1. ናዚዝም በጀርመን ፣ ፋሽዝም በጣሊያን ቢቀበሩም በኢትዮጵያ ትንሣኤ አግኝተዋል

ናዚዝም እና ፋሽዝም በአውሮፓ እንዲያቆጠቁጡ ምክንያት የሆናቸው አንድ ዓይነት መንስዔ ብቻ ነበር ብሎ ለመደምደም ያስቸግራል። ሆኖም ጀርመን በአንደኛው የዓለም ጦርነት በተባባረው የእንግሊዝ እና ፈረንሣይ ኃይል ተደቁሳ፣ ወርራ ከያዘቻቸው የቅኝ ግዛቶቿ በተጨማሪ ከራሷም ግዛት እንድታጣ በመደረጉ፣ እንዲሁም ጦርነት መቀስቀሷ ምክንያት ተደርጎ ለአሸናፊዎቹ ለእንግሊዝ እና ለፈረንሣይ እንድትከፍል የተገደደችው የጦርነት ካሣ ቁልል ኢኮኖሚዋን መቀመቅ ከትቶት ሰለነበረ በጀርመኖች ዘንድ «ተጠቃን ፣ ተዋረድን ፣ የእኛ የነበረውን አሣጡን» የሚል ቁጭት እንዲፈጠር አድርጎ ነበር። ስለዚህ አዶልፍ ሒትለር እና የፖለቲካ አጋሮቹ ያንን የጀርመን ሕዝብ ቁጭት፣ የተከሠተውን ኢኮኖሚያዊ ችግር፣ እርሱንም ተከትሎ በጀርመን ሕዝብ ላይ የደረሠውን የተመሠቃቀለ የማኅበራዊ ሕይወት ቀውስ በፈጣን እና «በአስተማማኝ የጀርመን ብሔረተኝነት» መፍትሔ ለመስጠት እንደሚችሉ ከፍተኛ ፕሮፓጋንዳ ማዝነብ ጀመሩ። በቤኔቶ ሙሶሊኒ ይመራ ለነበረው ለጣሊያን ፋሽስቶች አነሣሥም አመቺ ሁኔታ የፈጠረላቸው ከሮም አገዛዝ በኋላ በታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ እንደ አዲስ ከተዋቀረችው የኢጣሊያ ሪፓብሊክ አመሠራረት ጀምሮ የዘለቀው ኢኮኖሚያዊ እና ማኅበራዊ ምስቅልቅል ሲሆን ያም «ፈጣን ለውጥ እናመጣለን» ለሚሉ አጭበርባሪ ፋሽስቶች የተመቻቸ የፖለቲካ ድባብ መፍጠሩ አልቀረም።
ናዚዝም እና ፋሽዝም በሁለት የተለያዩ የአውሮፓ አገሮች ተፈጥረው በሁለት የተለያዩ ሥያሜዎች ቢጠሩም መገለጫ ባህርይዎቻቸው ተመሣሣዮች ነው። ናዚዝምም ሆነ ፋሽዝም የፓርላማ ዲሞክራሲን አይቀበሉም። ለእነርሱ ብሔረተኝነት የሚገለፀው በዘር (በጎሣ ወይም በነገድ) ላይ በተመሠረተ መሥፈርት ላይ ስለሆነ የርዕዮታቸው መሠረት ሁሉ ዘረኝነት ነው። ለናዚዎች እና ለፋሽስቶች የቡድን ማለትም «የጎሣ ወይም የነገድ» መብት ከሁሉም መብቶች በላይ ስለሆነ የግለሰብ መብት ሥፍራ የለውም። በተለይ ደግሞ ናዚዎች «ምርጥ የሆነው የአርያን ዘር ነን» ብለው ስለሚያምኑ ዘራቸውን ከሌላው ዘር ሣያቀላቅሉ ማራባት መርሆዋቸው ነበር፣ ነውም። ናዚዎች ለፖለቲካ ግባቸው መቀስቀሻ ፀረ-አይሁዳዊነት ዋና መፈክራቸው ስለነበረ ከ6 ሚሊዮን የማያንሱ አይሁዶችን በአሠቃቂ ሁኔታ በግፍ ጨፍጭፈዋል። ለፋሽስት ጣሊያኖች ዋና ጠላታቸው «ኢትዮጵያዊ» በተለይም ደግሞ «ዐማራ» የሚባለው ዘር ስለነበረ ኢትዮጵያን በወረራ በያዙበት 5 ዓመታት ጊዜ ውስጥ ከአንድ ሚሊዮን የማያንሱ ኢትዮጵያውያንን በመርዝ ጋዝ፤ በቦንብ፣ በመጥረቢያ፣ በእሣት በማጋዬት እና በሌሎችም አሠቃቂ መንገዶች ጨፍጭፈዋል። በታሪክ ተመዝግቦ እንደሚገኘው በፋሽስት ጣሊያኖች በብዛት የተጨፈጨፉት ዐማራዎች ነበሩ። ናዚዎች እና ፋሽዝቶች በነፃ ገበያ መርሆ የሚመራ የኢኮኖሚ ሥርዓት አይቀበሉም። ስለዚህ የመሠረቱት የኢኮኖሚ ሥርዓት በዘር ትሥሥር እና በሥውር ሤራ ላይ የተመሠረተ የፋይናንስ ካፒታሊዝምን የጀርባ አጥንት አድርጎ የሚንቀሣቀስ የማፍያ ካፒታሊዝም ነበር። በፖለቲካ አመለካከታቸውም ዜጎቻቸውን ለፍፁም አምባገነናዊ አመራር ታዛዥ የሚያደርግ ሥርዓትን ያራምዳሉ። ስለሆነም የሊበራል ዲሞክራሲንም ሆነ በተፃራሪ የቆመው የግራ ርዕዮተ-ዓለም «ኮሚኒዝምን» አምርረው የሚጠሉ እና የሚታገሉ ነበሩ፣ ናቸውም። ሁለቱም እኒህን የርዕዮተ-ዓለማቸውን ምሦሦዎች ያቆሙት «ውሽት ሲደጋገም ወደ እውነቱ ይጠጋል» በሚሉት የቅጥፈት ፕሮፓጋንዳ መሠረት ላይ ነበር። ከላይ የተዘረዘሩትን ለሚመለከት የትግሬ-ወያኔዎች ቀዳሚውን የርዕዮተ-ዓለም መሠረታቸውን ያገኙት ከጀርመን ናዚዎች እና ከጣሊያን ፋሽስቶች መሆኑን ለመገንዘብ ይችላል። ለትግሬ-ወያኔዎች ሁለተኛው የርዕዮተ-ዓለማቸው መሠረት ደግሞ የኮሚኒዝም አመለካከት ነው። አንድ ጤነኛ አዕምሮ ያለው ሰው «እንዴት ተደርጎ እኒህን ሁለት ፍፁም ተፃራሪ የሚመስሉ ርዕዮቶች አንድን የፖለቲካ እንቅስቃሴ ለመምራት በተጣመረ ሁኔታ መርሆ አድርጎ መቀበል ይቻላል?» ብሎ ሊጠይቅ ይችላል፣ ተገቢ ጥያቄም ይሆናል። መልሱ ደግሞ «የትግሬ-ወያኔዎች በሚሄዱበት አቅጣጫ ከተሄደ ይቻላል፤» ነው። ለዚህ እንዲረዳ የትግሬ-ወያኔዎችን የመጀመሪያውን የ1968 ዓ.ም. ማኒፌስቶ በከፊል መመልከቱ ይጠቅማል።
የቀድሞው ተጋድሎ ሓርነት ህዝቢ ትግራይ (ተ.ሓ.ህ.ት.) የአሁኑ ህዝባዊ ወያኔ ሓርነት ትግራይ (ህ.ወ.ሓ.ት.) ወይም በተለምዶ አጠራሩ «ወያኔ» በ1968 ዓ.ም. ባወጣው ማኒፌስቶ በግልፅ እንዳሠፈረው፦ ሙሉውን ጽሑፍ ለማንበብ እዚህ ይጫኑ