እንደሚታወቀው የጉበት በሽታን ሊያስከትሉ የሚችሉ የተለያዩ ምክንያቶች ያሉ ሲሆን ከእነዚህም ውስጥ ቫይረሶች በዋናነት የሚጠቀሱ ናቸው፡፡
ጉበትን ከሚያጠቁ ዋና ዋና ቫይረሶች ደግሞ ዋነኛው ‹‹ሂፖታይተስ›› በመባል የሚታወቁት አምስት አይነት ቫይረሶች ሲሆኑ ከእነዚህም አንዱ ‹‹Hepatitis B virus›› የተባለው ሲሆን ሁለተኛ ደግሞ ‹‹Hepatitis C virus›› የተባለው እና በጠያቂያችን ላይ የተገኙት ናቸው፡፡ እነዚህ ቫይረሶች ለጉበት በሽታ በተለይም በታዳጊ አገራት ዋና መንስኤ ናቸው፡፡ የሚያስከትሉት በሽታም አጣዳፊ ወይም ስር የሰደደ ሊሆን ይችላል፡፡ ይሁንና ምንም አይነት በሽታ ሳያስከትልም ወይም ከአጣዳፊ በሽታም ካገገሙ በኋላ በተወሰኑ ታማሚዎች ላይ ምንም በሽታ ሳያስከትል በደም ውስጥ ሊገኙ ይችላሉ፡፡ (B እና C የተሰኙት አይነቶች)፡፡ በሌላ አገላለፅ የቫይረሱ ተሸካሚ ከቫይረሱ ጋር አብሮ ኗሪ ናቸው ማለት አይደለም፡፡ ምናልባት ለሌላ የጤና እክል ካልተዳረጉ በስተቀር በሽታው አያገረሽም ወይም ጎልቶ አይወጣም፡፡ የማገርሸቱ እድልም በጣም ትንሽ ነው፡፡ ስለሆነም ጉበትን ለጉዳትና ለተጨማሪ ኢንፌክሽ የሚዳርጉ ሁኔታዎችን በማስወገድ እና በመከላከል ማገርሸቱን መከላከል ይቻላል፡፡ ስለዚህም ጠያቂያችን ይህን ከማድረግ ባለፈ ምንም ሊያሳስቦት አይገባም፡፡ በእርግጥ እነዚህ የቫይረሱ ተሸካሚዎች በደም ንክኪ ወይም በልቅ የግብረ ሥጋ ግንኙነት ወደ ሌላ ሰው ሊያስተላልፉ ስለሚችሉ መጠንቀቁ ተገቢ ነው፡፡
ጉበት በቫይረስ መጠቃቱን እንዴት ማወቅ ይቻላል?
ይህም ጠያቂያችንን ያሳሰባቸው ሌላው ጥያቄ ነው፡፡ በተለይም የላቦራቶሪ ውጤታቸው ‹‹ፖዘቲቭ›› መባሉ፡፡ እንደማንኛውም በሽታ የጉበት በሽታም መጠቃቱና መጎዳቱን ለመለየት የሚረዱ ዋና ዋናዎቹ ዘዴዎች በህመምተኛው ላይ የሚደርሱት የበሽታ ምልክቶች፣ የላቦራቶሪ ምርመራዎች፣ የአልትራሳውንድ ምርመራዎችና ሌሎችም ናቸው፡፡ ሁሉም የየራሳቸው ፋይዳ አላቸው፡፡
ከልዩ ልዩ የላቦራቶሪ ምርመራዎችም ውስጥ የቫይረሱን በደም ውስጥ መኖር የሚጠቁሙ የተለያዩ የምርመራ አይነቶች ያሉ ሲሆን በጥቅሉ ‹‹Viral Markers›› ተብለው ይጠራሉ፡፡ እነዚህም ሰውነታችን ኢንፌክሽኑን ለመቋቋም በሚያደርገው የመከላከል ሂደት ውስጥ የሚከሰቱ የቫይረሱ ‹‹አንቲጂኖች›› ወይም ‹‹አንቲቦዲዎች›› ናቸው፡፡ ከእነዚህም አንዱ በጠያቂያችን ደም ውስጥ የተገኙት እነዚህ ማርከሮች (ጠቋሚ ፕሮቲኖች) ናቸው፡፡ እነዚህም በአጣዳፊ በሽታ ወቅት ብቻ ሳይሆን ስር የሰደደ ህመም (Chronic viral Hepatitis) አሊያም በሽታው በሌለበት የተሸካሚነት ሁኔታም ሊገኙ ይችላሉ፡፡ በጠያቂያችን ላይ የበሽታ ምልክቶች ያለመኖራቸው የቫይረሱ ተሸካሚ እንጂ ታማሚ አለመሆናቸውን ስለሚያረጋግጥ ሊጨነቁ አይገባም፡፡ ጥንቃቄ ማድረጉ ብቻ በቂ ነው፡፡ ቤተሰብም መመርመሩ ከቫይረሶቹ የደም፣ የግብረ ሥጋና የወሊድ ተላላፊነት አንፃር ለጥንቃቄ ሲባል ነውና አይረበሹ፡፡
ለመሆኑ ቫይረሱ ሄፖታይተስ እና ህክምናው ምን ይመስላል? የሚለው ሌላው የአቶ መላኩ ጥያቄ ነው፡፡ አጣዳፊ የጉበት ኢንፌክሽ በሆስፒታል ውስጥ ተኝተው መታከም ካለባቸው በሽታዎች አንዱ ነው፡፡ እንዳብዛኛው የቫይረስ በሽታዎች ቫይረሱን ሙሉ ለሙሉ የሚያጠፉ ፈዋሽ መድሃኒቶች ባይኖርም በአሁኑ ወቅት በዓለም አቀፍ ደረጃ ግን ከፍተኛ ለውጥ የሚያመጡ መድሃኒቶች ተገኝተው በጥቅም ላይ መዋል መጀመራቸው ሌላኛው አስደሳች ነገር ነው፡፡ በሽታው ተወሳስቦ ለከፋ ጉዳት ለሞት እንዳያደርስ የሚያደርጉ የተለያዩ ህክምናዎችም አሉት፡፡ ዋና ዋናዎቹ የሚከተሉት ናቸው፡፡
– የበሽታው ዋነኛ መገለጫ የሆኑትን ምልክቶች ለመግታት የሚዳርጉ እገዛዎች ማለትም ትውከትን ማስቆም፣ ህመምን ማስታገስ፣ ምግብን የግሉኮስ እርዳታ መስጠት ትኩሳትን ማስታገስ እና የመሳሰሉትን ያካትታል፡፡
– የሚያባብሱ ነገሮችን ማስወገድ ማለትም አልኮል፣ አንዳንድ መርዛማ መድሃኒቶችንና የመሳሰሉትን ማስወገድ፡፡
– ውጤታማ ፀረ ቫይረስ መድሃኒቶችን መስጠት፡፡
– ሌሎች ተጓዳኝ ህመሞች ካሉ በአግባቡ ማከም፡፡
– ተገቢውን የቅርብ ክትትልና እርዳታ ማድረግ ናቸው፡፡
– አጠቃላይ ምርመራዎችን በማድረግ የተዳከመ የቫይረሱ አይነት እንዳለብንና እንደሌለብን በማረጋገጥ ቫይረሱ እርስዎ እንደጠቀሱት ያለህመም ስሜት የሚገኝም ከሆነ በበቂ ህክምና ወደ ባሰ ሁኔታ እንዳይሄድ ማድረግ ይገባል፡፡
አንባቢያን ስለዚህ ህመም ማወቅ ያለባቸው አጋላጭ ሁኔታዎች ምን ምን ናቸው?
ቫይረሶቹን ወደ ደም ውስጥ ብሎም ወደ ጉበት እንዲደርስ የሚያጋልጡ ሁኔታዎች ዋነኞቹ የሚከተሉት ናቸው፡፡
– በእርግዝና ወይም በወሊድ ወቅት ከእናት ወደ ልጅ፣
– ልቅ የግብረ ሥጋ ግንኙነት (በተለይም ቢ ለተባለው አይነት)
– የደም ልገሳ (በተለይም ሲ ለተባለው አይነት)
– በቀዶ ህክምና መሳሪያዎች ሳቢያ እና
– በጉበት ልገሳና ዝውውር ምክንያት ናቸው፡፡
ይሁንና ቫይረሶቹ ወደ ጉበት ደረሱ ማለት የግድ በሽታውን ያስከትላሉ ማለት አይደለም፡፡ ይህ የሚሆነው አልፎ አልፎ ነው፡፡ በተለይ ጉበት ቀደም ሲል በተጠቀሱት በሽታዎች ለምሳሌ በአልኮል ሳቢያ ከተጎዳና እየተዳከመ ከሄደ የቫይረሶቹ ኢንፌክሽኖች ወደ በሽታ የመለወጣቸውን እድል ያስፋፋል፡፡
በተቻለ መጠን የጉበት ህመምን የሚያባብሱ የአልኮል መጠጥ አዘውታሪነት ካለ መቀነስ እንዲሁም የቅባት ምግብ መጠንንና ክብደት መቀነስም ያስፈልጋል፡፡ በቤተሰብዎ ውስጥም በቀላሉ ለደም ንክኪ የሚያጋልጡ ስለታም ነገሮችን በጋራ ከመጠቀም ይቆጠቡ፡፡ ደም ከመለገስም እንዲሁ፡፡ በዚህ አጋጣሚም የኤች.አይ.ቪ ምርመራ ቢያደርጉ እንደሚመከር ይረዱ፡፡ የእነዚህ ቫይረሶች መኖር ለኤች.አይ.ቪ መኖር መሰረታዊ አመላካች ባይሆንም መተላለፊያ መንገዳቸው ተመሳሳይነት ያለው በመሆኑ አብሮ የመከሰት ዕድል አላቸው፡፡ ልጆችዎንም በማስመርመር በአገራችን የሚሰጠውን የፀረ ጉበት ቫይረስ (በተለይ ለ‹‹ቢ››) ክትባት እንዲወሰዱ ያድርጓቸው፡፡ ከዚህ በተረፈ ለወደፊት የጉበት ህመም ማለትም ቫይረሱ ወደ ጉበት ህመምተኝነት የመቀየሩ ጉዳይ በጥቂቶች ላይ የሚስተዋል በመሆኑ ተጋላጭነትን የሚቀንሰው አንዱ ወሳኝ ጉዳይ ንፁህ እድልም ጭምር ነውና መልካም ዕድል