል፡፡ በአርትራይተስ በሽታ የተያዙ ሰዎች የቅርጽ መበላሸት፣ መሽመድመድና የህመም ስቃይን ለማስተናገድ ይገደዳሉ፡፡
ህክምና
የአርትራይተስ ህክምና አብዛኛውን ጊዜ የተለያዩ መድኃኒቶችን መውሰድን፣ አካላዊ እንቅስቃሴና የአኗኗር ለውጥ ማድረግን ያጠቃልላል፡፡ አንድ ፊዚካል ቴራፒስት ጤናን ለማሻሻል የሚረዳ የሰውነት እንቅስቃሴ ያሰራን ይሆናል፡፡ ይህም ጡንቻዎች እንዲሳሳቡና እንዲለጠጡ የሚያደርግ (Isometric)፣ ክብደት እንደማንሳት ያሉትን (Isotonic) እና የኤይሮቢክ እንቅስቃሴዎችን ሊያካትት ይችላል፡፡ እነዚህ እንቅስቃሴዎች እንደ አንጓ ህመምና እብጠት፣ ድካም፣ መጥፎ ስሜት እንደመሰማትና ጭንቀት ያሉትን የህመም ስሜቶች እንደሚቀንሱ ታውቋል፡፡ የአካላዊ እንቅስቃሴ ጥቅም በጣም ባረጁ ሰዎች ላይ ሳይቀር ታይቷል፡፡ በተጨማሪም አካላዊ እንቅስቃሴ የሚደርሰውን የአጥንት መሳሳት ያስወግዳል፡፡ አንዳንዶች ደግሞ በሙቀትና በቅዝቃዜ በሚሰጡ የተለያዩ ህክምናዎችና በአኩፓንክቸር ከህመማቸው ፋታ እንዳገኙ ይናገራሉ፡፡
ክብደት መቀነስ የአንጓ ህመሞችን በከፍተኛ መጠን ስለሚቀንስ የአመጋገብ ለውጥ ማድረግ ለአርትራይተስ ከሚደረጉት ጥንቃቄዎች ዋነኛውን ቦታ ሊይዝ ይችላል፡፡ ጠቆር ያለ አረንጓዴ ቀለም ያላቸውን በካልስየም የበለፀጉ ቅጠላ ቅጠሎችን፣ ትኩስ ፍራፍሬዎችን፣ ኦሜጋ-3 ፋቲ አሲድ የሚባለው ንጥረ ምግብ የሚገኝባቸውን የቀዝቃዛ አካባቢዎች ዓሣ አዘውትሮ መመገብና በፋብሪካዎች በመዘጋጀታቸው ምክንያት የተፈጥሮ ባህርያቸውን ያጡና የቅባት ክምችት ያላቸውን ምግቦች መቀነስ ክብደት ለመቀነስ ከመርዳቱ በተጨማሪ የህመም ስሜትን በእጅጉ ይቀንሳል፡፡
አርትሮስኮፒ የሚባለውን ቀዶ ህክምና መውሰድ የሚመከርበት ሁኔታም አለ፡፡ ይህ ህክምና በሚሰጥበት ጊዜ መሳሪያው አንጓ ውስጥ እንዲገባ ይደረግና የቀዶ ህክምና ባለሙያው ጉዳት የሚያስከትሉ ኢንዛይሞች የሚያመነጨውን ሲኖቭያለ ህብረህዋስ ያስወግዳል፡፡ ይሁን እንጂ ብዙውን ጊዜ አንጓው ተመልሶ ስለሚቆጣ ይህን አይነቱ ቀዶ ህክምና የሚያስገኘው ጥቅም በጣም ውስን ነው፡፡ ከዚህ ይበልጥ ከባድ የሆነው ህክምና አርትሮፕላስቲ ይባላል፡፡ በዚህ ህክምና መላው አንጓ (አብዛኛውን ጊዜ የዳሌ ወይም የጉልበት አንጓ) ይወገድና በቦታው ሰው ሰራሽ አንጓ ይተካል፡፡ ይህ ህክምና ከ10 እስከ 15 ዓመት ሊያቆይ ሲችል ህመም በማስወገድ ረገድ በጣም ውጤታማ ነው፡፡
አርትራይተስን ጨርሶ የሚያድን መድኃኒት ባይገኝም፣ የህመም ስሜቶችንና የአንጓ ብግነትን የሚያስታግሱ በርካታ መድኃኒቶች አሉ፡፡ ሐኪምዎን ያማክሩ!
ምንጭ፡- ዌስተርን ጆርናል ኦቭ ሜዲስ

የጤና
አጫጭር ዜናዎች
የአካል ብቃት እንቅስቃሴን ለመንፈስ ጭንቀት
‹‹ለመንፈስ ጭንቀት መድኃኒት ከመጠቀም ይልቅ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ ማድረግ ለአንዳንድ ህመምተኞች የተሻለ ውጤት ሊያስገኝ እንደሚችል›› ዘ ሃርቫርድ ሜንታል ሄልዝ ሌተር ተናግሯል፡፡ በሶስት ቡድን ለተከፈሉ በከባድ የመንፈስ ጭንቀት ለተያዙ 50 ሰዎች ለ4 ወር የሚቆይ የተለያየ ህክምና ተሰጣቸው፡፡ በመጀመሪያው ቡድን ውስጥ ለሚገኙት ጭንቀት የሚያስታግስ መድኃኒት ተሰጣቸው፡፡ በሁለተኛው ቡድን ውስጥ የሚገኙት የአካል በቃት እንቅስቃሴ ብቻ እንዲሰሩ ተደረገ፡፡ በሶስተኛው ቡድን ውስጥ የሚገኙት ደግሞ ሁለቱንም የህክምና ዘዴ እንዲጠቀሙ ተደረገ፡፡ ከአራት ወር በኋላ ከ60 እስከ 70 በመቶ የሚሆኑት በሶስቱም ቡድን ውስጥ የሚገኙ ህመምተኞች ‹‹የነበረባቸው ከባድ የመንፈስ ጭንቀት ለቅቋቸዋል፡፡›› በማለት ሂልዝ ሌተር ተናግሯል፡፡ ይሁን እንጂ ለስድስት ወራት በተደረገው ክትትል የአካል ብቃት እንቅስቃሴ እንዲሰሩ የተደረጉት ህመምተኞች ‹‹በስሜትም ሆነ በአካል በተሻለ ሁኔታ ላይ የተገኙ ሲሆን በበሽታው እንደገና የመጠቃት እድላቸው ስምንት በመቶ ብቻ ሆኖ ተገኝቷል፡፡›› ከዚህ ጋር ሲነፃፀር መድኃኒት እንዲወስዱ የተደረጉትና መድኃኒት እየወሰዱ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ እንዲሰሩ የተደረጉት ህመምተኞች በበሽታው እንደገና የመጠቃት እድላቸው 38 እና 31 በመቶ ሆኖ ተገኝቷል፡፡

ከልክ ያለፈ ውፍረትና ካንሰር
የለንደኑ ዘ ታይምስ መጽሔት እንደዘገበው፤ ‹‹በምዕራቡ ዓለም ለማያጨሱ ሰዎች ዋነኛው ሲወገድ የሚችል የካንሰር ምክንያት ውፍረት ነው፡፡›› ለሃምሳ ዓመታት የተደረጉ ጥናቶች ወፍራም ከሆኑ ክብደት መቀነስን ጨምሮ የአኗኗር ለውጥ ማድረግ አጫሽ ላልሆኑ ሰዎች በካንሰር የመያዝን ዕድል በግማሽ እንደሚቀንስ አመልክቷል፡፡ ‹‹አጫሽ ካልሆንክ የሚያሳስቡህ ሁለት ነገሮች ውፍረትና የሆድ ዕቃና የማህፀን ካንሰር መንስኤ የሆኑት ቫይረሶች ናቸው›› ይላሉ የብሪታኒያ ካንሰር ምርምር ተቋም ባልደረባ የሆኑት ፕሮፌሰር ጁልያን ፔቶ፡፡ ‹‹የአመጋገብ ቁጥጥር በተደረገባቸው እንስሳት ላይ የተደረጉ ሙከራዎች ለካንሰር የመጋለጥ ዕድል በእጅጉ ቀንሶ መገኘቱን አመልክተዋል፡፡›› በህክምና መመዘኛዎች መሰረት አንድ ሰው ወፍራም ነው የሚባለው ለዕድሜው፣ ለይታው፣ ለቁመቱና ለቁመናው ትክክል ነው ተብሎ ከሚታሰበው ሰውነት ክብደት 20 በመቶ በልጦ ሲገኝ ነው፡፡

የመተንፈሻ አካላት በሽታዎችን በዶሮ ሾርባ
‹‹የዶሮ ሥጋ፣ እንደ ብዙዎቹ የፕሮቲን ምግቦች ሲሶቴይን የተባለ ተፈጥሯዊ አሚኖ አሲድ አለው፡፡ ሥጋው በሚቀቀልበት ጊዜ ይህ አሚኖ አሲድ ይወጣል፡፡ ሲሶቴይን ዶክተሮች በብሮንካይትስና በሌሎች የመተንፈሻ አካላት በሽታዎች ለተያዙት ሰዎች ከሚያዙት አሴትልሲስቴይን ከተባለው መድኃኒት ጋር በጣም ይመሳሰላል፡፡ በመሆኑም የዶሮ ሾርባ እንደ ጉንፋን ላሉት የመተንፈሻ አካላት በሽታዎች ይጠቅማል›› ሲል ፉድ፣ ዩር ሚሩክል ሜዲሲን የተባለው መጽሐፍ አስታወቀ፡፡
ቀደም ባሉት ዓመታት ከዶሮ ላባና ቆዳ ይዘጋጅ የነበረው ይህ መድኃኒት በአፍንጫ፣ በጉሮሮና በሣንባ ውስጥ የተጠራቀመውን ንፍጥ የማቅጠንና ወደ ውጭ እንዲፈርስ የማድረግ ችሎታ አለው፡፡ ሾርባው የተዘጉ የመተንፈሻ አካላትን የመክፈት ኃይሉ እንዲጨምር ነጭ ሽንኩርት፣ ቀይ ሽንኩርትና እንደ ሚጥሚጣ የመሳሰሉትን ተኮስ የሚያደርጉ ቅመሞች መጨመሩ ጥሩ እንደሚሆን ዶ/ር ዚመንት ይመክራሉ፡፡

በስቶኮልም ከተማ የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን አና ተውልደ ኢትዮጵያውያን በጋራ “ልማታዊ አርቲሰት” ንዋይ ደበበ ኮንስርት ሊያቀርብ አይደለም ሊያስበው እንደማይገባ አሰታወቁ።

የኢትዮጵያውያን ስቃይ ላይ ጭቆና ላይ ከወያኔው ጋር በመሆን ጮቤ ዳንኪራ የሚረግጠው ንዋይ ደበበ ወደ ስቶክሆልም ሴፕቴምበር 20 ቀን 2014 ዓ.ም ለመዝፈን ስለሚመጣ ውርደቱን ማከናነብ ደግሞ ከሃገር ወዳድ ኢትዮጵያውያን ይጠበቃል ያሉት በስዊድን የሚገኙ ኢትዮጵያውያን ከዓባይ በፊት ዘረኝነት ይገደብ! ከዓባይ በፊት በግፍ የታሰሩት ይፈቱ! ከዓባይ በፊት ሰብዓዊነት ይቅደም! የህዝብ መብት ይከበር! … ድምፃችን ይሰማ! መሪዎቻችን ይፈቱ! ንጹኀንን መግደልና ማሰር ይቁም! መንግሥት ከኃይማኖት ላይ እጁን ያንሳ እንድሁም የዞን ዘጠኝ እና የእስረኛ ጋዜጠኞች ስቃይ የኢትዮጵያውያን ሙስሊሞች ሰቆቃ የጋዜጠኞች ስደት የፖለቲክ መሪዎች እና አጠቃላይ የዜጎች ግድያ ቁስሉ የኛ የዲያስፕራውያንም ስለሆነ ቦይኮቱን በመቅላቀል ንዋይ ደበበን በመጣበት አሳፍረን መመለስ አለብን።” ብለዋል።

“አዲስ ዓመት የአምባገነንነት ዘመን ውጣ የነፃነት ዘመን ግባ ብለን ካለው የተሻለ ነገር የምንፈጥርበት እንዲሆንልን በመመኘት ካለፉት ብዙ አዲስ አመቶች የሚለይበትን እና በሕይወታችን ትርጉም ያለው ለውጥ የምናመጣበት እንዲሆን የህሊና ጥንካሬያችንን ማጎልበት ይጠበቅብናል::” ያሉት ኢትዮጵያውያኑ የነዋይን ዝግጅት ቦይኮት ለማድረግ የተለያዩ ወረቀቶችን እየበተኑ እንደሆነ አስታውቀዋል።

ኢትዮጵያውያኑ በዲያስፖራ ከገዳዩና አሳሪው መንግስት ጎን ቆመው የሚወጉትን አርቲስቶች ቦይኮት ማድረግ ከጀመረ የቆየ ሲሆን በቅርቡ እንኳ ሃመልማል አባተ እንዲሁም በቅርቡ ሸዋፈራው ደሳለኝ ዝግጅቶቻቸው ቦይኮት ተደረገው ወደ ሃገር ቤት መመለሳቸው አይዘነጋም።

(ዘ-ሐበሻ) ለባቡር ግንባታ በሚል ተቆፍሮ የነበረ አፈር ተደርምሶ በቁፋሮ ሥራ ላይ የነበሩ 3 ዕድሜያቸው ከ20 እስከ 23 የሚገመቱ ወጣቶች ሕይወታቸው ማለፉን ከአዲስ አበባ የመጣው መረጃ አመለከተ።

የአዲስ አበባ ከተማ ገጽታ (ፎቶ ከፋይል)

በዛሬው ዕለት በቁፋሮ ላይ እያሉ ህይወታቸው ያለፈው 3 ሰዎች በአቃቂ ክፍለ ከተማ ጉምሩክ ግቢ በተባለ ስፍራ ለቀላል ባቡር መስመር ግንባታ የሚሆን ጉድጓድ በመቆፈር ላይ የነበሩ ሲሆኑ ሰራተኞቹ ቆፍረው የከመሩት አፈር ተደርምሶ ሕይወታቸውን ሊያሳጣቸው ችሏል ከ3ቱ ቆፋሪዎች በተጨማሪም ሌሎች 4 ሰዎች ቀላልና ከባድ ጉዳት እንደደረሰባቸው ከአዲስ አበባ ለዘ-ሐበሻ የደረሰው መረጃ ሲያመለክት የሚመለከተው አካል በነዚህ ክምር አፈሮችና ድንጋዮች እንዲሁም በተቆፈሩ ቦታዎች አስፈላጊው ጥንቃቄ እንዲያደርጉ ክትትል ካላደረገ በስተቀር እንዲህ ያለው አደጋ ሊቀጥል እንደሚችል ታዛቢዎች ይናገራሉ። ጉዳት ከደረሰባቸው ወገኖች መካከል አንዱ በከፍተኛ ጉዳት እየተሰቃየ መሆኑንም ጨምሮ የደረሰን መረጃ ይሳያል።

አዲስ አበባ ከተማ ላይ በተለያዩ ቦታዎች የተቆፈሩ ቦታዎች ላይ ሰዎች እንደሚራመዱበት ያስታወቁት የዘ-ሐበሻ ዘጋቢዎች እንደሚወድቁና አንዳንድ ጊዜም ለአካል ጉዳት እንደሚዳረጉ ጠቅሰው አስፈላጊው የጥንቃቄ ምልክቶች ሊቀመጡ እንደሚገባ ጥቆማቸውን ይሰጣሉ።

(ፍኖተ ነፃነት) መምህራኑ በዛሬው ዕለት በመቀሌ ከተማ የተለያዩ አዳራሾች ተሰብስበው በ3 አጀንዳዎች ላይ እንደሚወያዩ የተገለጸላቸው ሲሆን አጀንዳዎቹም፡-
1 . ስለተሃድሶ መስመራችንና የኢትዮጵያ ህዳሴ
2 . ዴሞክራሲያዊ ሥርዓታችንና ፈተናው
3 . የትምህርት ጥራትና ማነቆዎቹ የሚሉ ሲሆን ስብሰባው የሚቀጥለው ለ 7 ቀን እንደሆነና ቅዳሜና እሁድንም እንደሚጨምር ከመድረኩ መሪዎች ተገለጸላቸው፡፡ መምህራኑም እኛ ቅዳሜና እሁድ መሰብሰብ አንፈልግም ማረፍ አለብን በተጨማሪም እናንተ እየዞራችሁ ስትሰበስቡ አበል እንደምትወስዱት እኛም አበል ያስፈልገናል አበል አለው ወይ? የሚል ጥያቄ መምህራኖቹ አንስተዋል፡፡ ከመድረኩ መሪዎች አቶ ወልዳይ አሰፋ የመቀሌ ዞን ፀጥታ ኃላፊ እና አቶተካላይ የአዲሃውፂ ክፍለከተማ አስተዳደር የተሰጣቸው ምላሽ እኛ ወንድሞቻችን በረሃ ወጥተው ለሰላምና ዲሞክራሲ ብለው ታግለው ህይወታቸውን ሰውተዋል እናንተ ግን ለአንድ ሳምንት ለሚቆይ ስልጠና አበል ትጠይቃላችሁ እኛ አስተማሪዎችን፣ የፍትህ አካላት፣ አነስተኛና ጥቃቅን እና ሌሎችንም እንሰበስባለን ስብሰባው አገር አቀፍ ነው፣ ለዚህ ሁሉ አበል ሰጥተን እንዴት እንችላለን፣ ዓላማችን አንድ ነው ለምንድን ነው አበል የምትጠይቁት በማለት ሊያሳምኑ ሞከሩ ነገር ግን መምህሩ እኛ ጋ ሲደርስ ነው በጀት የሚያጥራችሁ እናንተ ግን በሀገሪቱ ሀብት እንደፈለጋችሁ ትጠቀማላችሁ በማለት የተቃወመ ሲሆን ነገ መምጣት አለባችሁ በሚል ኃይለቃል ከመድረኩ ቢገለጽም ስልጠናው ባለመስማማት ተበትኖዋል ሲል የመቀሌ የዜና ምንጫችን ለፍኖተ ነፃነት ዝግጅት ክፍል ገልጾዋል፡፡

የመጽሐፍ ግምገማ
ደራሲ፡- አለሙ ካሳ ረታ እና ሲሳይ መንግስቴ አዲሱ
ገምጋሚ፡- መንገሻ ረቴ እንዳለው
የግምገማ ቦታ፡- አዲስ አበባ ዩንቨርስቲ መኮንን አዳራሽ
ቀን፡- ጳጉሜን 2፣ 2005 ዓ.ም
የራያ ህዝብ የማንነት ጥያቄ እና የማዕከላዊ መንግስታት ምላሽ ከአፄ ዮሐንስ IV እስከ ኢህአዴግ
እንደ መጽሐፍ ገምጋሚ በአዎንታዊነት የታዩኝን እና መካሪ ወይም ማስተካከያ የምላቸውን ጉዳዮች ለመግለጽ እሞክራለሁ :: መጽሐፉ መልዕክት ያዘሉ ዓረፍተ ነገሮችንና ገላጭ የሆኑ ፎቶግራፎችን በሽፋኑ የያዘ ሲሆን በአጠቃላይ በስድስት ምዕራፎች የተከፈለ ነው:: የመጀመሪው ምዕራፍ ታሪካዊ ዳራው ላይ ያተኮረ ሲሆን አሁን ራያ ተብሎ በሚጠራው ቦታ ይኖሩ የነበሩ ቀደምት ህዝቦች ከቀደምት ነገስታቶች ጋር የነበራቸው ትስስርና ተጽዕኖ እንዲሁም ከአጎራባች ህዝቦች ጋር የነበራቸውን ግጭትና የአብሮነት ኩኔታ ያሳያል:: በዚህ ምዕራፍ በቀጣዮቹ ምዕራፎች የተንጸባረቁት የራስን በራስ ላስተዳድር ጥያቄያዊ መልዕክቶችም ተነስተዋል:: አምስቱ ምዕራፎች ከአፄ ዮሐንስ IV አሁን እስካለንበት ጊዜ ድረስ ኢትዮጵያን የመሩ ገዥዋች ለራያ ህዝብ የማንነት ጥያቄ የነበራቸው ምላሽ ምን እንደሚመስል ያተኮሩ ናቸው::
1. የመጽሐፉ አዎንታዊ ጎኖች

የመጽሐፉን ጭብጥ በመረዳት የተገነዘብኩት ጉዳይ የጸሐፊዎቹ ዓላማ የዘውግ/የብሔር ፖለቲካ – ethnocentric politics or ethno-nationalism የሚንጸባረቅበት የራያን የፖለቲካ ታሪክ መተረክ ነው :: ጽሁፉ ሲገመገም አንድ የታሪክ መጽሐፍ ሊያሟላቸው የሚገቡ የጥናት ስልቶችን በተለይም የመረጃ አጠቃቀምን ከሞላ ጎደል ይዞ ይታያል :: የመጀመሪያና የሁለተኛ ደረጃ የታሪክ መረጃዎችን በተለያዩ ቋንቋዎች ማለትም በአማርኛ፣ በትግርኛ፣ በጣሊያንኛና በእንግሊዝኛ የተጻፉ ጽሁፎችን እንዲሁም ቃለ መጠይቆችን በሰፊው በመጠቀም ልፋት የሚታይበት ፍሬ ያለው ስራ እንዳከናወኑ መረዳት ተችሏል:: አለፍ ሲልም መረጃዎቻቸውን በግርጌ ማስታወሻዎች በማስደገፍ የጽሁፉን ተዓማኒነት ለማሳየት ጥረዋል::

ከታሪክ አጻጻፍ የሚጠበቀውን የክስተቶችን ምክኒያታዊ መንስኤና ውጤት በደንብ ማብራራት የተቻለበት በመሆኑ ቁምነገር ያዘሉ መልዕክቶች በመጽሐፉ ይገኛሉ:: ለምሳሌ በአፄ ዮሐንስ IV፣ በዳግማዊ አፄ ምንሊክና በቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ አልገዛም የሚል አመጽ በራያዎች ሊነሳ የቻለው ራያዎች በራሳቸው ወግና ባህል መሰረት በሚመርጧቸው መሪዎች መመራት በሚሹበት ወቅት ነገስታቶቹ ያለምንም ስልት ከሌላ አካባቢ በሚመጡ ፊውዳላዊ ገዥዎች በሀይል እንዲተዳደሩ ስለሚደረጉ መሆኑን በበርካታ የታሪክ መረጃዎች በማስደገፍ በአሳማኝ ሁኔታ ተገልጧል:: መንስኤን ከውጤት ጋር በማገናኘት በኩል ስኬቱ የላቀ መሆኑን ካሳዩበት ክፍል ለማንሳት ያክል የራያ ህዝብ ወራሪው ጣሊያንን መደገፉንና በሌላ በኩል ደግሞ ጣሊያንን መውጋቱ ታሪካዊ ክስተቱን ከማሳየት በላይ ለምን ይህ ሊሆን እንደቻለም በመረጃ አስደግፈው ለታሪክ አንባቢያን በሚያረካ መንገድ ተርከዋል::

የክስተቶች ምክኒያታዊ መንስኤና ውጤት በሚገባ ከተገለጸበት የመጽሐፉ ክፍሎች ውስጥ ከሶስቱ አፄዎች ጋር የነበሩትን ግጭቶች በምሳሌነት በማንሳት በሚከተሉት አንቀጾች ማብራራት ይቻላል::

አፄ ዮሐንስ እ.አ.አ በ1879 ዓ.ም በቁጥጥራቸው አድርገው በተወካያቸውና በአካባቢው ባህላዊ መሪዎች ያስተዳድሩት በነበረው የራያ መሬትና ህዝብ አንድ ባለሟላቸውን ወደ ተወካያቸው ደጃች ገ/ኪዳን ዘሞ ሲልኩ የቆቦና የአካባቢዋ አስተዳዳሪ የነበሩት አባ ቦና ኩቢ ከአንድ ሸኝ ጋር የንጉሱን ባለሟል በሸኙበት ወቅት ባለሟሉ በመገደላቸው ምክኒያት አፄ ዮሐንስ አባ ቦና ኩቢንና ሰራዊታቸውን ለእርቅና ለደስታ ጨዋታ እንደሚፈልጓቸው በማታለል ሶስት ሺ የራያ ታጣቂ ገበሬዎችን በግፍና ተመጣጣኝ ባልሆነ መንገድ ጨፍጭፈዋል:: በዚሁ ምክኒያት ራያዎች የሚከተሉትን የግጥም ስንኝ መደርደራቸው በመጽሐፉ ተገጧል::

አትመኑት ትግሬን ቢምል ቢገዘት፣
ክርስትና አግብተው ኩቢን አረዱት፣
ያበሉታል እንጂ ያጠጡታል እንጂ
እንዴት ይገደላል ለሆነለት ልጅ::

ልብ ይበሉ አባ ቦና ኩቢ አንገቱ ከመቀላቱ በፊት ክርስቲያን እንዲሆን ያደረጉት እንዲሁም ክርስትና አባቱም ራሳቸው አፄ ዮሐንስ IV እንደነበሩ ፀሀፊዎቹ አስረድተዋል::

በዳግማዊ አፄ ምንሊክ ዘመንም ቢሆን ራያዎችን ረግጦ የመግዛቱ ሂደት በመቀጠሉ የማዕከላዊ መንግስቱ ሰራዊት በአንፃራዊነት ዘመናዊ መሳሪያ ከመያዙም ባለፈ በእጅጉ የተደራጀ በመሆኑ ራያዎች ራሳቸውን በራሳቸው ለማስተዳደር የሚሞክሩት ሙከራ ግፍ በተሞላበት ጭፍጨፋ በመጨናገፉ በንዴትና በዕልህ ብቀላ ለማካሄድ መላ እየፈለጉ ባለበት ወቅት ከንጉሱ ጋር ቅራኔ ያላቸውን የህ/ሰብ ክፍሎች በማጥናት ኢትዮጵያዊያንን ከፋፍሎ ለመግዛት ሲያጠና የነበረውና ለወረራ ሲዘጋጅ የነበረው ጣሊያን ፐሪስኮ የተባለ ጣሊናዊ ሰላይ ወደ ራያዎች ላከ፡፡ ሰላዩም በእስልምና ሀይማኖት ረገጣ ምክኒያት በነገስታቶቹ ላይ ተቃውሞ የነበረውን የወሎውን ሸህ ጣላህ ከራያዎች ጋር በማገናኘት በሚስጢር ራያዎች በርካታ መሳሪያዎች ከጣሊያን እንዲያገኙ አደረጓቸው እና በሸህ ጣላህ መሪነት አሸንጌ ላይ የመንግስትን ጦር ለመውጋት ጦርነት ተካሄዶ ራያዎች በምኒልክ ሰራዊት ተሸነፉ፡፡ ከዚሁ በመቀጠልም የምኒልክ ሰራዊት ወደ አድዋ በዘመቱበት ወቅት የራያን ህዝብ በጥላትነት በማየት በአሰቃቂ ሁኔታ ጨፈጨፉት፤ ቤቱን አቃጠሉት፤ ሴቶችንም ደፈሯቸው፡፡ የግፉ መጠን የበዛባቸው ራያዎች በምላሹ የምኒልክ ሰራዊት ከአድዋ ጦርነት ሲመለስ በየዛፉና በየቋጥኙ ሆነው እያነጣጠሩ ከባድ እልቂት አወረዱበት፡፡ የምኒልክ ሰራዊት በአድዋ ጦርነት ላይ ካለቀው በላቀ በራያ መሬት እንደላቀ እንደነ ፍራንኬቲ የመሳሰሉ ፀሐፍት ተናግረዋል፡፡

የማዕከላዊ መንግስት እና የራያዎች ፍጥጫ በቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ ዘመንም እንደቀጠለ በመጽሐፉ የተብራራ ሲሆን ራያዎች ከሌሎች አካባቢዎች ጋር የሚያደርጉትን ዉጊያ (በተለይም ከአፋር ጋር) ለማስቆም በሚል ሰበብ እነሱ የሚፈልጉትን ራስን በራስ የማስተዳደር መብት በራስ ጉግሳ አራያ፣ በደጃች አያሌው ብሩ እና በራስ ሙሉጌታ የተመሩ የመንግስት ወታደሮች በራያ ላይ አሰቃቂ ግፍ እንደፈጸሙ ተተርኳል፡፡

ይሁንና የደረሰባቸውን ግፍ ወደ ጎን በመተው ተንቤን ላይ ከጣሊያን ጋር በተደረጉት ሁለት ዙር ጦርነቶች ራያዎች የኃይለስላሴን ሰራዊት ደግፈው በቆራጥነት መዋጋታቸውን ኮሎኔል አሌሳንድሮ ዴልቫዬ የተባሉ የቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ የጦር አማካሪ መኮንን የሚከተለውን የአይን ምስክር እንደጻፉ ተተርኳል፡፡
« ….. እነዚህ ራያዎች ያለማቋረጥ ትንፋሻቸውን ዋጥ አድርገው ይዋጋሉ፡፡ ደከመኝን፣ እንቅልፍንና ራበኝን አያውቁም፤ ተወዳዳሪ የማይገኝለት ሀይል አላቸው፡፡ ጠላታቸውን ከአካባቢያቸው ለማስወገድ፣ ህይወታቸውን ለመስጠት በፍጹም አይሳሱም፤ ፈጣንና ጠንካሮች እንዲሁም ቀልጣፎች ናቸው፤ የሰው ልጅ ያልፍበታል ተብሎ በማይገመተው ቦታ ሁሉ ተሸለክልከው ያልፋሉ፡፡ »

የሚያሳዝነው ግን እንደዚህ የመሰለ ጀብድ እየፈጸሙና ህይወታቸውን እየሰጡ ራያዎች በቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ የጦር መሪዎች በደል ይደርስባቸው እንደነበር ፀሀፊዎቹ በመረጃ አስደግፈው እንዲህ ሲሉ ያወሩናል፡- « እንደ ሌሎቹ የቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ ወታደሮች በቂ ምግብ፣ ውሃ እና ለውጊያው አስፈላጊ የሆኑ ትጥቅና ስንቅም በበቂ ሁኔታ ከሌሎቹ ጋር እኩል [አይቀርብላቸውም ነበር]፡፡

ይህ በእንዲህ እንዳለ በራስ ሙሉጌታ የሚመራው በቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ ሰራዊት የሚከተለውን አሰቃቂ ግፍ በራያዎች መፈጸሙን ቀይ አንበሳ በሚል ርዕስ በታተመው መጽሐፍ ላይ የሰፈረውን ትረካ ጸሐፊዎቹ በሚከተለው ሁኔታ አንጸባርቀዋል፡፡

“ቆቦን በምናቋርጥበት ወቅት የጦር አለቃው ደጃዝማች መሸሻ ክብራቸው ተደፍሮ ነበር፣ ከመንደሩ ነዋሪዎች አንዱ በአደባባይ ከጓደኞቻቸው አንዱን ገድሎባቸዋል፡፡ የሰፈርንበት ቦታ ከቆቦ 3 ማይል ርቀት ላይ ወጣ ብሎ ነው የሚገኘው፡፡ መሸሻም ቁጭታቸውን ለመወጣት የነኳቸውን ሰዎች አይቀጡ ቅጣት ለመቅጣት በልባቸው ወስነዋል፡፡ በጧት ድምጽ ሳያሰሙ 5000 ሰዎችን አሰባስበው ወደ ቆቦ ጉዞ ቀጠሉ፡፡ ከተማዋንም እንዳልነበረች አድርገዋት ተመለሱ፡፡ ያጠቋቸውንና የደፈራቸውን በሙሉ በጎራዴ ቀነጠሱ፡፡ ሽማግሌዎች፣ ልጆች፣ ወንድ ሴት፣ ሳይለዩ ገድለዋል፡፡ እነኝህ ሊወድቁ የደረሱ ቤቶች በውስጣቸው ከ1200 በላይ ሬሳ ታቅፈው ቀርተዋል፡፡”

ይህን ከነገሩን በኋላ ጸሐፊዎቹ በመቀጠልም ሰባት የራያ ሽፍቶች በመያዛቸው በራስ ሙሉጌታ የሚመራው ሰራዊት የሚከተለውን አጸያፊ ድርጊት እንደፈጸመ ከላይ የተጠቀሰው መጽሐፍ ውስጥ ሰፍሮ እንደሚገኝ በሚከተለውን አስቀምጠው እናገኛለን፡፡

«በመጀመሪያ ጆሯቸውን፣ቀጥሎ እጆቻቸውን፣ ቆየት ብሎ ምላሳቸውን፣ ቅጣት ፈጻሚዎቹ የእነዚህ ያልታደሉ ጥፋተኞች እያንዳንዷን የሰውነት አካል በፍጥነት ሲቆራርጡ ማየት በጣም ይዘገንን ነበር፡፡ ያለ እግር ያለ እጅ በደም የተለወሰ መሬት ላይ የተቀመጠ ጭንቅላት፣ወገብና ደረት ብቻ ከአይናቸው በስተቀር ምንም የሚንቀሳቀስ ክፍል የሌላቸው የተቆራረጡ ገላዎች፣አሳዛኝ ፍጡሮች፡፡ አይኖቻቸውም ቢሆኑ ከዚያ ከፊታቸው ክብ ቦታ በጦር ተቦርቡረው እንዲወጡ ተወሰነ፡፡ ዙሪያውን የከበበው ሰራዊትም የበቀል ምኞቱን ለመወጣት እየጮኸ ድርጊቱ ሲፈጠም ያደምቃል፡፡”

ከዚህ በኋላ ነው እንግዲህ ራያዎች ከጣሊያን ጋር ወግነው አረመኔውን የቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴን ጦር ለመውጋት ቆርጦ የተነሳው፡፡ በዚህ ምክኒያት አምባራዶም ላይ በጣሊያን ወታደሮች ሽንፈት የደረሰበት የራስ ሙሉጌታ ሰራዊት በራያ በኩል ሲሸሽ ራያዎች ብቀላ እንዳካሄዱ የሀበሻ ጀብዱ በሚል ርዕስ መጽሐፍ ላይ ፀሀፊው አዶልፍ ፓርለሳክ እውነታውን በሚከተለው ሁኔታ እንዳስቀመጠ የአለሙ ካሳ ረታ እና የሲሳይ መንግስቴ መጽሐፍ የሚያበስረን፡፡

“[ራስ ሙሉጌታ] ከፈረንሳይ አገር የወታደራዊ ትምህርቱን አቋርጦ በመጣው ልጃቸው ታጅበው የአሸንጌን ሀይቅ በፈረሳቸው ላይ ተቀምጠው በመሻገር ላይ እንዳሉ ታልመው በተተኮሱ ሁለት የራያና የአዘቦ ሽፍቶች ጥይት ተመትተው ወደቁ፡፡ ከፊት ለፊቱ ከፈረሳቸው ላይ ዘንበል እያሉ የወደቁትን አባቱን ለመርዳት ከፈረሱ ላይ ዘሎ በመውረድ አባቱን ለመደገፍ ጎንበስ ያለውንም ልጃቸውን ታልመው ተደጋግመው የተተኮሱ ጥይቶች በአባቱ ሬሳ ላይ ጣሉት::”

በዚሁ በመቀጠል ወሳኝ የነበረውን የማይጨውን ጦርነት የቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ ሰራዊት ለማሸነፍ ሲቃረብ ከጣሊያን ጋር ሆነው ጉዳት በማድረስ ለጦርነቱ መሸነፍ ራያዎች ዋነኛ ምክኒያት እንደሆኑ የተተረከ ሲሆን ከዚህ በኋላ ግን የተወሰነው የራያ ጦር ከአርበኞች ጋር በሚስጢር በመገናኘት የጣሊያንን ሰራዊት ሲጨፈጭፍ እንደነበርና እንደማናኛውም ኢትዮጵያዊ አርበኛ እስከመጨረሻው እነደተዋጋ ተገልጧል፡፡ በዚህም ምክኒያት ወራሪው ጣሊያን ከአገር ከተባረረ በኋላ ሹመትና ሽልማት ያገኙ ራያዎች እንዳሉ ጸሀፊዎች የተሸላሚዎቹን ስም ሳይቀር ዘርርረው እስረድተዋል፡፡

መንስኤና ውጤትን በጥሩ የታሪክ መረጃ አስደግፈው ማቅረባቸውን ከጠቆምኩ በኋላ ፀሐፊዎቹ አንዳንድ የተደበቁ ጣሪካዊ ክስተቶችንም በጽሁፋቸው ማካተታቸው መጽሐፉን ይበልጥ ጠቃሚ ያደርገዋል፡፡ ራያዎች በብዙ መንገድ በዘር ሐረግ ትስስር ካላቸው የወሎና የየጁ ህዝቦች ጋር እንዴት በፍቅር ይተያዩ እነደ ነበር እርስ በእራሳቸው ሲያደርጉት የነበረውን ግጭት እንደሚፈቱትና አልፎም በመረዳዳት ያሳዩትን ትብብር ለማተት ተሞክሯል፡፡ ከዚህ ጋር በተያያዘ የራያዎችና የልጅ እያሱ ግንኙነት የሚስብ ታሪክ ነው፡፡ ለምሳሌ “የሸዋ መሳፍንቶችና ራስ ተፈሪ መኮነን (ኋላ ላይ አጼ ኃይለስላሴ የተባሉት) ልጅ እያሱን የቤተክርስቲያን ነገር ትቶ መስጊድ ድረስ በመሄድ እየሰገደ ነው፤ የተለያዬ ሀይማኖት ከሚከተሉ ወይዛዝርት ጋር አብሮ እየወጣ ነው በማለት በእሱ ላይ አመጽ ንዲነሳሳ ሴራ አሲረው” በልጅ እያሱ ላይ መፈንቅለ መንግስት ሲያደረጉበት ራያዎች ጋር ተደብቆ በመቆየቱና የልጅ እያሱን ልጅ ማለትም አንድ ጊዜ ወርቀልዑልሰገድ እያሱ ሌላ ጊዜ ደግሞ ሸህ ሰይድ አህመድ እያሱ በመባል የሚታወቀውን ወደ አፋር አካባቢ ወስደው በመደበቃቸው ኋላ ላይ ቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ የብቀላ እርምጃ በራያዎች ላይ እንደወሰዱ ጸሐፊዎቹ ሲያወሱ በሌላ በኩል ደግሞ ራያዎች የቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴን ስልጣን አንቀበልም ብለው የልጅ እያሱን ልጅ ለማንገስ ከመሞከር አልፈው ንጉሳችን የልጅ እያሱ ልጅ ነው ብለው ማወጃቸውን ገልጠዋል፡፡

በመጨረሻም የወያኔ እንቅስቃሴ የተጸነሰውም ሆነ ከህዝባዊ አመጽነት ወደ ትግል የተሸጋገረበት በራያ መሆኑን በማስረዳት አትተዋል፡፡ የወያኔ ህዝባዊ አመጽ በራያዎችና በዋጀራቶች ትብብር የተካሄደ ሲሆን ከዚህ ህዝባዊ አመጽ እንቅስቃሴ በፊት በራያ ህዝቦች መካከል ሲከናወን የነበረ ዘመን ጠገብ የራያ ባህላዊ ፍልሚያ መሆኑን ተርከዋል፡፡ እንደ ፀሐፊዎቹ በወያኔ አባባል ህዝባዊ አመጽ ምክኒያት የቀዳማዊ አፄ ኃይለስላሴ ሰራዊት ከብዙ ተጋድሎ በኋላ በለስ እነደ ቀናው እና የተለመደውን የብቀላ እርምጃ እንደወሰደ ተርከዋል፡፡ በጦርነቱ መጨረሻ ገደማ ከሰሜን የመጡ ትግሬዎች ህዝባዊ አመጹን እንደተቀላቀሉ እና የመሪነት ሚናውን እኛ እንውሰድ ማለታቸውንም አውስተዋል፡፡

ለማጠቃለል ያክል ጽሁፉ በርካታ ቁም ነገሮችን ያዘለ ከመሆኑም አልፎ አሁን ያለው ትውልድ ካለፈው ስህተት መማር የሚችልበትን እውነታ ፀሐፊዎቹ አለሙ ካሳ ረታና ሲሳይ መንግስቴ አዲሱ የበኩላቸውን ሚና ሲያበረክቱ የወደፊቱ የራያ ህዝብ እጣ ፈንታስ ምን መሆን አለበት ለሚለው የግል አስተያየታቸውን አስቀምጠዋል፡፡

2. አሉታዊ ጎኖች

– በተወሰኑ ምዕራፎችና ገጾች ጸሐፊዎቹ የተጠቀሙት ትረካ በምናባዊ ልብወለድ እንደሚታወቀው ሁሉን አዋቂ(Omniscient) ባህሪ ማላበሱና የግል ገጠመኞች (Personal anecdots) መስለው መቅረባቸው የታሪክ ምርምርነቱን ልፋታቸውን አደብዝዞታል፡፡ ለምሳሌ በገጽ 140 ጸሐፊዎቹ እንዲህ ይላሉ፡- «ራያዎች ግን ይህንን የትም ፍጭው ዱቄቱን አምጭው አይነት ፓሊሲ በፍጹም አይቀበሉትም ነበር ብቻ ሳይሆን አጥብቀውም ይቃወሙት ነበር፡፡ ኩሩና ታማኝ የአገር አንድነት ጠበቃ ለመሆንም የግድ አንድ ቋንቋ፣ አንድ ሐይማኖት ወይም አንድ ወጥ የሆነ ታሪክና ባህል ሊኖረን የግድ አይደለም የሚል የጸና እምነት ነበራቸው፡፡ እንዲያውም ራያዎች ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ይህች አገር የብዙ ብሔር ብሔረሰቦችና ህዝቦች እንዲሁም የበርካታ ሀይማኖቶች አገር መሆኗን ጠንቅቀው የሚያውቁና በአግባቡም የተገነዘቡ ህዝቦች ነበሩ ብሎ በድፍረት መናገር ይቻላል፡፡”

ታሪክ የተደረገን ነገር በማስረጃ አስደግፎ ማቅረብ እንጂ በዘመነኛ ቃላት ራያዎች እንዲህ ያስቡ ነበር ብሎ መጻፍ ከታሪክ አጻጻፍ የወጣ አተራረክ ከማድረጉም በላይ የምርምር ውጤትነቱን ያቀጭጨዋል፡፡
– 15 ገጽ ያለው የተንዛዛ መግቢያ ከማዘጋጅትም ባለፈ የጸሐፊዎቹን እምነት የሚያንቀባርቅ ሀሳብ አስቀድሞ ማቅረቡ ከፈረሱ ጋሪው እንዲሉ ውጤትን አስቀድሞ መወሰን እና ማሳየት ስለሆነ አንባቢን አስቀድሞ ከመዝጋቱ ባለፈ መጽሐፉ የምርምር ስራ መሆኑን አስቀድሞ ጥያቄ ምልክት ውስጥ ያስገባዋል፡፡
– በመካከለኛው ዘመን አማራ ተብሎ ከሚታወቀው ህዝብ ጋር የአስተዳደርና የባህል ተቀራራቢነት እንዲሁም የቋንቋ አንድነት የነበራቸውና አሁን ራያ ተብሎ በሚጠራው ቦታ ይኖሩ የነበሩ የአንጎትና የቀዳ ህዝቦች እንዲሁም የበዕደማሪያም ሰሪዊትና የዘር ሐረጋቸውን ከጎንደር ከሚመዙት የዘወልድ ህዝቦች ከዶባዎችና ከራያ ኦሮሞዎች ጋር የነበራቸውን ውህደት በማመልከት በኩል የተነሳ ጉዳይ ስለሌለ የቅጽ ሁለት ህትመት በቀጣይ የማያካትተው ካልሆነ በስተቀር መጽሐፉ የራያን ታሪክ ጎደሎ ያደርገዋል፡፡
– በመጽሐፉ አነዳንድ ክፍሎች ከታሪክ ጽሁፍ የማይጠበቁ ጸሐፊዎቹ ጀማሪ መሆናቸውን የሚያሳዩ ይገኛሉ፡፡ ለምሳሌ በገጽ 71 እንዲህ ተብሏል፡- «በዚህ መድብል ፀሐፊዎች እምነት ይህ ከአገር ግንባታ ሂደት ውስጥ የሚካተት ስለሆነ “እውነተኛ የቅኝ ግዛት” ቦታዎች የሚለውን ሐረግና ተከትሎት የሚመጣውን ሐሳብ በፍጹም አይቀበሉትም፡፡”

የታሪክ ምርምር እውነትን ፈልፍሎ አውጥቶ በመረጃ አስደግፎ መተረክ ነው፡፡ ታሪካዊ ትንታኔም ካስፈለገ ከሀቁ ተመርኩዞ ነው የሚተነተነው፡፡ አገር ግንባታን እዚህ ላይ ምን አመጣው ? አገር ግንባታ ወይም ማፍረስ የተመራማሪ ሳይሆኑ የፖለቲከኛ ማጭበርበሪያ ቃላት ናቸው ፡፡

– ከገጽ 83 – 94 ያሉት 12 ገጾች የራያ ህዝብ በራስ ወሌ ሲተዳደር ከነበረበት ወደ ራስ ሚካኤል አስተዳደር እንዲሆን መደረጉንና ራያዎች በየጁ፣ በላስታ፣ በዋግና በትግራይ ተከፋፍለው እንዲተዳደሩ መደረጉን ለማስረዳት የተሄደበት አተራረክ ለአንባቢ አሰልቺ በሆነ መንገድ ስለቀረበ በ2 ገጽ ጨምቆ ማቅረብ የሚቻል ነው፡፡

– ለአካዳሚክ ማህበረሰብ ብቻ ቀላል የሆኑ የእንግሊዝኛ ቃላት እነደወረዱ ማስቀመጥ ከአካዳሚክ ውጭ የሆነውን አንባቢ ስለሚያደናግር ለምሳሌ በገጽ 128 ወታደራዊ ጁንታ የሚለውን ደርግ/ወታደራዊ ሸንጎ ብሎ መተካቱ ይመረጣል፡፡

– በገጽ 148 የራያ ህዝብ ከጣሊያኖች ጋር ጥብብር ያደረገባቸውን ወቅቶች ባንዳ እንደማያሰኝ ለማስረዳት ፀሐፊዎቹ ያደረጉት ሙግት የሚከተለውን ይመስላል፡- « … እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ ሀገር እየመሩ የሚገኙ ፖለቲካኞች ሳይቀር የጠባብነት አሊያም የባንዳነት ስሜት እያንጸባረቁ ባለበት ሁኔታ ያውም አብዛኛው የራያ አካባቢ ህዝብ እንደሌሎቹ ኢትዮጵያውያን አርበኞች ሁሉ ማድረግ ያለበትን ነገር ሁሉ አድርጎ በማለፉና ጥቂት የሚባሉ የራያ ተወላጆች ከጣሊያን ጋር ወግነው ቢገኙ ምኑ ነው የሚያስገርመው? ከሌላው ኢትዮጵያዊ ባንዳስ በምን ስለሚለይ ነው ይኸን ያህል ተጋኖ እንዲቀርብ የሚደረገው? እያለ ይቀጥልና በግርጌ ማስታወሻ ደግሞ “የግንቦት 7 ሊቀመንበር የሆኑት ዶ/ር ብርሃኑ ነጋ ቀደም ሲል ከወራሪው የኤርትራ መንግስት መሪዎች በቅርቡ ደግሞ ከግብጽ ፖለቲከኛች የገንዘብና የመሳሪያ ድጋፍ እንዲደረግላቸው መጠየቃቸው በመገናኛ ብዙሃን ሰዎች ሲገለጽ የሰነበተ ጉዳይ ነው” …. አሁንም በመቀጠል ኦብነግ፣ ኦነግ እየተባለ በተመሳሳይ ተጠቅሰዋል፡፡

ይህ አንድ ገጽ የማይሞላ ክፍል የመጽሐፉን በርካት ኩምነገሮች ወደታች እዘጭ አድርጎ የጣለበት የኢህአድግ የፖለቲካ ጠመቃ/political brainwashing/ የፈጠረው ክፉ ተጽዕኖ ነው፡፡

በመጀመሪያ ነገር ራያዎች ለምን ጣሊያንን ሊተባበሩ እንደቻሉ በጥሩ መረጃ በማስደገፍ በምክኒያታዊነት የተረዳንበት የጽሑፍ ክፍል አለ፡፡ ሲቀጥል ግለሰብ ወይም በቁጥር ብዙ ያልሆኑ የተወሰኑ ግለሰቦች ከጥቅም ጋር በተያያዘ ከጠላት ጋር የሚያደርጉት ትብብር ነው አንጂ ባንዳ የሚያስብለው እንደ ህዝብ የሚዋጋ ከሆነ የሚዋጋበትን ምክኒያት መግለጽ እንጂ ህዝቡን በሞላ ባንዳ ልትለው አትችልም፡፡ ይህም ሆኖ ህዝቡን ባንዳ ብሎ የሚጠራ ካለ ጣሊያን በወረረ ወቅት በተመሳሳይ ሁኔታ ከጣሊያን ጋር ወግነው የነበሩ ሌሎች የኢትዮጵያ ህዝቦችን በትይዩ በመጥቀስ የኢትዮጵያ ገዥዎች ቱርፋት እንጂ ጣሊያንን የወገኑት ያልተማሩት ህዝቦች የባንዳነት አባዜ አለመሆኑን ለማስረዳት በተቻለ ነበር፡፡ የኢህአዴግ የፖለቲካ ፕሮፓጋንዳ መንዣ የሆኑ ሚዲያዎችን ዋቢ አድርጎ ግንቦት 7፣ ኦነግና ኦብነግን ከራያ ታሪክ ጋር አገናኝቶ ማቅረብ ግን ፈጽሞ የማይገናኝና የታሪክ ምርምርነቱን ክብደት የሚያቀለው ነው፡፡ ድርጅቶቹ ለነጻነት፣ ለፍትህና ለዴሞክራሲ ብለን ነው የምንታገለው ስለሚሉ ስለነሱ መጻፍ ካስፈለገ ከራያ ታሪክ ጋር ሳያዘበራርቁ ለብቻው መጻፍ ይቻል ይሆናል፡፡ ስለሆነም በራያ ህዝብ ስም የመጽሐፉን ገጽ 148 በቀጣይ እትም ላለማካተት ቃል ቢገባ መልካም ነው፡፡

– በገጽ 186 እና 187 “የሰሜን ትግራይ ሰዎች የወያኔን አመጽ የተቀላቀሉት የቀረችባቸውን የስልጣን ፍርፋሪ ለማስመለስ ሲሆን ራያዎች ግን መሰረታዊ የሆነውን መብታቸዉን ለማስከበር ነበር” የሚለው ለአንዱ ህዝብ ወገንታዊነትን ስለሚያሳይ የተመራማሪነትን ብቃት ስለሚያጎድፍ በተገቢ ቃላት አስተካክሎ ማቅረብ ያስፈልጋል፡፡

– በምዕራፍ ስድስት «የኢህአዴግ ስልጣን መያዝና የራያ ህዝብ የማንነት ጥያቄ» በሚለው ክፍል የግል አስተያየት በዝቶበት ይታያል፡፡ ይህ ከሚሆን የተለያዩ ወገኖችን በህወሐት ትግል የተሳተፉ የራያ ልጆችንና ትግሬዎችን ጭምር በሰፊው ቃለ-መጠይቅ አድርጎ ማብራራት ቢቻል ጥሩ ነበር፡፡ በርካታ የራያ ሰዎች ልጆቻቸውን ኃየሎም እያሉ እስከመጥራትና በጥግሉም እስከመሳተፍ ለድርጅቱ ፍቅራቸውን ያሳዩበትን እና በሌላ በኩል ደግሞ ድርጅቱ መልኩን ቀይሮ ተግባራዊ ሂደቱ ሌላ የሆነበትን ክስተት በማስረጃ አስደግፎ ማቅረብ ላይ ውስንነት ይታይበታል የሚል እይታ አለኝ፡፡

– በመጨረሻም ራያ እንደነ ስልጤ የራሱ አስተዳደር ሊያገኝ ይገባዋል የሚል አስተያቶች መንጸባረቃቸው ሁለት አይነት ችግሮችን እንዳዘለ ይታየኛል፡፡ በመጀመሪያ እንደ ምርምር ስራ እውነትን አስቀምጦ ማለፍ ብቻ ተመራጭ ስለነበር በሌላ ፖለቲካዊ ነክ ጽሁፎች ማንሳት ሲቻል ታሪክንም፣ ፖለቲካንም ጥያቄንም አንድ ላይ ማቅረቡ ስራዉን የምርምር ጽሁፍ ነው ለማለት አስቸጋሪ ያደርጋል፡፡ ሁለተኛውና ወሳኙ ግን የራያ ህዝብ አሁን ያለበት ችግር በአንድ ቡድን ፍጹም የላይነት ተጨንፍሮ የተያዘው አስተዳደር ተቀይሮ ፍትሃዊ አስተዳደር ሲይዝ ከአጠቃላዩ የኢትዮጵያ ህዝብ ችግር ጋር የሚፈታ እንጂ እየተደረገ እንደምንመለከተው ተላላኪ ለመፍጠር ተብሎ በዚሁ ጠባብ ቡድን « ራስህን በራስህ አስተዳድር » ተብሎ ምላሽ እንዲሰጥ ማሰብ ያው የኢህአዴግ የፖለቲካ ጠመቃ ተጽእኖ የፈጠረው ጥያቅ ከመሆን ለራያ ህዝብ የሚፈይደው ጥቅም የለም የሚል አስተያየት አለኝ፡፡

ማሳሰቢያ፡- መጽሐፉን ከደረሱት አነዱ፣ ሲሳይ መንግስቴ አዲሱ፣ ከልጅነት እድሜው ጀምሮ ከብአዴን ጋር ሆኖ ደርግን ለመጣል የተዋጋና ኃላ ላይም በአማራ ክልል በቢሮ ሃላፊነት ደረጃ ስርዓቱን ሲያገለግል ቆይቶ የፍትህ፣ የዴሞክራሲና የነፃነት ጥያቄዎችን በተለያዩ መድረኮች በማቅረቡ ምክኒያት በተለይም የህወሐት አመራሮች ብአዴንን እንደ ፈለጉ ማሽከርከራቸው ተገቢ እንዳልሆነ በግልጽ መናገሩ ተጽእኖ እንዲደርስበት ስላደረገው በራሱ ፈቃድ ስልጣኑን ትቶ በአዲስ አበባ ዩንቨርስቲ መምህር ሆኖ መስራትን መርጦ እየሰራ ይገኛል፡፡ የሚያሳዝነው ይህን መጽሐፍ አሳትሞ እንዳወጣ አቻው ባልሆኑ ሆድ አድር ካድሬዎች በእጂ አዙር ከድርጅቱ እንዲባረር ከመደረጉም በላይ በህወሐት ካድሬዎች ማስፈራሪያ እና ዛቻ በተለያዩ ወቅቶች እየደረሰበት ይገኛል፡፡

ሕወሐቶች መረዳት ያለባቸው ጉዳይ ሲሳይ ከአካዳሚክ አንጻር ምንም ይሁን ምን ዓየነት ጽሁፍ ቢጽፍ ጽሁፉን የመውደድ ወይም የመተቸት የሁሉም ኢትዮጵያዊ መብት ሆኖ በሲሳይ መንግስቴ ላይ በሚቃጣ ማናቸውም ዓይነት እርምጃ ግን የራያ ህዝብ ከሲሳይ መንግስቴ በስከጀርባ መሆኑን መዘንጋት የለባቸውም፡፡ ባጭሩ ሢሳይ ጋር መጣላት ከራያ ህዝብ ጋር መጣላት ነው፡፡

ወንድሙ መኰንን፡ ኢንግላንድ መከረም ፯ ቀን ፪፲፻፯ ዓ.ም
መግቢያ
እንኳን ለአዲሱ ዓመት አደረሳችሁ። መባል ስላለበት ነው። ያለፈውማ ዓመት አንደኛውን ጥቁር ዓመት ተብሏል። ሲያንሰው ነው። ወያኔ ከመቼው በበለጠ ጥቃቷን በኢትዮጵያ ልጆች ላይ በሁሉም አቅጣጫ ያጧጧፈችበት ዓመት ነበር። ነጻውን መገናኛ ብዙሀን ከጨዋታ ውጪ አድርጋለች። ብዙ ጋዜጠኞች በማሠሯ ወህኔ ቤቱ ጠቧል መሰለኝ፣ አሁን አሁን የያዘችው ዜዴ፣ በቁጥጥሯ ሥር ከሌሉ፣የፋሺን ጋዜጠኞችም ሳይቀሩ ማዘዣ ሳይደርሳቸው፣ በሬዲዮዋና በጋዜጦቿ “ከስሼአቸዋለሁ!” በማለት ፣ ነጭ ሽብር እየነዛችባቸው በርግገው ከአገር እንዲጠፉ ማሳደዷን በሰፊው ተያይዛቸዋለች። በዓመቱ መጨረሻ ወር ብቻ 21 ጋዜጠኞች ተደናብረው አገር ጥለው እግሬ አውጪኝ ብለዋል።ሲሸሹም እያየች አታስቆማቸውም። ብቻ ሲወጡላት፣ “እስየው ተሰደዱልኝ!” ብላ “ደቁሴ ንሬ፣ ተባራብሬ!”ዋን ትደልቃልች! ወንድማችን እስክንድር ነጋ፣ እህታችን ርዕዮት ዓለሙና ሌሎች ጋዜጠኞች ብዕር ስላነሱባት ተሸብራ “ሽብርተኞች” ብላ ወህኒ አጉራቸዋለች። አንዷለም አራጌ፣ በአንደበቱ፣ “ወያኔ የሰው ልጅ መብት ረጋጭ ነው” ብሎ ጮክ ብሎ በመናገሩ ተሸብራ፣ 14 ዓመት ፈርዳበት ቃሊቲ ወርዶ ፍዳውን እያየ ነው። ነፍጥ አንስቶ አንድ ሁለቱን ቢደፋማ ኑሮ፣ “እንደራደር” እያለች አፏን ታሞጠሙጥ ነበር። አሁን በቅርብ ቀን ወያኔ እያዳፋች የወሰደቻቸው እነ ኃብታሙ አያሌው፣ የሺዋስ አሰፋ፣ ዳኒኤል ሺበሺ፣ አብርሀ ደስታ በቃላት ካለሆነ በጥየት የት ቦታ ነክተዋት! ዕውነትም ዓመቱ የጨለማ ዓመት ነበር። የወንጀሎች ሁሉ ወንጀል ግን፣ ወንድማችንን፣ አንዳርጋቸው ጽጌን፣ አለማቀፍ የአየር ትራንስፖርት የመንገደኞችን ደኅንነት በጣሰ ሁኔታ መጥለፏ ነው። ይኸ ወንጀል ብዙዎቻችንን ቆሽታችንን አድብኖታል። ለንደን ደብርጽዮን ቅድስት ማርያምን ከሕዝቡ ቀምተው ለወያኔ ሊያስረክቡ ለሁለት ዓመታት ጎልተው የሚሞግቱን ልማታዊ ካኅናቶቿ ግን በደስታ እያሸበሸቡ ነው። እንዲያም ዘጋቢ ፊልም ሠሩብን!

ካኅን ማነው?

ሙሉውን ለማንበብ እዚህ ይጫኑ

አቶ አንዳርጋቸውን በሕይወት ያገኘሗቸው አንድ ቀን ብቻ ነው። ይኸውም የቅንጅት አመራሮች ታስረው በነበረበት  ጊዜ ይፈቱ እያልን በዓለም ዙሪያ ሰላማዊ ሰልፍ በምናደርግበት ጊዜ ባንዱ ሰላማዊ ሰልፍ ላይ ነበር። ከዚያ በተረፈ  የግንቦት 7 የፍትህ፤ የነጻነትና የዴሞክራሲ ንቅናቄ እሳቸውንም አካትቶ ከተቋቋመ በዃላ፤ በተለያዩ መድረኮች እየተገኙ  የሚያደርጓቸውን የውይይት ቪዲዎዎች፤ በተለያዩ ሚዲያዎች በሚሰጣቸው ቃለ ምልልሶችና እንዲሁም ካንዳንድ ሰዎች  ጋር የሚያደርጉትን ክርክር በማዳመጥና በመሳሰሉት ሲሆን፤ ለመጨረሻ ጊዜም ድምጻቸውን በዚህ መልክ የሰማሁት   መስከረም ወር 2006 ዓ.ም. ገደማ በዲያስፖራው አካባቢ ባጠቃላይና እንዲሁም ባንዳንድ ለየት ባሉ አቀራረቦች  ወያኔን ለቀቅ፤ ግንቦት 7ትን ጠበቅ የሚያስብል ዓይነት ጠረን ያለው ተቃውሞን ያስከተለ ከኢሳት ቴሌቪን ጋር  ባደረጉት ቃለ ምልለሳቸው ነው። ከዚህ የተለየ ስለሳቸው የማውቀው ነገር የለኝም።

ከላይ የአቶ አንዳርጋቸውን ስም ማዕከል አድርገው የተቋጠሩትና ለዚህ ጽሁፌ ርዕስ አድርጌ ያስቀመጥኳቸውን ሶስት  ቅኝቶች ስንሰማቸው ወራቶችን መሸኘታችን አከራካሪ እንዳልሆነ በሁላችን በኩል ግንዛቤ እንዳለ እምነት አለኝ። በበኩሌ  ግን ከስማ በለው ባለፈ አቶ አንዳርጋቸውንና ሌሎች ተዛማጅ ጉዳዮችንም አያይዘው በተዘጋጁ አጋጣሚዎች ላይ  ተገኝቼ ደጋግሜ አዳምጫቸዋለሁ።

[ሙሉውን ለማንበብ እዚህ ይጫኑ]

የስኮትላንዳውያን ህዝበ ውሳኔ ህብረትን፣ አንድነትን በመወገን ተጠናቅቋል፡፡ ዩናይትድ ኪንግደምን ከተቀላቀለች 307 ዓመታትን ያስቆጠረችው ስኮትላንድ ‹ስኮትላንድ ነጻ ሀገር ትሁን ወይስ ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር ትቀጥል› በሚል ድምጽ እንዲሰጥ ተደርጎ አብላጫ ስኮትላንዳውያን በአንድነቱ ውስጥ መቀጠልን መርጠዋል፡፡ ውጤቱም ዛሬ ጠዋት ይፋ ተደርጓል፡፡

በ2011 ዓ.ም እ.ኤ.አ በስኮትላንድ የፓርላማ ምርጫ አብላጫ ድምጽ ማግኘት የቻለው የስኮትላንድ ናሽናል ፓርቲ በጊዜው ስኮትላንድ ነጻ ሀገር እንድትሆን ህዝበ ውሳኔ (Referendum) እንዲካሄድ እንደሚያደርግ ቃል ገብቶ እንደነበር ይታወሳል፡፡ በመሆኑም ፓርቲው በሚኒስትር አሌክስ ሳልሞንድ እየተመራ ህዝበ ውሳኔው እንዲካሄድ እንቅስቃሴዎችን ሲያደርግ ቆይቷል፡፡ በዚህም መሰረት ህዝበ ውሳኔው ትናንት ሀሙስ ተደርጎ ዛሬ አርብ መስከረም 9/2007 ዓ.ም ውጤቱ ይፋ ሆኗል፡፡

ድምጽ ለመስጠት ከተመዘገበው ጠቅላላ ህዝብ መካከል ከ85 በመቶ በላይ ድምጽ ሰጥቷል፡፡ የህዝበ ውሳኔው ቆጠራ እንደሚያመለክተውም ከ55 በመቶ በላይ ስኮትላንዳውያን ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር መቆየት እንደሚፈልጉ በመግለጽ ድምጽ ሰጥተዋል፡፡ ይህም ቀድሞ ከተገመተው የ52 በመቶ የበለጠ መሆኑ ነው፡፡ ስኮትላንዳውያን ህዝበ ውሳኔ ለማድረግ ወይም ነጻ ሀገር መሆን እንፈልጋለን ወይስ በዚያው በህብረቱ መቀጠል ይሻለናል የሚለውን ጥያቄ እንዲያነሱ የተደረጉበት ምክንያት ኢኮኖሚያዊ ተጠቀሚነታችን የሚገባንን ያህል አይደለም ከሚል እንደሆነ ለማወቅ ተችሏል፡፡

ከዩናይትድ ኪንግደም ጠቅላላ ህዝብ ውስጥ ስምንት በመቶ እንደሆኑ የሚነገርላቸው ስኮትላንዳውያን መካከል ሀገሪቱ ካላት ሀብት (resources) አንጻር ማግኘት ያለብን ኢኮኖሚያዊ ተጠቃሚነት መሻሻል አለበት የሚል ቅሬታ ያደረባቸው ወገኖች መኖራቸውን መረጃዎች ያሳያሉ፡፡ ህዝበ ውሳኔው ከመካሄዱ በፊት በነበረው የየፊና የቅስቀሳ ስራ ወቅት ‹‹ስኮትላንድ የምትነጠል ከሆነ ራሴን እገድላለሁ›› ያሉት ጠቅላይ ሚኒስትር ዴቪድ ካሜሩን ለስኮትላናዳውያን የተለያዩ ማማለያዎችን ማቅረባቸውም ከዚሁ ስኮትላንዳውያን አለን ከሚሉት የኢኮኖሚያዊ ተጠቃሚነት ቅሬታ የመነጨ እንደሆነ ልብ ማለት ይቻላል፡፡

በእርግጥ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ከህዝበ ውሳኔው በፊት ካሰሟቸው የማማለያ ንግግሮች በተቃራኒ ‹ማስፈራሪያ›ዎችም ነበሩበት፡፡ ‹‹ስኮትላንዳውያን ከህብረቱ መውጣትን ከመረጣችሁ እስከመጨረሻው ፍቺ እንደፈጸማችሁ ማወቅ ይኖርባችኋል›› ማለታቸው አይዘነጋም፡፡ ከዚህም በተጨማሪ ዴቪድ ካሜሩን ስኮትላንድ ነጻ ሀገር መሆንን የምትመርጥ ከሆነ የህብረቱ መገበያያ የሆነውን ፓውን ስተርሊን መጠቀም እንደማይፈቀድላት አስጠንቅቀው ነበር፡፡ ዳሩ ግን ስኮትላንዳውያን ህብረትን፣ አንድነትን መርጠዋልና ማስፈራሪያው ተነስቷል፤ ማማለያው ግን ወደፊት የሚጠበቅ ይሆናል፡፡

ስኮትላንዳውያን ሀገራቸው ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር እንደምትቀጥል መተማመኛ ድምጽ መስጠታቸውን ተከትሎ አንዳንዶች ‹ስኮትላንድም አልሄደች፣ ዴቪድ ካሜሩንም ራሳቸውን አይገድሉም› ሲሉ ቀልድ አዘል ትውስታ መሰንዘር ጀምረዋል፡፡ በነገራችን ላይ ውጤቱ ይፋ መሆኑን ተከትሎ ስኮትላንድ ነጻ ሀገር ትሁን የሚለውን ሀሳብ ሲያቀነቅኑ የነበሩትና የቅስቀሳው ዋና መሪ የነበሩት ሚኒስትር አሌክስ ሳልሞንድ የህዝቡን ድምጽ አምነው ተቀብለው ከህብረቱ ጋር ተባብረው ለመስራት መዘጋጀታቸውን ይፋ አድርገዋል፡፡ ለህዝቡም የአንድነት ጥሪን አቅርበዋል፡፡ ዴቪድ ካሜሩንም ቢሆን በውጤቱ ደስተኛነታቸውን ገልጸው ‹ስኮትላንድ ነጻ ሀገር ትሁን› ለሚለው ድምጽ የሰጡትንም ‹‹ሰምተናችኋል›› ብለዋቸዋል በንግግራቸው፡፡

የስኮትላንዳውያን መልዕክት…

ስኮትላንዳውያንን በጉጉት ሲጠብቁ የነበሩት የህብረቱ አባል ሀገራት ብቻ አልነበሩም፡፡ ሌላው ዓለም ሁሉ ውጤቱን ሲጠብቀው እንደነበር ከተለያዩ መገናኛ ብዙሃን መረዳት ይቻላል፡፡ በተለይም የተገንጣይ አስተሳሰብን የሚያራምዱ አካላት ስኮትላንዳውያን የሚወስኑትን ውሳኔ እንደምርኩዝ ለመጠቀም ከማሰብ በሚመስል ሁኔታ በጉጉት ጠብቀውት ነበር፡፡ ከአውሮፓ ስፔንን መጥቀስ ይቻላል፤ የካታሎን ግዛት የመነጠል ጥያቄን ሳንዘነጋ ማለት ነው፡፡

በእርግጥም ስኮትላንዳውያን የመነጠል ‹‹ነጻነት ጥያቄ›› ማንሳታቸው ጥያቄው በኋላ ቀር ሀገራት ብቻ የሚነሳ ጥያቄ አለመሆኑን እንደማስረጃ የሚያቀርቡ አልጠፉም፡፡ ዳሩ ግን ከመነጠል መጣመር አሽንፏል፡፡ ጥያቄውም ግልጽ ነበር፡፡ ‹‹ስኮትላንድ ነጻ ሀገር ትሁን ወይስ ከዩናይትድ ኪንግደም ጋር ትቀጥል?›› የሚል ግልጽ ጥያቄ! ልክ የእኛና የኤርትራ ገዥዎች እንዳደረጉት ‹‹ባርነት ወይስ ነጻነት?›› የሚል ሆኖ አላየነውም፡፡ ከሂደቱ ግልጽነት አኳያም ስኮትላንዳውያን የምር የራሳቸውን ድምጽ በነጻነት የሰጡበት መሆኑን ልብ እንድንል እድል የሰጠ መሆኑን ማየት ችለናል፡፡

የስኮትላንድ ህዝበ ውሳኔ በግልጽ የነገረን መልዕክት ዴሞክራሲና ነጻነት ባለበት ሀገር ህዝብ መነጠልን ሳይሆን አንድነትን እንደሚፈልግ ነው፡፡ የመነጠል ጣጣ የሚመጣው ከጭቆና፣ ህዝብን በከንቱ ግብታዊነት እናውቅልሃለን ከማለት መሆኑን ልብ እንድንል የረዳን ይመስለኛል፡፡ ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ብቻ 31 ሀገራት ተገንጥለው ራሳቸውን የቻሉ ሀገራት ሆነዋል፡፡ የሁሉም የመገንጠል መነሻ ግን ጭቆና ነበር፤ ነውም፡፡ የሶብየት ህብረት መፈራረስ፣ የዩጎዝላቪያ መነጣጠል መነሻቸው የርዕዮተ ዓለም መውደቅ እንዳለ ሆኖ በውስጣቸው ሰፍኖ የነበረው የበዛ ጭቆና መሆኑን ማስታወስ ይገባል፡፡

የቅርብ ጊዜውን የደቡብ ሱዳንን እንኳ ብናይ መነጠልን ምርጫቸው ያደረጉት ከጭቆና ብዛት የተነሳ ነው፡፡ በዚህም የተሻለን ነጻነት በማለም ህዝቡ መገንጠልን ምርጫው አድርጓል፡፡ ምንም እንኳ መነጠል በራሱ ግብ ባይሆንም! ይህን ደግሞ በዚህቺው በደቡብ ሱዳን እና በኤርትራ እያየን ያለነው ሀቅ ሆኗል፡፡

ስኮትላንዳውያን ቀድሞውንም በዴሞክራሲያዊ ስርዓት ውስጥ ናቸውና ህብረትን መርጠዋል፡፡ አጣነው የሚሉት ነጻነት አልነበረምና ህብረትን መርጠዋል፡፡ ጥያቄው ግን በጥቂት ቡድኖች ተነስቶ እነዚህ ቡድኖች በሰሩት የቅስቀሳ ስራ ወደ ህዝበ ውሳኔ ሊያመራ ችሏል፡፡ ይህ ግን ብዙሃኑን ማሸነፍ አልቻለም፡፡ ምክንያቱም አብዛኛው ህዝብ አንድነቱን በነጻነት ማጣጣሙን ሊዘነጋው አልቻለምና!

ኬንያ ውስጥ የሚኖሩ የኬንያ ሶማሌዎች ቀደም ባለው ጊዜ (ኬንያ በጎሳ ግጭት በገባችበት ወቅት) የመነጠል ጥያቄ ያነሱ እንደነበር እናስታውሳለን፡፡ ጥያቄውም የብዙዎች ነበር፡፡ አሁን ኬንያ የተሻለ ዴሞክራሲንና ነጻነትን ማስፈን በመቻሏ እነዚህ የኬንያ ሶማሌዎች በኬንያ ውስጥ መኖርን ምርጫቸው አድርገዋል፡፡ የመነጠል ጥያቄው ከስሟል ማለት ባይቻልም ብዙሃኑ ግን ነጻነትን ባገኘበት ኬንያ መቆየትን እንደሚፈልግ ነው መረጃዎች የሚያሳዩት፡፡

ኢትዮጵያ ውስጥም አንዳንድ ቡድኖች የመነጠልን አጀንዳ ይዘው እንደሚንቀሳቀሱ በይፋ ሲናገሩ ይደመጣሉ፡፡ በእርግጥ የእነዚህ ወገኖች አካሄድ ኃይልን ምርጫው ያደረገ በመሆኑ የተለየ ሊመስል ይችላል፡፡ ሆኖም ግን እነዚህ ወገኖች የሚያነሱትን ጥያቄ የመመለሻው ቁልፍ ኢትዮጵያ ውስጥ ዴሞክራሲና የተሻለ ነጻነትን ማስፈን እንደሆነ ስኮትላንዳውያን ሂደቱ ውስጥ ከገቡም በኋላ የሰጡትን ድምጽ አይቶ ግንዛቤ መውሰድ ይቻላል፡፡

ስለሆነም የእያንዳንዱ የመነጠል ጥያቄ መነሻም ሆነ መድረሻ ጭቆና መሆኑን መመልከት ይቻላል፡፡ እናም ህዝብ የሚሻውን ነጻነት፣ ዴምክራሲ ከተጎናጸፈ ምንግዜም ህብረትን፣ አብሮ መኖርን፣ አንድነትን ምርጫው ማድረጉ ግልጽ ነው፡፡ ለመነጠል መነሻ የሆነውን ጭቆና የማስወገዱ ስራም በተናጠል ሳይሆን በጋራ መሰራት ይኖርበታል ማለት ነው፡፡

ነገረ ኢትዮጵያ

ገዥው ፓርቲ በሚሰጠው የ‹‹አብዮታዊ ዴሞክራሲ›› ስልጠና በአካል ተገኝተው የማይሳተፉ በማህበር የተደራጁ ዜጎች በማህበራቸው ላይ እርምጃ እንደሚወሰድና የመስሪያ ቦታቸውንም ሊቀሙ እንደሆነ ተገለጸ፡፡

በተለይ ቅዳሜ መስከረም 10 ጀምሮ በማህበር ለተደራጁ ዜጎች ገዥው ፓርቲ በሚሰጠው የ‹‹አብዮታዊ ዴሞክራሲ›› ስልጠና የሚሳተፉት ሰርተፍኬት እንደሚሰጣቸውና በአካል ተገኝተው ያልተሳተፉት እርምጃ እንደሚወሰድባቸው ለማህበር አባላቱ የተሰራጨው ማስጠንቀቂያ ወረቀት ያመላክታል፡፡

ለማህበር አባላቱ የተሰራጨውን ማስጠንቀቂያ ሰነድ እንደሚከተለው አያይዘነዋል፡፡

ዛሬ ሃሙስ ጠዋት አዲስ አበባ ፣ አቃቂ አካባቢ ነው። ለባቡር መንገድ ሥራ መንገድ እየቆፈሩ፣ ጉድጓድ ውስጥ ነበሩ። ሰራተኞቹ ሰባት ይሆናሉ። ሳያስቡትም ጉድጓዱ ተደረመሰ። ሁሉም ተቀበሩ፣ ሰዎችና የርዳታ ሰራተኞች ተሯሩጠው ለማውጣት ሞከሩ። መጨረሻ ላይ ሲሳካ ግን የሶስቱ ህይወት አልፎ ነበር። አራቱ ግን ተርፈዋል።
ወጣቶቹ ዕድሜያቸው ከ 20-25 ይሆናል ሲል ሸገር ሬዲዮ አስደምጧል።

በፍቃዱ ዘ ኃይሉ

ርዕሱን አላስታውሰውም ‘ንጂ እ.ኤ.አ በ2011 Arab Uprising በመባል የሚታወሰውን አብዮትተከትሎ፣ ኢትዮጵያውያን ፌስቡከኞችም (በተለይ ዲያስፖራ የሚገኙ) ግንቦት 20 ላይ (ልክ በኢሕአዴግ የ20ኛ አገዛዝ ዕድሜ) “Anger day” በሚል በፌስቡክ አብዮትመጥራታቸውን ተቃውሜ አንዲት ጽሑፍ ጽፌ ነበር፡፡ በዓመቱ ደግሞ ‹‹ አብዮት ወረት ነው›› በሚል ርዕስ በፌስቡክ አብዮት ለማስነሳት ፍላጎት ያላቸው በርካቶች እንዳሉ ገልጬ ነገር ግን ይጎድላቸዋል የሚባሉትንነገሮች ዘርዝሬ ጽፌ ነበር፡፡ በነዚህ ሁለት ጽሑፎች ላይ፣ ላዩን አብዮትን የተቃወምኩ ቢመስልም እውነታው ግን ጽሑፎቹ በተጻፉበትወቅት ሕዝቡም፣ ተቃዋሚ ልሂቃኑም፣ ሁኔታዎቹም ለአብዮት ዝግጁ አይደሉም የሚል ዝንባሌ ማሳየቱ ነበር፡፡
ከሌላ ዓመት በኋላደግሞ ‹‹ስለለውጥ›› በሚል ርዕስ ተከታታይ ጽሑፎችን በ‹‹ዞን 9›› ላይ በግል ተነሳሽነት ማስፈር ጀምሬ ነበር፡፡ ጽሑፉን የጀመርኩት ‹‹ኢሕአዴግ ሥልጣኑን በምርጫ ይለቃል?›› በሚል ጥያቄ ነበር፡፡ ‹‹አይለቅም›› የምልባቸውን ምክንያቶች ካስቀመጥኩ በኋላ የለውጥ አማራጭ የምላቸውን (አብዮት፣ሰላማዊ አለመታዘዝ /civil disobedience/ የመሳሰሉትን) በየዘርፉ እየቀነጫጨብኩ ለማሳየት ነበር ዓላማዬ ከዚያም ‹‹የለውጥ ፍርሃት››፣ ‹‹የሥርዓት ለውጥ እና ሃይማኖት››፣ ‹‹የ1966ቱ የኢትዮጵያ አብዮት እና የማኅበራት ሚና›› የሚሉ ርዕሶችን በማንሳት በሐሳቦቹ ላይ በሐቀኝነት ለመከራከር ጥረት አድርጌያለሁ (ከዚህ በላይ አልገፋሁበትም እንጂ)፡፡ በበኩሌ ስለአብዮት በደንብ ያነበብኩትም፣ ያሰብኩትም፣ የጻፍኩትም፣ የተረዳሁትም ያኔ ነበር፡፡ ያኔ በአብዮት ላይ የነበረኝ እምነት ተሸርሽሮ ግማሽ ደርሶ ነበር፡፡ ተንጠፍጥፎ ያለቀው ግን አሁንም በዓመቱ (በ2006 አጋማሽ) ነው፡፡ አንባቢ ከአብዮት አድናቂነት ወደ ዝግመተ ለውጥ አራማጅነት (በ ‹‹ያ ትውልድ›› ሰዎች አጠራር ከRevo ወደ Sabo) የተሸጋገርኩበትን የሐሳብ ዳገት (ከፈለጋችሁ ቁልቁለት በሉት) ይረዳ ዘንድ በመጠኑ ዘርዘርአድርጌ ማስረዳት አለብኝ፡፡ (ታዲያ አብዮት አድናቆቱም ቢሆን ከወረቀት እንዳላለፈ ልብ በሉልኝ)፡፡

(ጋዜጠኛ በፈቃዱ ኃይሉ)

ይህ በእንዲህ እንዳለ የኢትዮጵያ ማኅበራዊ ሚዲያ እና ፕሬሶች በአንዳች ተዋስኦ ይናጡ ጀመር፡፡ ተዋስኦው የተጀመረው የጃዋር መሐመድን ‹ኦሮሞ ቅድሚያ›(Oromo First) የአልጄዚራ ምላሹን ተከትሎ ነበር፡፡ ብዙዎች ይሄን ወቅት የሚያስታውሱት እንደአላስፈላጊ የንትርክ ወቅት ቢሆንም፣በበኩሌ ብዙዎች ቆም ብለው አቋማቸውን እና የአቋማቸውን መሠረት እንዲፈትሹ፣ በታሪካዊ እና ፖለቲካዊ ኩነቶች ላይ ንባባቸውን እንዲቀጥሉ ያስታወሰ መልካም አጋጣሚ ነው ባይ ነኝ፡፡ ይህ አጋጣሚ በስመ ተቃዋሚ (dissent) የአንድ ኢሕአዴግን ከሥልጣን መውረድ ብቻ እንደ ለውጥ ግብ አድርገን በጋራ ስንንቀሳቀስ የነበርን ተቃዋሚ ግለሰቦች እና ቡድኖች እርስ በርስ ያሉትን ልዩነቶች እና ልዩነቶቻችንን የምናቻችልባቸውን መንገዶች እንድናስተውል መንገድ ፈጥሯል፡፡ ብዙዎቻችን የማንፈልገውን እንጂ የምንፈልገው ምን እንደሆነ በቅጡ እንደማናውቅ፣ትግላችን ከመርሕ ይልቅ በእልሕ እንደሚመራ ያጋለጠ፣ ራሳችንን እንድንገመግም ያስገደደ አጋጣሚ ነበር፡፡

ከዚህ ድንጋጤ ውስጥነው ‹አምባገነን መሪዎቻችን ከሕዝብ ጉያ የወጡ› የአስተሳሰብ ችግር የወለዳቸው የመሆናቸው ሐቅ ዘልቆ የገባኝ (ወይም genuinely comprehend ማድረግ የተቻለኝ) ስለዚህ አብዮት ሲፀነስ ዓላማው ባልተለወጠ ሕዝብ ላይ የተለወጠ መሪ ማስቀመጥ ቢሆንም ሲወለድ ግን አንድም ያልተለወጠ ሕዝብ የተለወጠ መሪ መውለድ ስለማይችል፣ አንድም ደግሞ የተለወጠ መሪ እና ያልተለወጠ ሕዝብ መዋሐድ ስለማይችሉ፣ አብዮቱ (ዓላማው) ይጨናገፋል፡፡
በዚሁ ጊዜ ነበር የቅርብጊዜ ምሳሌያችንን የአረብ አብዮትን መልሼ በወፍ በረር ለመገምገም የተገደድኩት፡፡ ቱኒዚያ፣ ግብጽ፣ ሊቢያ፣ ሶሪያ…. ከተሳካው የከሸፈው፣ከለማው የወደመው ይበዛል፡፡ የአምባገነን መገርሰስ ብቻውን ለውጥ አያመጣም፤ ከነዚህኞቹ ለውጦች ይልቅ የእኛው ፊውዳሊዝምን ገርስሶ- ወታደራዊ አምባገነንነትን ያመጣው አብዮት የተሻለ ኪሳራ ነበረው ማለት ይቻላል፡፡ (እዚህጋ በኢሕአፓ፣ መኢሶን እና ሌሎችም የደርግ ፓርቲዎች መካከል የተደረገው የድኅረ አብዮት የሥልጣን ሽኩቻ ሳቢያ የጠፋውን ሕይወት ሳንቆጥር መሆኑ ነው፡፡) ከትንሽ ጊዜ በኋላ ደግሞ በብርቱካናማ አብዮቷ የምትደነቀው ዩክሬን አበየች፡፡(‹“የተውኩትን ነገር ተነግሬ፣ ተመክሬ ባገር ምን ጎትቶ አመጣብኝ፣ የአብዮትን ነገር?” Another revolution? ብዬ ትዊት አድርጌም› ነበር) አብዮቷ ግን በአጭር ጊዜ ውስጥ የአካሏ ክፋይ የሆነችው ክሬሚያን በማሳጣት ይጀምራል፡፡ ምዕራብ ዩክሬናውያን ሲያብዩ ‹የአገራችን መንግሥት ከምዕብራባውያን ይልቅ ምስራቃውያን (ራሺያ….) አደላ› ብለው ቢሆንም በውጤቱ ግን ጭራሽ ራሺያ ክሬሚያን ጠቅልላ አረፈችው፡፡ልብ በሉ! አብዮቱ ከተነሳበት 360 ዲግሪ ዞሮ ተጠናቀቀ፡፡ ለነገሩ አልተጠናቀቀም፤ አሁን ወደ እርስ በእርስ ጦርነት ተሸጋግሯል፡፡
ይኼኔ ነበር በግል ጦማሬ ላይ ጥር 2006 ‹‹Are revolutions meant to be betrayed?›› ብዬ በመጠየቅ የጻፍኩት፡፡ ዜጎች አብዮትን ሲጀምሩት የማይታዩ ችግሮች ሲጨርሱት የሚስተዋለው ‹ሌባ ሲካፈል እንጂ ሲሰርቅ አይጣላም› ነበር የጽሑፌ አንኳር ሐሳብ፡፡ ‹‹ሌባ›› ያልኳቸው በሕዝባዊ አብዮት ስም የግል ሕልማቸውን የሚያሳኩ አጀንዳ ያላቸውን ቡድኖች (interest groups) ነው፡፡ በኢትዮጵያ ነባራዊ የፖለቲካ እውነታ ደግሞ እነዚህ ዓይነቶቹ interest groups ብዙ ናቸው፡፡ ስለዚህ በአብዮት ለውጥ አማጭነት ተስፋ ስቆርጥ የመጀመሪያ ጥያቄዬ ‹‹ሳያብዩ ለውጥ ማምጣት ይቻላል?›› የሚል ነበር፡፡ የመጀመሪያ መልሴ ‹‹እንግሊዝ›› ነበረች፡፡ የእንግሊዝ ሕዝብና መንግሥት በሕግ የበላይነት ላይ ለማንም ምሳሌ መሆን የሚችል ነው፡፡ የዓለምን ግማሽ በገዙበት ጊዜም አሁንም አብየው አያውቁም- እንግሊዛውያን፡፡ ምክንያቱም ተወያይተው ችግራቸውን መፍታት ይችላሉ፡፡ ሕዝብና መንግሥት ሲለወጡ ሁሉም በሰላም ይካሄዳል፡፡

ይህንን የመጨረሻ አቋሜን ያውቅ የነበረ ወዳጄ፣ ‹‹እህ አሁንስ?›› አለኝ ‹አብዮት ልታስነሳ አሲረሃል› ተብዬ ተጠርጥሬ ከታሰርኩ በኋላ ሊጎበኘኝ መጥቶ፡፡ ‹‹አየኸው አይደል፣ ያለአብዮት ለውጥ እንደማይመጣ?›› የሚገርመው፣ የኔና የጓደኞቼ በሕገ-ወጣዊ ማንአለብኝነት መታሰርና፣ የመንግሥት (ፖሊስ) ተጠያቂነት ማጣት ውስጥም ሕዝባዊ አለመለወጥ ነው የሚታየኝ፡፡ መንግሥት አሁንም ቢሆን የሚያስጨንቀው ‹‹የውጭ ኃይሎች ጫጫታ›› እንጂ የውስጥ ሰዎች ጥያቄ አይደለም፡፡ በእኛ ላይ የደረሰው (ሐሳብን በመግለጽ ጦስ መታሰር) በሌሎች ላይ ሲደርስ የነበረ፣ እየደረሰ ያለ ፣ ወደፊትም የሚደርስ መሆኑ ቢታወቀውም ሕዝባችን ግን ‹‹መብቴን ማስጠበቅ አለብኝ›› ከማለት ይልቅ ‹‹ዝም ብል ይሻለኛል›› (ጎመን በጤና) mode ውስጥ ነው፡፡ ሕዝብ ገና አልተለወጠም፤ የለውጥ ጣዕሙም የገባው አይመስልም፡፡ ሌሎች ሰላማዊ የትግል አማራጮችም ገና በኢትዮጵያ አልተሞከሩም፡፡ ሕዝቡ ጣዕሙን የማያውቀውን ለውጥ ከመስጠት በፊት ደግሞ የለውጡን ጣዕም አውቆ ለውጡን ራሱ ጠይቆ፣ ራሱ እንዲያመጣው ማንቃት ያስፈልጋል፡፡ አለበለዚያ እንግሊዛውያኑ እንደሚሉት ‹ጋሪው ከፈረሱ ቀድሞ› አይሆንም! ለወዳጄም ይህንኑ ሃሳቤን ነበር የነገርኩት፡፡
ለነገሩ ይህንን ሁሉአልኩ እንጂ ክፍሉ ታደሰ በ‹‹ያ ትውልድ›› (ቅጽ 1) ላይ ‹ኃይሌፊዳ በ1965 በኢትዮጵያ በ25 ዓመት ጊዜ ውስጥ አብዮት ይነሳል ብዬ አልገምትም ብሎ ነበር› እንዳለው ካልሆንኩ በቀር እኔም በቅርቡ ኢትዮጵያ ውስጥ አብዮት ይነሳል የሚል ምንም ግምት የለኝም፤ በመጨረሻም በአቤ ቶክቻው ዋዘኛ አባባል ‹‹ካጠፋሁ፣ልጥፋ!››

የተባበሩት መንግስታት ድርጅት የሰብአዊ መብት አማካሪ ባለሙያዎች የኢትዮጵያ መንግስት የጸረ ሽብር ህጉን ሰብአዊ መብትን ለመደፍጠጥ ከማዋል እንዲቆጠብ አሳሰበ፡፡ ይህ ማሳሰቢያ የመጣው የተለያዩ የሰብአዊ መብት ድርጅቶች ኢትዮጵያ ውስጥ ያለው የሰብአዊ መብት ጥሰትና አፈና እንዳሳሰባቸው መግለጻቸውን ተከትሎ እንደሆነ ተግልጾአል፡፡ ማሳሰቢያ ኢትዮጵያ ውስጥ ያለውን የሰብአዊ መብት ጥሰትና በጸረ ሽብር ስም የሚወሰደውን እርምጃም ለመከላከል ያግዛል ተብሏል፡፡
‹‹ችግሩ እየተከሰተ እንደሆነ ከገለጽንበት ከሁለት አመት በኋላም ጸረ ሽብር ህጉ ጋዜጠኞችን፣ ጦማሪያንን፣ የሰብአዊ መብት ተከራካሪዎችንና ተቃዋሚዎችን ሰለባ እያደረገ እንደሚገኝ ሪፖርት እየደረሰን ነው›› ያሉት ባለሙያዎቹ በተለይ በእስር ቤቶች ማሰቃየት፣ ኢሰብአዊ የሆኑ እርምጃዎች እየተፈጸሙ እንደሚገኙ ገልጸዋል፡፡

ባለሙያዎቹ አክለውም ‹‹ሽብር መዋጋት ጠቃሚ ነው፡፡ ነገር ግን ውጤታማ ለመሆን ዓለም አቀፍ የሰብአዊ መብትን በማክበር መከናወን አለበት›› ብለዋል፡፡ ከዚህም በተጨማሪ የጸረ ሽብር ህጎች በኢትዮጵያ የወንጀል ህግ ውስጥ በግልጸ መቀመጥና መጠቀሚያ መሆን እንደሌለበት መክረዋል፡፡
የኢትዮጵያ መንግስት በጸረ ሽብር ህጉ የታሰሩትን ዜጎች እንዲፈታ፣ የሰብአዊ መብትን እንዲያከብር ያሳሰቡት ባለሙያዎቹ የኢትዮጵያ መንግስት የመደራጀትና የመሰብሰብ መብትና ሌሎች ሰብአዊ መብት ጥሰቶችን ላይ የሚደረገውን የጉብኝት ጥያቄ በአወንታዊ ምላሽ ሊሰጥ እንደሚገባ አሳስበዋል፡፡
(ባለሙያዎቹ የተባበሩት መንግስታትም ሆነ ከመንግስታት ገንዘብ የማይከፍላቸው ገለልተኛ እና በፈቃደኝነት የሚሰሩ መሆናቸው ተገልጾአል፡፡)

የዓለም አቀፉ እግር ኳስ አስተዳዳሪ /ፊፋ/ በየ ወሩ በሚያወጣው የሀገራት የእግር ኳስ ደረጃ ኢትዮጵያ በያዝነው ወር 20 ደረጃዎችን አሽቆልቁላለች፡፡

ፊፋ በየወሩ የሚያወጣው የዓለም ሃገራት የእግር ኳስ ደረጃን ይፋ አደረገ። በዚህም መሠረት ባለፈው ወቅት 112ኛ ደረጃ ላይ የነበረችው ኢትዮጵያ በዚህ ወር ወደ 132ኛ ደረጃ ወርዳለች።

አስልጣኝ ሰውነት ቢሻውን አሰናብቶ በውድ ክፍያ የውጭ ሃገር አሰልጣኝ የቀጠረው የኢትዮጵያ ብሔራዊ ቡድን ተደጋጋሚ ሽንፈቶችን እያስተናገደ ሲሆን ይህም ለደረጃው መውረድ ዋናው ምክንያት እንደሆነ የስፖርት ተንታኞች ለዘ-ሐበሻ ይገልጻሉ።

ኢትዮጵያ ለአፍሪካ ዋንጫ ማጣሪያ ያደረገቻቸውን ጨዋታዎችን በሽንፈት መጀመሯ ተስፋ አድርጎ የነበረውን የስፖርት ቤተሰብ እጅጉን ያሳዘነ መሆኑን ከተለያዩ ሶሻል ሚዲያዎች ከሚሰጡ አስተያየቶች መገንዘብ ይቻላል።

በፊፋ ደረጃ መሰረት ኢትዮጵያ ከአፍሪካ ሃገራት 37ኛ ደረጃን ያገኘች ሲሆን አልጄሪያ ከአፍሪካ አንደኛ እንዲሁም ከዓለም 20ኛ ሆናለች። በሴፕቴምበር የዓለም እግርኳስን ደረጃ ጀርመን፣ አርጀንቲና እና ኮሎምቢያ ይመሩታል።

14 ዓመት ተፈርዶበት እስር ላይ የሚገኘው ጋዜጠኛ ውብሸት ታዬ የጻፈው “የነፃነት ድምጾች፤ ከማዕከላዊ እስከ ዝዋይ ግዞት” መጽሐፍ በገበያ ላይ መዋሉን ከአዲስ አበባ ለዘ-ሐበሻ የደረሰው መረጃ አመከተ።

በዝዋይ ጨለማ እስር ቤት ውስጥ እንደጻፈው በሚነገው በዚህ መጸሐፍ ጋዜጠኛው ክስ ከተመሰረተበት ጊዜ አንስቶ እስከአሁን ድረስ የገጠመውን ውጣ ውረድ ዘርዝሮ ጽፎታል።

በአራት ም ዕራፎች እንደተከፈለ በተነገለጸለት በዚህ “የነፃነት ድምጾችን ከማዕከላዊ እስከ ዝዋይ ግዞት” መጽሐፉ ስለእስረኞች አያያዝ፣ ከፖሊሶች ጋር ስላለው መስተጋብር፣ ስለሰብአዊ መብት ጥሰት፣ የአገሪቱ ትልልቅ ባለስልጣናት ከነበሩ እስረኞች ጋር ስላደረገው ቃለ ምልልስና ስለታሰረባቸው ወህኒ ቤቶች ገጽታ ያስቃኛል ተብሏል፡፡ መጽሐፉ በኢትዮጵያ በ50 ብር ከ60 ሳንቲም እየተሸጠ ነው።

(አዲስ አድማስ) ሙያው ቴዎድሮስ ተሾመና በደራሲ አትንኩት ሙሉጌታ መካከል በተመሰረተው የመብት ይገባኛል ፍትሃብሄር ክርክር፣ ፍ/ቤት በአርቲስት ቴዎድሮስ ተሾመ ላይ የ10 ሚሊዮን ብር እግድ ከትናንት በስቲያ አስተላለፈ፡፡ ከሳሽ ደራሲ አትንኩት ሙሉጌታ፤ ነሐሴ 13 ቀን 2006 ዓ.ም ለፍ/ቤት ባቀረቡት ክስ፤ አርቲስት ቴዎድሮስ ተሾመ ለእይታ ያበቃው “ሦስት ማዕዘን” የተሰኘ ፊልም ጻሪክ በ2000 ዓ.ም ካሳተሙት “ፍቅር ሲበቀል” የተሰኘ የረዥም ልቦለድ መፅሃፍ የተወሰደ ነው የሚል አቤቱታ አሰምተዋል፡፡

“ሦስት ማዕዘን” የተሰኘው ፊልም መፅሃፋቸው ታትሞ ከወጣ ከ5 ዓመት በኋላ ለዕይታ እንደበቃ በክሳቸው የጠቆሙት ከሳሽ፤ አርቲስት ቴዎድሮስ ያለደራሲው ፈቃድ የቦታና ገፀ-ባህርያት ስሞችን በመቀያየር ብቻ የመፅሀፉን መሰረታዊ ጭብጥና የታሪክ ፍሰት በፊልሙ ውስጥ መጠቀሙን አመልክተዋል፡፡ አርቲስት ቴዎድሮስ ፊልሙን በተደጋጋሚ ለተመልካች በማሳየት ከ20 ሚሊዮን ብር በላይ ገቢ ማግኘቱን በክስ ማመልከቻው ላይ የጠቆሙት ደራሲው፤ ተከሳሽ በፈፀሙት ተግባር ከፍተኛ የሞራል ውድቀት እንደደረሰባቸውና ፊልሙ የመፅሃፉ ቀጣይ ህትመት ላይ ተፅዕኖ እንደፈጠረ በመጠቆም የ10 ሚሊዮን ብር ካሳ ጠይቀዋል፡፡

ከሳሽ የመፅሃፉን ጭብጥ፣ መቼትና የተለያዩ ታሪኮች ከ“ሶስት መአዘን” ፊልም ታሪክ ጋር በማመሳከር ለፍ/ቤቱ በማስረጃነት አቅርበዋል፡፡ ጉዳዩን እየመረመረ የሚገኘው የፌደራሉ ከፍተኛ ፍ/ቤት ልደታ ምድብ ባለፈው መስከረም 6 በዋለው ችሎት፤ የክስ ማመልከቻው ለተከሳሽ ደርሶ መልስ እንዲሰጥበትና የከሳሽ ምስክሮች እንዲቀርቡ ለጥቅምት 28 ቀን 2007 ዓ.ም ቀጠሮ ሰጥቷል፡፡ በተጨማሪም ከሳሽ ጳጉሜ 3 ቀን 2006 ዓ.ም በፃፉት ማመልከቻ የ10 ሚሊዮን ብር ክስ ማቅረባቸውንና ቢፈረድላቸው ፍርዱን የሚያስፈፅሙበት ንብረት እንደማያገኙ በመጥቀስ ተከሳሹ በተለያዩ ባንኮች ካላቸው ገንዘብ ላይ 10 ሚሊዮን ብር እንዲታገድላቸው ማመልከታቸውን ያስታወሰው ፍ/ቤቱ፤ አቶ ቴዎድሮስ ተሾመ በዘመን ባንክ ከሚገኘው የሂሳብ ደብተራቸው 10 ሚሊዮን ብር እስከ ቀጣዩ ቀጠሮ ድረስ ታግዶ እንዲቆይ ትዕዛዝ አስተላልፏል፡ አርቲስት ቴዎድሮስ ፊልሙን በተደጋጋሚ ለተመልካች በማሳየት ከ20 ሚሊዮን ብር በላይ ገቢ ማግኘቱን በክስ ማመልከቻው ላይ የጠቆሙት ደራሲው፤ ተከሳሽ በፈፀሙት ተግባር ከፍተኛ የሞራል ውድቀት እንደደረሰባቸውና ፊልሙ የመፅሃፉ ቀጣይ ህትመት ላይ ተፅዕኖ እንደፈጠረ በመጠቆም የ10 ሚሊዮን ብር ካሳ ጠይቀዋል፡፡

ከሳሽ የመፅሃፉን ጭብጥ፣ መቼትና የተለያዩ ታሪኮች ከ“ሶስት መአዘን” ፊልም ታሪክ ጋር በማመሳከር ለፍ/ቤቱ በማስረጃነት አቅርበዋል፡፡ ጉዳዩን እየመረመረ የሚገኘው የፌደራሉ ከፍተኛ ፍ/ቤት ልደታ ምድብ ባለፈው መስከረም 6 በዋለው ችሎት፤ የክስ ማመልከቻው ለተከሳሽ ደርሶ መልስ እንዲሰጥበትና የከሳሽ ምስክሮች እንዲቀርቡ ለጥቅምት 28 ቀን 2007 ዓ.ም ቀጠሮ ሰጥቷል፡፡ በተጨማሪም ከሳሽ ጳጉሜ 3 ቀን 2006 ዓ.ም በፃፉት ማመልከቻ የ10 ሚሊዮን ብር ክስ ማቅረባቸውንና ቢፈረድላቸው ፍርዱን የሚያስፈፅሙበት ንብረት እንደማያገኙ በመጥቀስ ተከሳሹ በተለያዩ ባንኮች ካላቸው ገንዘብ ላይ 10 ሚሊዮን ብር እንዲታገድላቸው ማመልከታቸውን ያስታወሰው ፍ/ቤቱ፤ አቶ ቴዎድሮስ ተሾመ በዘመን ባንክ ከሚገኘው የሂሳብ ደብተራቸው 10 ሚሊዮን ብር እስከ ቀጣዩ ቀጠሮ ድረስ ታግዶ እንዲቆይ ትዕዛዝ አስተላልፏል፡፡

የከባድ ላብ ነገር
/Hyperhidrosis/

> ሲል አንድ የዘ-ሃበሻ አንባቢ በስልክ ያቀረበልንን ጥያቄ መሰረት በማድረግ ጉዳዩን የዛሬ የጤና አምዳችን ጉዳይ አድርገነዋል፡፡

ላብ ሰውነታችን ራሱን የሚያቀዘቅበት ተፈጥሯዊ መንገድ ነው፡፡ አብዛኛው ይህ ሁኔታ ተፈጥሯዊ እና የጤንነት ምልክት ነው፡፡ አንዳንድ ሰዎች ግን ተደጋጋሚ እና የማያቋርጥ ላብ ይታይባቸዋል እና ይህ ሁኔታ በህክምና ቋንቋ ሃይፐርሃይድሮሲስ/Hyperhidrosis/ ይባላል፡፡
ሃይፐርሃይድሮሲስ/ከባድ ላብ/ በላብ ዕጢዎች የሚመረተው ላብ ሰውነት ራሱን ለማቀዝቀዝ ከሚፈልገው በላይ ነው፡፡ ይህ በሽታ በአብዛኛው መዳፍንና የእግር ስርን እና ብብትን ያጠቃል፡፡ የዕለት ተዕለት ስራን ከማወኩም በተጨማሪ ከባድ ላብ ማህበራዊ ጭንቀት እና የመሸማቀቅ ስሜት ብሎም ራስን ማግለል ሊያስከትል ይችላል፡፡

ጥሩው ነገር ግን ይህንን ችግር ለማከም የተለያዩ ዘዴዎች መኖራቸው ነው፡፡ ከባድ ላብ እጅግ ከባድ ሲሆን እስከ ቀዶ ጥገና የሚያደርስ ህክምና አለው፡፡ ምንም እንኳን መቼ የት እና ምን ያክል ያልበናል የሚለው በስፋት ቢለያይም አብዛኛው ሰው ከበድ ያለ የጉልበት ስራ ሲሰራ፣ ሞቃታማ ቦታ ሲሆን፣ ድንጋጤ ወይም ጭንቀት እና አስቸጋሪ ሁኔታ ውስጥ ሲሆን ያልበዋል፡፡ ከባድ ላብ ሃይፐርሃይድሮሲስ ያለበት ሰው የላብ ሁኔታ ግን ከላይ ከተጠቀሰው በእጅጉ ከፍ ያለ ነው፡፡
የከባድ ላብ ዋና ዋና ምልክቶች ቶሎ ቶሎ መምጣቱ የሚታይ ከሚገባው በላይ የሆነ እና ብብትን የሚያበሰብስ ሲሆን ነው፡፡ ከሚገባው በላይ የሆነ የሚያስጨንቅ የላብ መኖር በተለይም በእግር ስር፣ በብብት፣ በራስ እና በፊት ላይ የሚታይ ሲሆን፣ የቆዳ ማጣበቅ ወይም ከእጅ መዳፍና ከእግር መርገጫ ጠብ ጠብ የሚል ላብ ሲታይ ነው፡፡

ሃይፐርሃይድሮሲስ የሚለው ስያሜ የሚሰጠውን የተቸጋሪውን የዕለት ተዕለት ስራን የሚያደናቅፍ ከፍተኛ የላብ መጠን/ከባድ ላብ ሲኖር ነው፡፡ ይህ ክስተት ያለ ምንም በቂ ምክንያት ቢያንስ በሳምንት አንድ ጊዜ ይታያል፡፡ ለእነዚህ ሰዎች ከባድ ላብ የማህበራዊ ህይወትን ያውክባቸዋል፡፡ እጃቸው ያለማቋረጥ ስለሚረጥብ ስራ መስራትም ሆነ መዝናኛ ቦታ ራሳቸውን ማዝናናት ይሳናቸዋል፡፡ በዚህም ምክንያት ከሰው ጋር ሲጨባበጡ በእጃቸው ላብ ምክንያት እና ሸሚዛቸው የላብ ቅርፅ ስለሚያሳይ አንዳንዴ ላቡ ጠረን ስለሚኖረው በዚህ በሚፈጠርባቸው መሸበር ራሳቸውን ከሰው ያገላሉ፡፡
እንደዚህ ያለ ችግር ያለበት ሰው ከተለመደው በላይ ድንት ከፍ ያለ ላብ ሲያይ፣ ላብ የዕለት ተዕለት ስራውን ሲያደናቅፍበት፣ እና የሌሊት ላብ ያለ በቂ ምክንያት ሲኖረው ሐኪም ጋር መቅረብ ይኖርበታል፡፡ የብርድ ላብ የታየበት ማንኛውም ሰው ሐኪም ዘንድ መቅረብ አለበት፡፡ በተለይም ደግሞ ሁኔታው ከጭንቅላት ቅል መቅለል እና የደረት ወይም የሆድ ህመም ስሜት ጋር አብሮ ከመጣ የልብ በሽታ፣ የጭንቀት ወይም የሌላ ከፍተኛ ህመም ምልክት ሊሆን ስለሚችል ጊዜ ሊሰጠው አይገባም፡፡
የከባድ ላብ ምንጩ ሰውነታችን ሙቀቱን ከሚቆጣጠርበት የቁጥጥር ስርዓት ይመነጫል በተለይ ደግሞ የላብ ዕጢዎች ቆዳችን ሁለት አይነት የላብ ዕጢዎች አሉት፡፡ አንደኛው ኢክራይን ዕጢ ሲባል ሌላኛው ደግሞ አፓክራይን ዕጢ ሲባል ሌላኛው ደግሞ አፓክራይን ዕጢዎች ይባላሉ፡፡ ኢክራይን ዕጢዎች በአብዛኛው ሰውነታችን ውስጥ ሲገኙ በቀጥታ አፋቸው ወደ ቆዳ ላይኛው ክፍል ይከፈታል፡፡ አፓክራይን ዕጢዎች ግን የሚገኙት በብዛት ፀጉር በሚሸፍናቸው የቆዳ ክፍሎች ላይ ነው፡፡ ለምሳሌ የራስ ቅል፣ ብብት እና ጭገር አካባቢ ነው፡፡
የሰውነታችን ሙቀት ሲጨምር አውቶኖሚክ ነርቨስ ሲስተም የተባለው የአዕምሮ ክፍል እነዚህን ዕጢዎች ላብ ወደ ቆዳ የላይኛው ክፍል እንዲለቁ ያደርጋል፡፡ ላቡም ሰውነታችንን ከቀዘቀዘ በኋላ ይተንና ቆዳችን ይደርቃል፡፡ ይህ ላብ በውስጡ በአብዛኛው ውሃ እና ጨው ይይዛል አልፎ አልፎ ደግሞ ሌሎች ኬሚካሎችም በተጨማሪ ይይዛል፡፡

ከባድ ላብ በአንድ ቦታ የተወሰነ ወይም ጠቅላላ ወይም በርካታ ሰውነታችንን የሚያካትት /generalized hyperhidrosis/ በመባል ይከፋፈላል፡፡ የመዳፍና የእግር ከባድ ላብ በአብዛኛው ቀን ቀን የሚከሰት ነው፡፡ አንዳንዴም በብብት አካባቢም ይታያል፡፡ ይህ ላብ ሌሊት በአመዛኝ አይታይም፡፡ በሁለቱም የሰውነታችን ክፍል በእኩል መልኩ ይታያል፡፡ ይህ አይነት ከባድ ላብ ወደ ሃያው የዕድሜ ክልል አካባቢ በአብዛኛው ይጀምራል፡፡ ከሌላ በሽታ ጋር ግንኙነት የሌለውና ራሱን የቻለ ችግር ነው፡፡ ትክክለኛው ምክንያት ወይም መነሻ ገና አይታወቅም፡፡ ነገር ግን በዘር የመምጣት አዝማሚያም ይኖረዋል፡፡

በርካታ የሰውነት ክፍልን የሚያጠቃው የከባድ ላብ ችግር አይነት በድንገት የሚጀምር ነው፡፡ በርካታ የሰውነት ክፍልን ያጠቃል፡፡ በአብዛኛው ሌላ ምክንያት አለው፡፡ ለምሳሌ የመድሃኒት የጎንዮሽ ጉዳት፣ የበሽ ምልክት፣ የማረጥ ምልክት፣ የስኳር መጠን በደም ውስጥ ዝቅ ማለት፣ የታይሮይድ በሽታ፣ የደም ካንሰር በሽታ፣ የልብ ድካም በሽታ ወይም የአንድ ወይም የሌላ ኢንፌክሽን በሽታ ምልክት ሊሆን ይችላል፡፡ በዚህ ጊዜ አስፈላጊውን መድሃኒት በመውሰድ ወይም መንስኤውን በሽታ በማከም ላቡን ያጠፋዋል፡፡

በከባድ ላብ መንስኤነት የሚመጡ በርካታ የአካልና የስነ ልቦና ችግሮች መካከል የፈንገስ ኢንፌክሽን፣ በባክቴሪያ ምክንያት የቆዳ እና የቆዳ ፀጉር አካባቢ ኢንፌክሽን በእግር ጣቶች አካባቢ የሚመጡ ኢንፌክሽኖች፣ የጎዳ ኪንታሮት /warth/ በሽታ ወይም ኪንታሮት ሲታከም ቶሎ ያለመዳን ችግር፣ በቆዳ ላይ በሙቀት የሚመጡ ሽፍታዎች መብዛት፣ እና ማህበራዊ መገለል ከላይ እንደተጠቀሰው ግለሰቡ ራሱን ማግለል የመጀመር ሁኔታ ይታያል፡፡

በከባድ ላብ ምክንያት ወደ ሐኪም ዘንድ ሲቀርቡ ሐኪሙ የተለያዩ የበሽታ ታሪኮችን ይጠይቃሉ፡፡ የአካል ምርመራም ያደርጋሉ፡፡ የደምና የሽንት ምርመራ በማዘዝ በሽታው በምን ምክንያት እንደመጣ ለማወቅ ይሞክራሉ፡፡ ከተገኘም ሐኪምዎ ቴርሞ ሬጉሌተር ቴስት ሊጠቀሙ ይችላሉ፡፡
የተለያዩ ምርመራዎች ካደረጉ በኋላ ሐኪሙ የተለያዩ የህክምና ዘዴዎችን ሊጠቀም ይችላል፡፡ ሐኪምዎ እንደ አልሙኒየም ክሎራይድ የመሰሉ የመድሃኒት ይዘት ያላቸውን ሊይዙ ይችላሉ፡፡ ይህ መድሃኒት ከቀላል እስከ መካከለኛ ደረጃ ሃይፐርናይድሮሲስን ለማከም ወይም ለመቀነስ ይችላል፡፡ ይህ መድሃኒት ከተገኘ ጥሩ ውጤት ለማግኘት ላብ በሚበዛበት አካል ላይ ሌሊት ሌሊት ማድረግ ነው፡፡ መድሃኒቱ ቆዳን የማሳበጥ፣ የማቅላት እና የማሳከክ ፀባይ ያለው ጠንካራ ኬሚካል ነው፡፡ ይህንን ለመከላከል ጠዋት በደምብ ማጠብ ያስፈልጋል፡፡ በርካታ የሰውነትን ክፍሎች የሚያጠቃልል የላብ ችግር ከሆነ ሐኪምዎ አንቲ ኮለነርጂክ መድሃኒቶችን ሊይዙ ይችላሉ፡፡ ይህም መድሃኒት የጎንዮሽ ጉዳቶች አሉት፡፡ የቆዳ ሐኪሞች ደግሞ አዩንቶፎረሲስ በሚባል ዘዴ ያክሙታል፡፡ ከዚህም ሌላ በቶሊየም ቶክሲን የተባለ መድሃኒት ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል፡፡ ይህ ኬሚካል የተወሰኑ ጡንቻዎችን ፓራላይዝ በማድረግ የቆዳን የእርጅና ገፅታ ለማጥፋት ባደጉት ሀገሮች ጥቅም ላይ የሚውልበት ጊዜ አለ፡፡ይህም የሚደረገው ላብን በሚመለከት አዕምሮ ወደ ላብ ዕጢዎች የሚመጣውን የነርቭ ሂደት በማቋረጥ ነው፡፡ ወደዚህ ቀዶ ጥገና አሰራር ዝርዝር ሂደት ውስጥ መግባት አንባቢያን ማደናገር ነው፡፡ ይህም ዘዴ እንደየሁኔታው ባደጉ ሀገራት ጥቅም ላይ ይውላል፡፡

ለአንዳንድ ከባድ ላብ ላላባቸው ሰዎች መፍትሄው ቀላል ነው፡፡ ከፋርማሲ በሚገዛ ላብ መከላከያ ሊቆም ይችላል፡፡ እነዚህ የላብ ማቆሚያ መድሃኒቶች የላብ መተላለፊያ መንገዶችን በመዝጋት ይህንንም በአልሙኒየም ጨው አማካኝነት ወደ ቆዳ የሚደርሰውን የላብ መጠን ይቀይሳል፡፡ ማስታወስ ያለብን ላብ መከላከያ ላብ ሲከላከል ዲኦራንት ደግሞ የላብን መጥፎጠረን ብቻ ነው የሚከላከለው፡፡

ከላብ መከላከያ በተጨማሪ የሚከተሉትን ማድረግ ላብን ለመቀነስና ከላብ ጋር ለተያያዙ የሰውነት መጥፎ ጠረን ጠቃሚ ነው፡፡
1. ቢቻል በየቀኑ መታጠብ ይህ በቆዳችን ላይ ያሉ ባክቴሪያዎችን ይቀንሳል
2. ከመታጠብ በኋላ እግርን በፎጣ በደንብ ማድረቅ፡፡ ይህም ባክቴሪያዎች እና ሌላ ጀርሞች ለመራባት የሚያመቻቸውን እርጥበት ይቀንሳል፡፡ በተጨማሪም እርጥበት የሚመጥ ፓውደር መጠቀም ይቻላል፡፡
3. ከተፈጥሮ ማቴሪያል የተሰሩ ጫማ እና ካልሲ መጠቀም ከቆዳ የተሰራ ጫማ እግራችን አየር እንዲያገኝ በማድረግ የእግር ላብን ይቀንሳል፡፡
4. ጫማ ውስጡ ቶሎ ስለማይደርቅ እያቀያየሩ /በየቀኑ/ ማድረግ ላብ በብዛት ያለበት እግርን ችግር ይቀንሳል፡፡
5. የጥጥና የሱፍ ካልሲ በመጠቀም እግርን እርጥበት ስለሚመጥ በተለይ ደግሞ ሯጭ ሰው እርጥበት መጣጭ ስፔሺያል ካልሲ እንዲጠቀም ይመከራል፡፡
6. ካልሲን በየቀኑ መቀየር ቢቻል በቀን ሁለቴ በመቀየር ካልሲ በተደረገ ቁጥር ታጥቦ እና በደንብ እግርን እንዲደርቅ በማድረግ ተጨማሪ መፍትሄ ይሆናል፡፡
7. እግርን ማናፈስ ከተቻለ በባዶ እግር መሄድ ካልሆነም ቶሎ ቶሎ እግርን እያወጡ ማናፈስ (ቢቻል በቀን ለ30 ደቂቃ እግርን ከጫማ አውጥቶ ማናፈስ ቢቻል)
8. በአጠቃላይ የተፈጥሮ ክር ልብሶች መልበስ /የጥጥ የሱፍ እና የሀገር ልብሶች ሰውነት በቂ አየር እንዲያገኝ ያደርጋሉ/
9. አንድ ዮጋ፣ ሜዲቴሽን ወዘተ… የመሳሰሉ ዘዴዎችን በመጠቀም ጭንቀትን በማስወገድ የላብ መከሰትን መቀነስ ይቻላል፡፡
ስለዚህ ጠያቂያችን ከላይ የተጠቀሱትን በማድረግና መፍትሄ ካልሆኑ ወደ ሐኪም ዘንድ በመሄድ መፍትሄ መሻት ይመከራል፡፡

ከመስከረም 5,2007 አ.ም ጀምሮ መንግስት የአቅም ግንባታ እያለ የጠራው ስልጠና እየተካሄደ ይገኛል:: ገዢው ፓርቲ ስልጣን ከያዘበት 1983 አ.ም ጀምሮ የተለያዩ ስልጠናዎችን ሲሰጥ መቆየቱ የሚታወቅ ሲሆን የዘንድሮውም ከበፊቶቹ ምንም የተለየ ሀሳብ ያለተነሳበት እና ድግግሞሽ የበዛበት ብሎም ገዢው ፓርቲ ለኢትዮጵያዊነት እና ለመምህርነት ሙያ ያለውን አይን ያወጣ ጥላቻ ያሳየበት ነበር::

ስልጠናው እንደተጀመረ መምህራኑን የማሰልጠን ድፍረቱን እና እድሉን ያገኙት አቶ ኤፍሬም ግዛው የተሰኙ የአዲስ አበባ ከተማ አሰተዳደር ማህበራዊ ጉዳይ ቢሮ ሀላፊ ናቸው:: አቶ ኤፍሬም በንግግራቸው ወቅት በተደጋጋሚ ሀገሪቷ ከየትኛውም ዘመን በተለየ በኢኮኖሚያዊ እድገቱ እና ሰላም በማረጋገጡ ዘንድ ስኬታማ መሆን እንደቻለች ለማስረዳት ሞክረዋል::
እንደ የኢትዮጵያ መምህራን ድምፅ ይሰማ ጊዜያዊ ኮሚቴ እምነት ከሆነ የኢህአዴግ ትልቁ ችግር እራሱን ሞቶ ከተቀበረው የደርግ ስርአት ጋር እያነጻጸረ ህዝቡን ለመሸወድ የሚያደርገው ቀቢጸ ተስፋ ነው:: እድገት ውድድር መሆኑን እናምናለን ሆኖም ይህ ስርአት መወዳደር ካለበት ባላፉት 24 አመታት በእነጋና ቦትስዋና እና ደቡብ አፍሪካ ከታዩት ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ እድገቶች ጋር እንጂ ከሞተ ስርአት ጋር ሊሆን አይገባውም:: ሌላው የሰላም ጉዳይ ሰላም አንድ አይነት ትርጓሜ የለውም የጥይት ድምጽ ወይም የቦንብ ፍንዳታ አለመስማት ብቻውን ሰላም አለ ሊያስብል የሚችልበት ምንም አይነት መርህ አይኖርም::

ማሰብ ለቻለ እና ህሊና ላለው ሰው አዛውንቶች እና ህጻናት ጎዳና ወድቀው መመልከት ሰላምን ይነሳል, በሀገራቸው መኖር ስላልቻሉ በስደት አለም የበረሀው ሙቀት የባህር ራት የሆኑት ኢትዮጵያዊያንን ጉዳይ መስማትም ሰላምን ይነሳል, አንድ የሚበላው ያጣ ህጻን ከውሻ ጋር ተሻምቶ ሲመገብ መመልከትም ሰላምን ይነሳል:: በአጠቃላይ በግልጽ የጥይት ድምስ አለመስማት እንደስኬት ልንቆጥረው የሚገባ አይደለም ድምጽ ሳይሰማ የተገደሉ ኢትዮጵያውያንን ጊዜ ይቁጠራቸው::

ው ግለሰብ ናቸው::
እኚህ ግለሰብ በተደጋጋሚ ነፍጠኛ, ጠባብ ትምክህተኛ እና ጨለምተኛ በማለት መምህራኑን ብሎም ሰፊውን የሀገራችንን ህዝብ ሲሳደቡ ውለው ከርመዋል ነገር ግን እንደ የኢትዮጵያ መምህራን ድምፅ ይሰማ ጊዜያዊ ኮሚቴ እምነት ከሆነ በአሁኑ ወቅት በሀገራችን ያለው ብቸኛው ነፍጠኛ, ጠባብ ትምክህተኛ እና ጨለምተኛ ለእኔ ብቻ ተዉት እያለ ያለው ኢህአዴግ ብቻ እና ብቻ ነው::
ከዚህ ስልጠና ለመታዘብ እንደቻልነው ገዢው ፓርቲ ትልቅ የተማሩ ሰዎች እጥረት አለበት ይህንንም እራሱ ኢህአዴግ ሆን ብሎ ያደረገው በመሆኑ እነደ መምህር የዚህችን ሀገር የነገ እጣ ፋንታ ስንመለከት ያስፈራል::

በመጨረሻ እ|ኛ መምህራን ትግላችንን አጠናክረን እንቀጥል ሲል የኢትዮጵያ መምህራን ድምፅ ይሰማ ጊዜያዊ ኮሚቴ ጥሪውን እያስተላለፈ ሌሎች አካላትም ከመምህራኑ ጊዜያዊ ኮሚቴ ጋር ይቆሙ ዘንድ ጥሪውን ያቀርባል::

ድል ለመምህራን
ድል ለኢትዮጵያ ህዝብ
የኢትዮጵያ መምህራን ድምፅ ይሰማ ጊዜያዊ ኮሚቴ
መስከረም 10,2007 አ.ም
አዲስ አበባ ኢትዮጵያ

ግርማ ሠይፉ ማሩ

ግርማ ሠይፉ ማሩ

ባለፈው ሳምንት ማጠናቀቂያ በክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማሪያም ደሳለኝ ሰብሳቢነት የመንግሰት ከፍተኛ ባለስልጣኖች የ2006 የመልካም አስተዳደር ማሻሻያ አፈፃፀም ሪፖርት አቅርበዋል፡፡ ሁሉም ሪፖርት አቅራቢዎች “ፖወር ፖይንት” በሚባል የማይክሮ ሶፍት ፕሮግራም የተጠቀሙ ሲሆን አብዛኞቹ ይህን ፕሮግራም በቅጡ ለመጠቀም በግል ያላቸውን ዝቅተኛ ችሎታ ያሳየ ብቻ ሳይሆን በየመስሪያ ቤታቸው ሞያ ያላቸውን ሰዎች መጠቀም ያለመቻልና ያለመፈለግን ቁልጭ አድርጎ ያሳየ ነበር፡፡ የተፈቀደላቸውን አጭር ጊዜ ያመጣጠነ ዝግጅት ማድረግ ሳይችሉ ቀርተው ያዘጋጁትን የፅሁፍ ሪፖርት ሲያነቡ ጊዜ አለቀ እየተባሉ ማስተላለፍ የሚፈልጉትን ቁም ነገር (ካለቸው ማለቴ ነው) ትተው በመግቢያና በሪፖርት ይዘት ጊዜ ሲያባክኑ መታዘብ አሰገራሚ ነበር፡፡ ከዚህ አንፃር የውሃ መስኖ ኢነርጂ ሚኒስትሩ አቶ አለማየሁ ተገኑ በንፅፅር የተሻሉ ነበሩ ማለት ይቻላል፡፡ ቴክኖሎጂ የመጠቀም አስፈላጊነቱም ሰዓትን በአግባቡ በመጠቅም ተገቢውን መልዕክት ለማስተላለፍ ነው፡፡ ረፖርት አቅራቢዎች ስዓት በአግባቡ መጠቀም ባለመቻላቸው ሊያቀርቡ ያሰቡትን በሙሉ ካለማቅረባቸው በተጨማሪ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ላይ የሰዓት ቁጥጥር ስራ ጨምረውባቸው ነው የዋሉት፡፡ እርግጠኛ ነኝ የቀድሞ ጠቅላይ ሚኒስትር ቢሆኑ ኖሮ እንዴት ሊበሳጩባቸው እንደሚችሉ፡፡

የሲቪል ሰርቪስ ሚኒሰቴር ሚኒስትሯ ወ/ሮ አስቴር ማሞ ድርጅታቸው ኢህአዴግ ንቅናቄውን እንደ ፓርቲ የምርጫ ቅስቀሳ ግብዓት ለመጠቀም መወሰኑን በሚያሳብቅ ሁኔታ መሪ ድርጅታችን ኢህአዴግ አና መንግስታችን በሰጡት ትኩረት በሚል ነበር ንግግራቸውን የጀመሩት፡፡ የመሪ ድርጅታችን ኢህአዴግ በንግግሩ መግባት መልዕክት ለተሰበሰቡት የመንግስት ሹሞች ሳይሆን ጥሪ ለተደረገላቸው እና በአዳራሹ በብዛት ለታደሙት በኢህአዴግ አጣራር “የህዝብ አደረጃጀት” በመባል ለሚታወቁት የኢህአዴግ አፍቃሪዎች ነው፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትሩም ቢሆን የስብሰባ ታዳሚዎችን እንኳን ደህና መጣችሁ ለማለት “ውድ” የሚል ተቀፅላ ያገኙት እነዚሁ የህዝብ አደረጃጀቶች ናቸው፡፡ እርግጥ ነው በቀጣዩ ምርጫ በአሸናፊነት ለመውጣት የእነዚህ የህዝብ አደረጃጀቶች ሚና የላቀ ነው፡፡ በተለይ በአዲስ አበባ ተቃዋሚዎች ተጠናክረው ታዛቢ ካስቀመጡ ምርጫ ቦርድ ያለነዚህ የህዝብ አደረጃጀት ንቁ ተሳትፎ ቢሮ ቁጭ ብሎ ኢህአዴግን ብዙ ሊረዳው አይችልም፡፡ ጠቅላይ ሚኒሰትሩም ሆነ ፓርቲያቸው ይህ በቅጡ የገባቸው ይመስለኛል፡፡

ጠቅላይ ሚኒስትሩ የመልካም አስተዳደር ጉዳይ እዚህና እዚያ የጎደሉ አግልግሎቶችን በማስተካከል ብቻ የሚያበቃ እንዳልሆነ ይልቁንም የመልካም አስተዳደር ችግር በቀጣይ የሚያመጣው “መዘዝ” ብዙ መሆኑን አበክረው ገልፀዋል፡፡ እርሳቸው “መዘዝ” ያሉትን እኛ አብዮት ስንለው የመንግሰት ሚዲያዎች ደግሞ ተቀብለው “የቀለምና የፍራፍሬ አብዮት” ይሉታል፡፡ ተመስገን ደሳለኝ አብዮት ብቻውን የማይጥም ከሆነ ብሎ ይመስለኛል “የህዳሴው አብዮት” ብሎታል፡፡ ለማነኛውም በዚህች ሀገር የተንሰራፋው የመልካም አስተዳደር ችግር መዘዙ ብዙ መሆኑ በጠቅላይ ሚኒስትር ደረጃ ከታመነ ይህ መዘዝ የተባለው ነገር ስሙ ብዙ አያስጨንቀንም፡፡ የሚያስጨንቀን ይህ መዘዝ እንዳይከተል ምን ማድረግ ይኖርብናል ነው፡፡ በተለይ መንግሰት ይህን መዘዝ ለመከላከል ብሎ ለናይጄሪያ ሽብርተኝነትን ለመከላከል ልምድ ይሆናል ተብሎ የተነገረለትን “የፀረ ሽብር” ህግ እንደመፍትሔ አሰቦት ከሆነ ከመዘዙ እየራቀ ሳይሆን ወደ መዘዙ በፍጥነት እየተጠጋ መሆኑን መረዳት ይኖርበታል፡፡

ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትሩም ሆኖ ሌሎች ሚኒሰትሮች በተደጋጋሚ ያነሱት ሌላ አብይ ነገር የኪራይ ሰብሳቢነት የሚመለከት ሲሆን ይህን የኪራይ ሰብሳቢነት የገለፁት የኪራይ ስብሳቢነት መረብ በሚል ነበር፡፡ በዕለቱ ያነበብኩት ጋዜጣ ደግሞ በኮንትሮባንድ ሊገባ የነበረ ወተት በኬላ መያዙን የሚገልፅ ክፍል ነበረው፡፡ ታዲያስ ስብሰባ ላይ ቁጭ ብዬ “የሰው ለሰው ድራማ” አስናቀ እና ኢህአዴግ ቁልጭ ብለው ይታዩኝ ጀመር፡፡ ይህን መረብ ለመበጠስ እሰከ አሁን እንዳልተቻለ እና ከፍተኛ ትግል እንደሚያስፈልግ ጠቅላይ ሚኒሰትሩን ጨምሮ ሚኒስትሮቹ  እየገለፁ ኢቲቪ ደግሞ አሰናቀ ለፍርድ ሳይቀርብ ለምን ሞተ ብሎ ዶክመንተሪ ይሰራል፡፡ የኪራይ ስብሳቢነት መረብ እስኪበጣጠስ ድረስ አስናቀ መኖር እና ማጋለጥ ነበረበት የሚል አቋም አለኝ፡፡ እናንተስ ምን ትላላችሁ ጎበዝ? አሁን አንድ የቴሌቪዥን ድራማ አጨራረስ እንዴት መሆን እንዳለበት ዶክመንተሪ ያስፈልገዋል? ለማንኛውም የሰው ለሰው ድራማ ደራሲና አዘጋጆች የህዝቡን እንጂ “ባለሞያ” ተብዬዎች በኢቲቪ ያቀረቡትን አስተያየት እንደማትሰሙ እርግጠኛ ነኝ፡፡

ዶክተር ደብረፅዮን በዕለቱ ሪፖርት ከሚያቀርቡት ሚኒስተሮች ቀዳሚውን ቦታ ያገኙ ነበሩ፡፡ ሪፖርት ያቀረቡት በዋነኝነት የቴሌኮሚኒኬሽን ሴክተሩን  በሚመለከትነው፡፡ ከሚመሩት መስሪያ ቤት አንፃር ሲታይም ቴክኖሎጂ በመጠቀም የተሻለ መሆን ሲጠበቅባቸው ማድረግ አልቻሉም፡፡ የቀረበው ሪፖርትም በፍፁም በመሬት ላይ ካላው የቴሌ ችግር ጋር የሚጣጣም አይደለም፡፡ በሪፖርቱ መስረት ሁሉም ችግሮች በእቅድ ከተያዘው ጊዜ ቀደም ብሎ የተተገበረ ሲሆን በአሁኑ ስዓት በተለይ በአዲስ አበባ ይህ ነው የሚባል ችግር እንደሌለ ነው ያበሰሩን፡፡ ይህ ግን በምንም መመዘኛ ተቀባይነት እንደሌለው ለመረዳት ከሪፖርታቸው በኋላ በሻይ እረፍት የተሰበሰቡት ሹመኞች ሳይቀሩ ሲያፌዙ እንደነበር ልነግራቸው እወዳለሁ፡፡ ዶክትር ደብረፅዩን ከአቀረቡት ሪፖርቱ ውስጥ የቴሌን ሰራ ለመስራት የፈጠሩት አደረጃጀት አንድ ጥሩ ነገር ጠቆም አድርጎን አልፏል፡፡ ይህም ፓርላማው ማፅደቅ የማያስፈልገው የቴሌን አገልግሎት በአሰራ ሦስት ክበቦች ወይም ክልሎች መከፋፈላቸው ነው፡፡ ይህም የተደረገው ለአሰራር ቅልጥፍና ሲባል እንደሆነ መረዳት ይቻላል፡፡ ይህ ተቀባይነት ያለው በጎ ጅምር ነው፡፡ በዚህ አደረጃጀት ሀረሪ ወይም ድሬዳዋ በምንም መለኪያ አንድ ክልል ሊሆን አይችሉም፡፡ አዲስ አበባ እንኳን አንድ ክልል ሊሆን አልቻለም፡፡ ሌሎችም በተመሳሳይ እንዲሁ፡፡ ይህ ለቴሌ አገልግሎት ምቹ የሆነ አደረጃጀት ለሌሎች የመልካም አስተዳደር እንዲሁም ማህበራዊ፣ ኤኮኖሚያዊ እና ፖለቲካዊ ጠቀሜታ በሚመች መልኩ የፌዴራል ስርዓቱ ይዋቀር ለምንል ሰዎች እንደ ጥሩ መግቢያ ሊያገለግል ይችላል የሚል እምነት አለኝ፡፡የፌዴሬሽን ምክር ቤት ይህን ሀሳብ ከዶክተር ደብረፅዮን ወስዶ የህዝቦችን ቋንቋ እና ስነ ልቦና መሰረት ባደረገ ሁኔታ ቢየጠናው ጥሩ ሀሳብ ይመስለኛል፡፡ እሰኪ አንዴ ከያዝነው አስተሳሰብ ወጣ ብለን በተለየ መንገድ ለማሰብ እንሞክር፡፡ ዶክተር ደብረፅዩን ያቀረቡት ሀሳብ በሌሎች ፌዴራል መስሪያ ቤቶችም ሊሞከር ይችላል፡፡ ይህ የምክር ቤት ውሳኔ አይጠይቀም ብለዋልና፡፡

የንግድ ሚኒስትሩ አቶ ከበደ ጫኔ ባለፈው ዓመት ሰኳር እና ስንዴ እጥረት እንደነበረ በይፋ አምነዋል፡፡ ያቀረቡት ምክንያትም ሰኳር ይደርሳል ተብሎ ተገምቶ በፊንጫ እና ተንዳሆ ሰኳር ፋብሪካ በእቅዱ መሰረት ባለመድረሱ ችግር መከሰቱን ነው፡፡ እኛም ሰንል የነበረው ችግር አለ በእቅድ መስራት አልቻላችሁም እንዲሁም አትችሉም ነው፡፡ የሰንዴም የሰኳርም እጥረት የለም ሲሉን እንዳልነበር አሁን ችግር መኖሩን አምነው ከውጭ ግዥ እየተፈፀመ እንደሆነ ነግረውናል፡፡ ይህች ሀገር በሌላት የውጭ ምንዛሪ በሀገር ውስጥ ሊመረት የሚችልን ምርት ከውጭ እንድታሰገባ እያደረገ ያለን ፖሊሲና ፈፃሚዎቹ ተጠያቂ ሊያደርግ አልቻለም፡፡ ሰኳርና ስንዴ ማቅረብ ያልቻለ የሃያ ዓመት አገዛዝ መዘዝ ሊመጣበት እንደሚችል ቢፈራ ተገቢ ነው፡፡ አንድ በግብርና ላይ የተሰማሩ ባለሀብት ፈራ ተባ አያሉ “ስንዴ ከውጭ ታዞ የሚመጣበት ገዜ እና በሀገር ውስጥ ቢመረት የሚወሰደው ጊዜ ተቀራራቢ ነው፡፡” ብለዋል፡፡ አስከትለውም “ኢትዮጵያ ሰንዴና ሰኳር ኤክስፖርት የምታደርግ ሀገር እንጂ ከውጭ የምታስገባ መሆን የላባትም፡፡” በማለት ድጋፍ እንዲደረግላቸው ጠይቀዋል፡፡ ግብርና ግን መሬት ይፈልጋል መሬት ደግሞ በመንግሰት እጅ ሆኖ እንደልብ የሚገኝ አይደለም፡፡ የመሬት ፖሊሲያችን ይፈተሸ ስንል ለምን ጫጫታ ይበዛል?

የፍትሕ ሚኒሰትር ሪፖርት በጥቅምት ወር ባቀረቡት እቅድ በግርፊያ ምርመራ ያደርጋሉ ያሉዋቸውን ፖሊሶች እንዴት እንደተቆጣጠሩ ሳይነግሩን ቢጫ ታክሲ ማህበራት ጋር ስብሰባ አድርገናል እና የመሳሰሉትን ሪፖርት ማድረግ ምን ፋይዳ እንዳለው መረዳት ከባድ ነው፡፡ አስገራሚው ደግሞ ፍትህ ሚኒስትር የሚያዘጋጀው የዜጎች ቻርተር ነው፡፡ በእኔ እምነት ፍትህ ሚኒስትር ከህገ መንግሰቱ የተሻለ ሌላ የዜጎች ቻርተር የሚያስፈልገው አይመስለኝም፡፡ በፍትህ ሰርዓቱ እምነት እንዲኖረን ህገ መንግሰቱን ማስከበር ላይ ትኩረት መስጠት ይኖርበታል ብዬ አምናለሁ፡፡ ከሌሎች የመንግሰት አካላት ጋር ተባብሮ የህገ መንግስቱን መስረታዊ ድንጋጌዎች መናድ ማቆም አለበት፡፡ ለዚህም ማሳያው በቅርቡ በመፅሔቶች እና ጋዜጦች ላይ በመንግሰት ሚዲያ የተጀመረውን ስም ማጥፋት ተከትሎ በፍትህ ሚኒስትር መሪነት ወደ ፍርድ ቤት ማምራቱ ነው፡፡ ዘጠና ሚሊዮን ለሚሆን ህዝብ ቢበዛ 20 ሺ ኮፒ ለሚያትም  አንድ መፅሔት ሀገር ሊያጠፉ ነው የሚል መዓት ማውራት ምን አመጣው? ለነገሩ የፈሪ ዱላ የሚባለው ብዒል አንደሆነ መገመት አያሰቸግረም፡፡ ግለሰቦችን እያሳደዱ በማሰር እና አሰሮ ማሰረጃ እያፈላለኩ ነው ከሚል ፌዝ  መውጣት ይኖርብናል፡፡ መንግሰት “የፀረ ሸብር ህግ” ያሰፈልገናል ሲል የነበረው ሰዎችን ሳይዝ በቂ ማሰረጃ ለመሰብሰብ ይጠቅመኛል በሚል እንደነበር እናስታውሳለን፡፡

የከተማ ልማትና ቤቶች ሚኒስትሩ አቶ መኩሪያ ኃይሌ ይህ ነው የሚባል ነገር ሳያቀርቡ ሰዓት ሰዓት አልቋል ቢባሉም በከተማው የተንሰራፈውን የቤት ችግር ለመቅረፍ በተለይ በማሕበር ለመገንባት ገንዘባቸውን ባንክ ላስገቡ፣ ቅድሚያ ታገኛላችሁ ተግለው ከሚፈለገው 40 ከመቶ በላይ ባንክ ያስገቡ በ40/60 የተመዘገቡ እና በውጭ በሚኖሩ ኢትዮጵያዊየን በጉጉት ሲጠበቅ የነበረውን የቤት አቅርቦት ማሳካት አለመቻል አንድም ነጥብ ሊያነሱ አልቻሉም፡፡ ዜጎች ቤት እናገኛለኝ ብለው ተብደረው ባንክ ያሰቀመጡትን ገንዘብ የመንግሰት ባንክ እየነገደበት ትርፍ በትርፍ ሲሆን ዜጎች ቀጣይ ተሰፋቸው ምን እንደሆነ እንኳን ማሰረዳት አልቻሉም፡፡ አዲሱ የኮንዶሚኒየም ቤቶች ምዝገባ የተጀመረ ሰሞን አንድ ፅሁፍ አቅርቤ እንደ ነበር ይታወሳል፡፡ በሚቀጥለው ዓመት የቤቶች ግንባታን አስመልክቶ ሂሳብ ማውራረድ ስለሚኖር ለዛሬው በዚሁ ማለፍ ይሻላል፡፡ ዜጎች ግን አሁንም ተሰፋ እያደረጉ ነው?

በመጨረሻ ሁሉም ሪፖርት አድራጊ መስሪያ ቤቶች እንደ ችግር ያነሱት “የከፍተኛ አመራር እና ፈፃሚዎች የአመለካከት ችግር መኖር” የሚለው ይገኘበታል፡፡ ይህ ችግር ሁሌም በኢህአዴግ ሰፈር እንዳለ የምንረዳው ስለሆነ መፍትሔው በየአዳራሹ እየመሸጉ ሰልጣና፣ ስልጣና እየተባለ የሀገር ሀብትና ንብረት ከማባከን ተጠያቂነት የሚያሰፍን ሰርዓት በመዘርጋት ኃላፊነቱን ብቃት ላለው ዜጋ ማስረከብ ነው፡፡ አሁን በኢህአዴግ አባልነት በመንግሰት ስልጣን ላይ የሚገኙት በአብዛኛው ከዝቅተኛ ደረጃ እስከ ማስተርስ እና ከዚያም በላይ በርቀትም ሆነ በመደበኛ ይህች ሀገር አስተምራለች፡፡ እነዚህ ኃለፊዎች ባለፉት ሃያ ዓመታት የሰለጠኑ ቢሆንም ለህዝብ መልካም አስተዳደር ለማስፈን የሚያስችል አመለካከትና ክዕሎት ማደበር አልቻሉም፡፡ ስለዚህ ቦታውን መልቀቅ ግድ ይላቸዋል ብንል ድፍረት ሊሆን አይችልም፡፡ ቦታውን የማስለቀቅ ኃለፊነት ደግሞ የህዝብ ነው፡፡ የህዝብ ድምፅ ይከበር ዘንድ ሁሉም የድርሻውን መወጣት አለበት፡፡ ማንም የማንም ነፃ አውጪ አይደለም፡፡

ቸር ይግጠመን!!!

በዶ/ር ቁምላቸው አባተ

የእናቶችንና የልጆችን ጤንነት ማሻሻል የዓለም ሁሉ ቀዳሚ ጉዳይ ነው፡፡ ብዙ እናቶች በእርግዝና ወቅት ሊያደርስ የሚችለውን ጉዳት ብዙም ሳያስተውሉ ባህላዊም ሆነ ዘመናዊ መድሃኒት ይወስዳሉ፡፡ መድሃኒትም ይሁን እፅ በእርግዝና ወቅት በሚወሰድበት ጊዜ እንግዴ ልጁን አቋርጦ በእድገት ላይ ወዳለው ሽል ይደርሳል፡፡ ከሚያስከትላቸው ችግሮች ውስጥም፡-

• ማስወረድ
• የፅንሱ እድገት መሰናከል
• የአዕምሮ ዝግመትና
• የአካል ጉድለት ይጠቀሳሉ፡፡

አንዲት እናት በክትትል ወቅትም የወሰደቻቸውን መድሃኒቶች በሙሉ ዘርዝራ መናገር ይኖርበታል፡፡ በሀኪም ትዕዛዝና ያለ ትዕዛዝ የወሰደቻቸውን እንደ ምግብ ድጋፍ የሚውሉ ቫይታሚኖች እንዲሁም የባህል መድሃቶች ሊጠቀሱ ይችላሉ፡፡ አልፎ አልፎም ይሁም በተደጋጋሚ ሲጋራ ማጨስ፤ አልኮል መጠጣት ወይም ሌላ እፅ የመውሰድ ልማድ ካለም ክትትል ለሚያደርጉት ባለሞያ መንገር ጥቅም ይኖረዋል፡፡

መድሃኒት ወይም እፅ በመውሰድ በሽሉና እርግዝና ላይ ሊያስከትል የሚችላቸው ጉዳቶች የሚከተሉት ናቸው፡-

• የሽሉን ተገቢ እድገት መግታት
• እንግዴ ልጁ ላይ ጉዳት በማድረስ ሽሉን አደጋ ላይ መጣል
• የውርጃ መከሰት ዕድልን መጨመርና እንዲሁም ምጥ ቀድሞ እንዲመጣ ማድረግ ናቸው፡፡

የሚከተለው ጉዳት በመድሃኒቱ ወይም በሚወሰደው የእፅ አይነት፤ በአወሳሰዱ፤ በመጠኑ፤ ከሌሎች ተደራቢ መድሃኒቶች ወይም እፆች ጋር በመወሰዱ፤ በተወሰደበት የእርግዝና ወቅት የእናት የጤና ሁኔታና የአመጋገብ ልምድ ወዘተ ሊወሰን ይችላል፡፡

እንደሚወሰደው መጠንና ተደጋጋሚነት በትዕዛዝም ይሁን ያለትዛዝ የሚወሰዱ መድሃኒቶች፣ እፆች፣ ሲጋራ፣ አልኮልና የመሳሰሉት ለእርግዝና እክል ናቸው፡፡ በእርግዝና ወቅት መሰጠት የሚገባቸው መድሃኒቶች ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ ለሽሉ ጤናማ እድገት የእናትየው መልካም ጤና አስፈላጊነት አያጠያይቅም፡፡ እንደ አስም፣ የሚጥል ህመም፣ ስኳርና መሰል ህመም ያላቸው እናቶች ተገቢውን መድሃኒት በእርግዝና ወቅት መቀጠል ይኖርባቸዋል፡፡

አንዳንድ ጊዜ በባለሙያ የታዘዘ መድሃኒት ለሽሉ አደጋ የሚፈጥር ሊሆን ይችላል፡፡ መድሃኒቱን ማቋረጥ ግን በእናትየውና በልጁ ላይ አደጋ ሊፈጥር ይችላል፡፡ በሚቻልበት ጊዜ ተቀራራቢ ጥቅም ያለውና በእርግዝና ላይ አደጋ የማይፈጥር መድሃኒት ተተክቶ ሊታዘዝ ይችላል፡፡

በእርግዝና ወቅት የሚከሰቱ ህመሞች በመድሃኒት ሊታከሙ ይችላሉ፡፡ ከባለሙያው ትእዛዝና ፈቃድ ውጪ መድሃኒቱን መጠንና የሚወሰድበትን የጊዜ ብዛት ግን መቀየር አይገባም፡፡ ለአንዳንድ ህመሞች ተገቢውን ህክምና በተገቢው ወቅት ካልተወሰደባቸው እናትንና የሽሉን ጤና አደጋ ላይ እንደመጣል ይቆጠራል፡፡ ለሁሉም ነገር አንዲት እናት ስለመድኃኒት ያላትን ማንኛውንም ሃሣብ ባለሙያ ብታማክር መልካም ነው፡፡ እንደ አጠቃላይ ማስታወሻ ግን አንዲት ነፍሰጡር እናት እንዳትጠጣ፣ እንዳታጨስ፣ እፅ እንዳትወስድ፣ ሱስ ካለባት ደግሞ ለማቆም ይረዳት ዘንድ ባለሙያ ማማከር ከዚህ ባሻገር ደግሞ ምንም እንኳን አንዳንድ መድኃኒቶችን በቀላሉ ያለባለሙያ ትእዛዝ ማግኘት ቢቻልም በእርግዝና ላይ አደጋ አያደርስም ብሎ አለመደምደም አስፈላጊ ነው፡፡