የአንድ ሰው አካል 100 ትሪሊዮን በሚያህሉ ጥቃቅን ሴሎች የተገነባ ነው፡፡ ጠቂቶቹን ለመጥቀስ ያህል የአጥንት ሴሎች፣ የደም ሴሎችና፣ የአንጎል ሴሎች ይገኙበታል፡፡ በአካላችን ውስጥ ከ200 የሚበልጡ የተለያዩ የሴል አይነቶች ይገኛሉ፡፡
ከላይ የጠቀስናቸው ብዛት ያላቸው የሴል አይነቶች ቅርፃቸውና ስራቸው ቢለያይም እጅግ ውስብስብ በሆነ መንገድ ተቀናጅተው ይሰራሉ፡፡ በዘመናችን ልዩ የሚባሉት እንደ ኮምፒዩተር ያሉ የቴክኖሎጂ ውጤቶች፣ የኢንተርኔት መረጃ መረቦች እንኳ ከእነዚህ ሴሎች ጋር ሲነፃፀር በጣም ቀርፋፋ ነው፡፡
ሴልና ህልውና
ሴሎች ሁሉም ኒውክሊዮስ ያላቸውና የሌላቸው ተብለው በሁለት ይከፈላሉ፡፡ የሰው፣ የእንስሳትና የዕፅዋት ሴሎች ኒውከሊዮስ አላቸው፡፡ የባክቴሪያ ሴሎች ደግሞ ኒውክሊየስ የላቸውም፡፡ ኒውክሊየስ ያላቸው ሴሎች ዩካርዮቲክ ይባላሉ፡፡ ኒውክሊየስ የሌላቸው ደግሞ ፕሮካርዮቲክ በመባል ይታወቃሉ፡፡ ኒውክሊየስ የሌላቸው ሴሎች ኒውክሊየስ ካላቸው ሴሎች አንፃር ሲታዩ እምብዛም ውስብስብ ስላልሆኑ ብዙዎች የእንስሳትና የአዕፅዋት ሴሎች ከባክቴሪያ ሴሎች ተሻሽለው እንደመጡ ያምናሉ፡፡
ፐሮካርዮቲክ ሴልን ከፋብሪካ ጋር ማነፃፀር ይችላል፡፡ ይህ ሴል ከአንድ ትንሽ የጤፍ ቅንጣት በብዙ መቶዎች እጥፍ ያነሰ ቢሆንም፤ ጠንካራ የሆነውና የመተጣጠፍ ባህሪይ ያለው የሴሉ ሽፋን ባዕድ ነገር ወደ ውስጥ መግባት እንዳይቻል ይከላከላል፡፡
የሴሉ ሽፋን የሚያከናውነው ተግባር ከጡብ እና ከሲሚንቶ ከተገነባ የአንድ ፋብሪካ አጥር ጋር ይመሳሰላል፡፡ ወደ 10,000 የሚጠጉ የሴል ሽፋኖች ቢነባበሩ እንኳን የሚኖራቸው ውፍረት ከአንድ ወረቀት ውፍረት አያልፍም፡፡
የሴል ሽፋን ልክ እንደ ፋብሪካ አጥር በሴሉ ውስጥ ያሉትን ነገሮች በዙሪያው ካሉ ጎጂ ነገሮች ይጠብቃቸዋል፡፡ ይህ ሽፋን እንዲህ ያለውን የመከላከል ተግባር ቢፈፅምም ድፍን ያለ ግን አይደለም፡፡ ከዚህ ይልቅ እንደ ኦክስጅን ያሉ ጥቃቅን ሞሎኪዩሎች እንዲገቡና እንዲወጡ በማድረግ ሴሉ ‹‹እንዲተነፍስ›› ያስችለዋል፡፡ ጉዳት ሊያስከትሉ የሚችሉ ውስብስብ የሆኑ ሞሎኪውሎች እንኳን ከሴሉ ፈቃድ ውጭ እንዳይገቡ ይከላከላል፡፡ በተጨማሪም ጠቃሚ የሆኑ ሞሎኪዩሎች ከሴሉ እንዳይወጡ ያደርጋል፡፡ በአጠቃላይ ፋብሪካው ወደ ውስጥ የሚገባውንም ሆነ የሚወጣውን ምርቶች የሚቆጣጠሩ ጠበቃዎች ሊኖሩት ይችላሉ ማለት ነው፤ በተመሳሳይም የሴሉ ሽፋን እንደበርና እንደጠባቂ ሆነው የሚያገለግሉ ለየት ያሉ የፕሮቲን ሞሎኪውሎች አሉት፡፡
ፕሮቲኖች የሚመረቱበት መንገድ
የፕሪካርዮቲክ ሴል ውስጠኛ ክፍል አል ምግቦችን፣ ጨዎችንና ሌሎች ንጥረ ነገሮችን በያዘ ፈሳሽ የተሞላ ነው፡፡ ሴሉ የሚያስፈልጉትን ነገሮች ለማምረት እነዚህን ንጥረ ነገሮች ይጠቀማል፡፡ ይሁን እንጂ ስራው በዘፈቀደ የሚከናወን አይደለም፡፡ ጥሩ የስራ አመራር እንዳለው ፋብሪካ ሁሉ ሴሉ በሺዎች የሚቆጠር ኬሚካላዊ ሂደቶች በተወሰነላቸው ቅደም ተከተልና በተመደበላቸው ጊዜ እንዲከናወኑ ያደራጃቸዋል፡፡
አንድ ሴል አብዛኛውን ጊዜውን የሚያሳልፈው ፕሮቲኖችን በመስራት ነው፡፡ ይህን የሚያደርገው፣ በመጀመሪያ ሴሉ 20 የሚያህሉ የተለያዩ አሚኖ አሲዶችን ሲሰራ ይታያል፤ እነዚህ አሚኖ አሲዶች ፕሮቲን ለመስራት የሚያገለግሉ መሰረታዊ ነገሮች ናቸው፡፡ ለግንባታ የሚያስፈልጉት እነዚህ መሰረታዊ ነገሮች ወደ ራይቦዘሞች ይወሰዳሉ፤ ሪይቦዘም አሚኖ አሲዶች በተወሰነላቸው ቅደም ተከተል ተጣምረው ራሱን የቻለ አንድ ፕሮቲን እንዲያስገኙ የሚያደርግ አውቶማቲክ ማሽን ነው ሊባል ይችላል፡፡ የአንድ ፋብሪካ የስራ ሂደት ማዕከላዊ በሆነ የኮምፒዩተር ፕሮግራም እንደሚመራ ሁሉ በሴል ውስጥ የሚከናወኑት ብዙዎቹ ተግባሮችም የሚመሩት ዲኤንኤ በሚባል ‹‹የኮምፒዩተር ፕሮግራም ወይም ኮድ በሚመስል አማካኝነት ነው›› ራይቦዞም የትኞቹን ፕሮቲኖች መስራት እንዳለበትና በምን አይነት መንገድ እንደሚሰራቸው የሚገልጽ ዝርዝር መመመሪያ ከዲኤንኤ ይቀበላል፡፡
ፕሮቲን ከተሰራ በኋላ የሚያከናውነው ነገር በጣም የሚያስደንቅ ነው! እያንዳንዱ ፕሮቲን ይተጣጠፍና በአይነቱ ልዩ የሆነ ባለሶስት ገና ቅርጽ ይይዛል፡፡ ፕሮቲን የሚያከናውነውን ተግባር የሚወስነው ይህ ቅርጽ ነው፡፡
ሴሎች ከሚሰሯቸው ፕሮቲኖች አንዱ ኢንዛይም ነው፡፡ እያንዳንዱ ኢንዛይም አንድን አይነት ኬሚካላዊ ሂደት ማፋጠን እንዲችል በተለየ መንገድ ይተጣጠፋል፡፡ በመቶዎች የሚቆጠሩ ኢንዛይሞች እርስ በርሳቸው ተባብረው በመስራት የሴሉን እንቅስቃሴ ይቆጣጠራሉ፡፡
አንድ ፕሮቲን በትክክል ካልተሰራና ተገቢው ቅርፅ እንዲኖረው ተደርጎ ካልተጣጠፈ የሚፈለግበትን ተግባር በተገቢው ሁኔታ ማከናወን የማይችል ከመሆኑም በላይ ሴሉ ላይ ጉት ሊያደርስ ይችላል፡፡
በሴል ውስጥ የሚመረተው እያንዳንዱ ፕሮቲን፣ የት መሄድ እንዳለበት የሚገልፅ አድራሻ አለው፡፡ በእያንዳንዱ ደቂቃ በሺ የሚቆጠሩ ፕሮቲኖች ተሰርተው ወደሚፈለጉበት ቦታ የሚደርሱ ቢሆንም አንዳቸውም እንኳን ወደ ተሳሳተ ቦታ አይሄዱም፡፡
ኢንዛይሞችን ለመስራት ዲኤንኤ ሲያስፈልግ ዲኤንኤ ለመስራት ደግሞ ኢንዛይሞች ያስፈልጋሉ፡፡ በተጨማሪም ሌሎች ፕሮቲኖች በሴል ብቻ ሊመረቱ ይችላሉ፤ ይሁን እንጂ አንድ ሴል ሊመረት የሚችለው በፕሮቲኖች ብቻ ሊሆን ይችላል፡፡
በሰው አካል ውስጥ የሚገኙ አንዳንድ ሴሎች 10,000,000,000 በሚያህሉ የፕሮቲን ሞሎኪዩሎች የተገነቡ ሲሆን እነዚህ ሞሊኪዩሎች አይነታቸው በመቶ ሺ የሚቆጠር ሊሆን ይችላል፡፡
ሴሎች በምን ያህል ፍጥነት ይባዛሉ?
አንዳንድ ባክቴሪያዎች በ20 ደቂቃ ውስጥ ራሳቸውን መተካት ይችላሉ፡፡ እያንዳንዱ ሴል ዋናውን የኮምፒዩተር ፕሮግራም ከገለበጠ በኋላ ለሁለት ይከፈላል፡፡ የማያቋርጥ ኃይል ካገኘ አንድ ሴል ብቻ እንኳ በከፍተኛ ፍጥነት ሊበዛ ይችላል፡፡ በዚህ ፍጥነት ቢበዛ በሁለት ቀን ውስጥ ብቻ ቁጥሩ በጣም በዝቶ ክብደቱ ከምድር ክብደት 2,500 ጊዜ በላይ ሊበልጥ ይችላል፡፡ ይበልጥ ውስብስብ የሆኑ ሴሎችም በፍጥነት መበዛዘት ይችላሉ፡፡ ለምሳሌ በእናታችን ማህፀን ውስጥ በነበርንበት ጊዜ የአንጎላችን ሴሎች በከፍተኛ ፍጥነት በመባዛት በደቂቃ 250,000 ያህል ሴሎችን ይሰሩ ነበር፡፡
የዲ.ኤን.ኤ ሞሎኪዩል በተደጋጋሚ ጊዜያት እንደሚነበብና እንደሚባዛ መፅሐፍ ነው፡፡ በአንድ ሰው አማካይ ዕድሜ ውስጥ ዲ.ኤን.ኤ ፈጽሞ እንከን በማይወጣለት መንገድ ወደ 10,000,000,000,000,000 ለሚጠጋ ጊዜ ይባዛል፡፡
አንድ ግራም ዲ.ኤን.ኤ አንድ ትሪሊዮን ሲዲዎች ሊይዙ የሚችሉትን ያህል መረጃ መያዝ ይችላል፡፡