– ካንሰርን ለመፈወስ ብቸኛው መንገድ
– ልዩ ትኩረት የሚያሻቸው አምስት ካንሰሮች
– ስምንቱ ልዩ የካንሰር መከላከያ ስልት
– ሊወሰዱ የሚችሉ ሁለት የካንሰር ክትባቶች
ስለምን ሁሉም ሰው ካንሰር ይፈራል? ለዚህ ደግሞ ምክንያቱ አንዴ በካንሰር በሽታው ሁሉንም የሰውነት አካል ሊነሳ የሚችል ሲሆን በተለይ ከ30 ዓመት ጀምሮ ያሉትን ሁሉንም የህብረተሰብ ክፍሎች ማጠቃት የሚችል ነው፡፡ ምንም እንኳን ለሁሉም አይነት ካንሰር ፈውስ ባይኖርም አንዳንድ ካንሰሮችን ግን ቀድሞ ሲጀምሩ በምርመራ ማወቅ ከቻሉ ባሉበት ማምከን ስለሚቻል ከካንሰሩ ስጋት ነፃ መሆን ይችላሉ፡፡ በመሆኑም ሁለተኛው የካንሰር መፈወሻ የሚባለው ሴቶችንም ሆነ ወንዶችንም በብዛት ለሚያጠቁ ካንሰሮች ዓመታዊ ምርመራ በማድረግ የተከሰተን ካንሰር ወዲያው በእንጭጩ ማስቀረት በመሆኑ ዓመታዊ የካንሰር ምርመራና ህክምና አንድ ቁልፍ ስልት ነው፡፡
በመሆኑም በተለይ ለሚከተሉት አምስት ካንሰሮች ልዩ ትኩረት ይስጡ፡፡ በተለይ በሴቶች የጡትና የማህፀን፣ ለወንዶች ደግሞ የፕሮስቴት፣ ለሁለቱም ፆታዎች ደግሞ የሳንባና የትልቁ አንጀት ካንሰር ምርመራ ተግባራዊ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡
በካንሰር ለመፈወስ ስምንቱ የካንሰር በመከላከያዎች የመጀመሪያው ዘዴ ደግሞ ለካንሰር አጋላጭ የሆኑ የአኗኗርና የአመጋገብ ዘይቤዎችን ማስቀረትና ካንሰር ተከላካይ አመጋገባችንና አኗኗራችን ተግባራዊ ማድረግ ነው፡፡ በሽታው ከመከሰቱ በፊት ማስቀረት ከቻሉ ከካንሰር ስጋት ነፃ መሆን ቻሉ ማለት ነው፡፡ ከእነዚህም ውስጥ የሚከተሉትን ስምንት ቀላል ነገሮችን ይተግብሩ፤ ከሲጋራ መራቅ፣ ጤናማ ክብደትን ማሳካት፣ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ ማዘውተር፣ አትክልትና ፍራፍሬ ማዘውተር፣ የአልኮል አወሳሰድን መቀነስ፣ ቆዳን ከአደገኛ ፀሐይ ብርሃን መከላከል፣ በስጋ ዘመድ ውስጥ በካንሰር የተያዘ ካለ ለዚያ ካንሰር ልዩ ጥንቃቄና ምርመራ ማድረግ ናቸው፡፡
3ቱ የካንሰር መከላከያ ክትባቶች
ሌላው ሶስተኛው የካንሰር መፈወሻ ስልት አሁንም ክስተቱን በክትባት ማቆም ነው፡፡ እስካሁን በክትባት ደረጃ ውጤታማ ክትባት የተገኘላቸው የጉበት ካንሰር አማጭ ለሆነው ሄፓታይተስ ቢ ቫይረስና ለማህፅ በር ካንሰር (ለሴቶች) አስተማማኝ መከላከያ በመሆን በጥቅም ላይ እየዋለ ያለው ጋርዳሲል የሚባለው ክትባት ነው፡፡ እነዚህ ክትባቶች አዘውትረው ለሚከሰቱ የጉበትና የማህፀን ካንሰር አስተማማኝ መከላከያ በመሆናቸው አገልግሎት ላይ እየዋሉ ሲሆን ለጡት ካንሰር መከላከያ ክትባት የሚደረገው ምርመራ ግን ተስፋ ሰጪ ቢሆንም ገና ወደ ትግበራ አልገባም፡፡
በታዳጊ ሀገራት ውስጥ እየጨመረ ስለመሆኑ
ካንሰር እና የህብረተሰብ ጤና ባለሙያዎቹ ደጋግመው በተለይ በደሃ ሀገራት እየተበራከተ ያለውን የካንሰር በሽታን ለመከላከል መንግሥትና ኤጀንሲዎቹ ትኩረት አድርገው እንዲሰሩ መጎትጎታቸውን ቀጥለዋል፡፡
በ1970 ዝቅተኛ እና መካከለኛ ገቢ ያላቸው ሀገራት በዓለማችን በካንሰር የተያዙ 15% የሚሆኑ ዜጎችን አቅፈው መያዛቸው ነበር የሚታወቀው፡፡ 2008 ላይ ታዲያ 4 እጥፍ ማለት በሚቻል መልኩ ዕድገት በማሳየት 56% የካንሰር ታማሚዎችን እነዚህ ሀገራት መሸፈናቸውን ነው በጤና ላይ የሚሰሩ መፅሔቶች የለቀቁት መረጃ የሚያሳየው፡፡ ሩቅ በማይባል ጊዜ ውስጥ ማለት እስከ 2030 ድረስ አሃዙ 70% ሊደርስ እንደሚችል በመግለፅ የጉዳዩን አሳሳቢነት ለማሳየት ይሞክራሉ፡፡ ይሄም የዓለማችንን 2/3 የካንሰሩ ኬዝ የድሃና በማደግ ላይ ያሉ ሀገራት እንደሚሸፍኑ የሚያረጋግጥ ነው፡፡
በዓለማችን ቀዳሚው ገዳይ በሽታ እንደሆነ የሚነገርለት ካንሰር እንደ ኢትዮጵያ ባሉ ደሃ ሀገራት ባለው ሰፊ ማህበረሰብ ዘንድ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ ሰፊ ግንዛቤ ያልተያዘበት ከሌሎች ተያያዥ በሽታዎች ጋር ተዳብሎ ሲጠራ የቆየ እንዲሁም በሂደት የሰው የአኗኗር ስልት መቀየርን ምክንያት በማድረግ የተስፋፋ ስለመሆኑ ነው የጤና ባለሙያዎች የሚያስረዱት፡፡
በሀርቫርድ ዩኒቨርሲቲ የማህበረሰብ ጤና መምህርና የጤና ፖሊሲ ጥናቶችን ከሚያረቁ ባለሙያዎች መካከል የሆኑት ዶ/ር ጁሊዮ ይሬንኮ እንደሚሉት ካንሰር ባደጉት እና እያደጉ ባሉ ሀገራት ጭምር ሰዎች በወጣትነት የዕድሜ ዘመናቸው ውስጥ ሳሉ ለህልፈት የሚዳርጋቸው ቀዳሚ በሽታ መሆኑን እና በደሃ ሀገራት ደግሞ የጉዳዩን አሳሳቢነት ያህል ትኩረት ያልተሰጠው ስለመሆኑ ነው የሚያስረዱት፡፡ ይህን የወቅቱ አሳሳቢ ጉዳይ መግታት ይቻለን ዘንድ ከፍተኛውን የካንሰር ተጠቂ ሰዎች ቁጥር እየሸፈኑ ያሉት ዝቅተኛ እና መካከለኛ ገቢ ያላቸው ሀገራትን በተለያዩ መንገዶች ዓለም አቀፍ ድጋፎች ሊደረግላቸው እንደሚገባ ነው የሚያሳስቡት፡፡ አሁን ላይ ዓለም አቀፍ የካንሰር ቁጥጥር እና ክብካቤ ግብረ ኃይል የዓለም የጤና ድርጅት በሲጋራ ስርጭት ቁጥጥር በአመጋገብ እንዲሁም በጤናማ አኗኗር ዙሪያ የሚሰራውን ስራ በአጋርነት እየሰራ መሆኑ ነው የሚታወቀው፡፡
የጤና ፖሊሲ ረቂቅ ባለቤቶቹ ዝቅተኛና መሀከለኛ ገቢ ያላቸው ሀገራት በማይድን ካንሰር የሚሰቃዩ ዜጎቻቸውን ህመም የሚያስታግሱ መድሃኒቶች በቀላሉ የሚያገኙበት ሂደት እንደሚመቻችም ነው ሃሳብ ያቀረቡት፡፡ ለበሽታው ስርጭት ከፍተኛ መሆን በተለይ በአፍሪካ የተካሚዎችን አቅም ያላገናዘበ የመድሃኒት ዋጋ መቅረቡ ነው፡፡
የጡት ካንሰርን ለማከም የሚውለው ታሞክሴፊን የተሰኘው መድሃኒት ውድነትን በማንሳት፡፡ ከዚህ ባለፈ በማላዊ፣ ጋና እና ካሜሩን ባሉ ሀገራት የ50% የፈዋሽነት ደረጃ ያለውን የመጀመሪያ ደረጃ የኬሞቴራፒ መድሃኒት ለማግኘት ሰዎች እስከ 50 የአሜሪካን ዶላር ድረስ እንዲያወጡ ማስፈለጉንም እነዚህ ባለሙያዎቹ በማሳያነት ያቀርባሉ፡፡
ዝቅተኛና መካከለኛ ገቢ ባላቸው አንድ ኮለምቢያና ሜክሲኮ ባሉ ሀገራት ደግሞ በአንፃሩ በቂ በሚባል ደረጃ ለዜጎች የካንሰር ህክምና ፕሮግራች በብሔራዊ የጤና ኢንሹራንስ ፖሊሲ አማካኝነት ሲሸፈን በተለይ ድሆችን ተደራሽ ያደረገ እንቅስቃሴ በመሆኑ ለአብነት የሚነሳ ተግባር ነው፡፡
በዘርፉ የሚታየው የባለሙያዎች እንዲሁም የህክምና ቁሳቁሶች እጥረት እንደ ኢትዮጵያ ባሉ አዳጊ ሀገራት በሽታውን ለማከም ፈተና የሆኑ ጉዳዮች ናቸውም ተብሏል፡፡
The post Health: ካንሰርን ለመፈወስ ብቸኛው መንገድ * ስምንቱ ልዩ የካንሰር መከላከያ ስልት appeared first on Zehabesha Amharic.