ዶ/ር ብርሃኔ ረዳኢ

በያዝነው የክረምት ወራት በሀገራችን ተመራጭ ከሆኑ ምግቦች ውስጥ በቆሎ ግንባር ቀደሙ ነው-ዋጋው ባይወደድ በአሜሪካውያን ዘንድ com የሚሰኘውና በቀደምት አሜሪካ ነዋሪዎችና በተቀረውም አለም maize ተብሎ የሚጠራው በቆሎ ሳይንሳዊ ስሙ maize ከሚለው  ስሙ ይመነጫል፡፡ በቆሎ በተለያዩ ሀገራት በተለያዩ ቀለማት ይታወቃል፡፡ ለአሜሪካን ቢጫ ቀለም ሲኖረው በአፍረካውያን ዘንድ ደግሞ ነጭ፣ ቢጫና ቀይ ቀለም አለው፡፡ በሌሎች ሀገራት ፒንክ፣ ጥቁር ወይን ጠጅና ሰማያዊ ቀለሞችን ይዟል፡፡ አሜሪካ በአለም ላይ ቁጥር አንድ በቆሎ አምራች ነች፡፡ በአንድ ወቅት በሃገራችን በኩንታል 15 ብር ሲሸጥ የነበረው የጤና ጠቀሜታዎቹ ከብዙ በጥቂቱ ይህን ይመስላል፡፡

በፕሮቲን የበለፀገ ነው

አንድ ኩባያ በቆሎ 4.7 ግራም ፕሮቲን ወይም ለእለታዊ ፍጆታችን ከሚያስፈልገን ውስጥ 9 ከመቶውን ይሰጠናል፡፡ የምግብ መዋሀድን ያፈጥናል፡፡ በቆሎ የምግብ መዋሀድን የሚያከላጥፍ ፋይበር ይዟል፡፡ ፋይበሩ የሆድ ድርቀትንና ኪንታሮትን ይከላከላል፡፡

በሚኒራሎች የታጨቀ ነው

ማግኒዚየም፣ አይረን፣ ኮፐርና ለጤናማ  አትንቶች የሚያስፈልገው ፎስፈረስ በከፍተኛ መጠን በቆሎ ውስጥ የገኛሉ፡፡ እነዚህ ንጥረ ነገሮች እድሜአችን ሲገፋ አጥንቶችን በቀላሉ እንዳይጎዱ ከማደረጋቸው በላይ ኩላሊቶቻችን ስራቸውን በአገባቡ እንዲወጡ ይረዳሉ፡፡

የቆዳ ጤናና በቆሎ

በቆሎ በአንቲ ኦክሲዳንቶች የበለፀገ ነው፡፡ እነዚህ አንቲ ኦክሲዳንቶች የቆዳን ውበት ረዘም ላለ ጊዜ ተጠብቆ እንዲቆይ ያደርጋሉ፡፡ በቆሎን በመብላት ብቻ ሳይሆን ሊኖሊክ አሲድን የያዘውን የበቆሎ ዘይት (corn oil) መጠቀም ይቻላል፡፡ የበቆሎ ስታርች በቆዳ ላይ የሚታዩ ሽፍታዎችንና ቁስለቶችን ለማለስለስ ይጠቅማል፡፡

የደም ማነስን ይከላከላል

የአይረን (ብረት) እጥረት የቀይ ደም ሴል መጠን እንዲቀንስ ያደርጋል፡፡ ይህን ለመከላከል የሚረዱት ቫይታሚን ቢ እና ፎሊክ አሲድ በጥሩ መጠን በቆሎ ውስጥ ይገኛሉ፡፡

የኮሌስትሮል መጠንን ለመቆጣጠር ይረዳል፡፡ ኮሌስትሮል በጉበት የሚመረት ሲሆን ሁለት አይነት ነው፡፡ ጠቃሚ እና ጎጂ፡፡ ቅባት የበዛባቸውን ምግቦች የምናዘወትር ከሆነ የጎጂ ኮሌስትሮል መጠን ይጨምራል፡፡ ይህ ኮሌስትሮል ልብን በማዳከም የደም ስር በሽታዎች እንዲከሰቱ ያደርጋል፡፡ በበቆሎ ውስጥ የሚገኙት ቫይታሚን ሲ፣ ካርቶናይድስ እና ባዮፍላቮኖይድስ የጎጂውን ኮሌስትሮል መጠን በመቆጣጠር የደም ዝውውር እንዲጨምር ያደርጋሉ፡፡

ለነፍሰጡሮች ጠቃሚ ነው

ለነፍሰጡሮች አስፈላጊ ከሆኑ ንጥረ ነገሮች ውስጥ ዋነኛው የሆነው ፎሊክ አሲድ በቆሎ ውስጥ በከፍተኛ መጠን ይገኛል፡፡ የደም ግፊት ካለብሽ ወይም እጆችሽና እግሮችሽ ያበጡ ከሆነ ሐኪምሽን ማማከር ይኖርብሻል፡፡ የፎሊክ አሲድ እጥረት በህፃኑ ክብደት ላይ ተፅእኖ ያሳድራል፡፡ በቆሎ ለነፍሰጡሯና በሆዷ ላለው ልጅ ይጠቅማል፡፡ ህፃኑ ዝቅተኛ ክብደት እንዳይኖረው ከማድረጉም በላይ ሌሎች ችግሮችም እንዳይፈጠሩበት ይረዳል፡፡ ነፍሰጡሮች በቆሎ የሚያዘወትሩ ከሆነ በውስጡ ታጭቀው የሚገኙት ቫይታሚኖች፣ ሚንራሎችና ፋይበር በተለያዩ ህመሞች የመጠቃት እድልን ከመቀነሳቸውም በላይ ለተሟላ ጤና ጠቃሚ የሆኑ ንጥረ ነገሮችን ይሰጣል፡፡

በካሎሪ የበለፀገ ነው

ጉልበትና አቅም የሚጠይቁ ስራዎችን የሚሰሩ ሰዎች ከበቆሎ የተሰሩ ምግቦችን ቢያዘወትሩ አስፈላጊውን ጉልበት ማግኘት ይችላሉ፡፡ በ100 ግራም በቆሎ ውስጥ 342 ካሎሪ የሚገኝ ሲሆን ከእህል ዘሮች ከፍተኛው ነው፡፡

ካንሰርን ይከላከላል

በኮርኔል ዩኒቨርስቲ የተደረጉ ጥናቶች በበቆሎ ውስጥ የሚገኙት አንቲኦክሲዳንቶች ካንሰር አምጪ የሆኑትን ፍሪ ራዲካልሶችን ይዋጋሉ ብለዋል፡፡ በቆሎን ከሌሎቹ ምግቦች የሚለየው ተጠብሶ ወይም ተቀቅሎ ከሚበላው ይልቅ በስሎ የሚዘጋጀው የአንቲኦክሲዳንቱ መጠን ጨምሮ መገኘቱ ነው፡፡ በበቆሎ ውስጥ የሚገኘው (ferulic acid) ወደ ጡትና ጉበት ካንሰር የሚመሩ እብጠቶችን ይከላከላል፡፡ ወይንጠጅ ቀለም ባለው በቆሎ ውስጥ የሚገኙ anthocyanins ካንሰር አምጪ ፍሪ ራዲላሎችን እያሳደዱ እንደሚያጠፉ በጥናቱ ላይ ተገልጧል፡፡ የልብን ጤንነት ይጠብቃል እንደ ተመራማሪዎች የጥናት ውጤት ከሆነ የበቆሎ ዘይት ኮሌስትሮልን የመቀነስ ብቃቱ ከፍተኛ ነው፡፡ ይህ ጥቅሙ የተለያዩ የልብ ደም ስር በሽታዎች እንዳይከሰቱ ያደርጋል፡፡

ሌሎች ጠቀሜታዎች

በበርካታ ሃገራት በቆሎን ጠቀሜታ በተመለከተ ብዙ ጥናቶች ተደርገዋል፡፡ በቆሎ ከሌሎች ጥራጥሬዎች ጋር ተቀላቅሎ ለምግብነት ሲቀርብ ሚሰጠው ጥቅም ከፍ እንደሚል በርካታ ጥናቶች አስምረውበታል፡፡ ሁሉም ሊባል በሚችል መልኩ የጥናታቸው ዳራ የተመሰረተው በበቆሎ ውስጥ የሚገኙ ዚንክ፣ ካልሲየም እና አይረን ላይ ሲሆን ፕሮቲኑንም ችላ አላሉትም፡፡

በተለይ በቆሎን በገንፎ መልክ መመገብ ተክሉ የያዘውን ጠቃሚ ንጥረ ነገር ሙሉ በሙሉ ሊባል በሚችል መልኩ ያስገኛል ብለዋል፡፡

በቆሎና ኤችአይቪ

በተክሉ ዙርያ ከተደረጉ የቅርብ ጊዜ ጥናቶች አንዱ በቆሎ ፀረ-ኤችአይቪ ባህርይ ሳይኖረው አይቀርም ብሏል፡፡ በቆሎን በየእለቱ መመገብ ከኤችአይቪ ጋር ስላለው ግንኙነት በአግባቡ ለመረዳት ግን ቀጣይ ጥናቶች ያስፈልጉታል ተብሏል፡፡

-Source: www.mahederetena.com

ተወዳጁ ድምጻዊ ቴዎድሮስ ካሳሁን በዋሽንግተን ዲሲ እና በዳላስ የተሰረዙት ኮንሰርቶች የስራ ፈቃድ በአሜሪካ አመልክቶ በወቅቱ ስላልተፈቀደለት መሆኑን አስታውቆ አሁን ግን የሥራ ፈቃዱ ስለተፈቀደ ሥራው እንደሚቀጥልና በሲያትል ከተማ ቀጣዩን ኮንሰርት እንደሚቀጥል “ወደ ፍቅር ጉዞ ተጀምሯል” ሲል አብስሯል። መል ዕክቱን ያድምጡ። ቴዲ በሚኒሶታ ጁላይ 12 የሙዚቃ ኮንሰርቱን ያቀርባል።

ከገነነ መኩሪያ (ሊብሮ)

(ጋዜጠኛ ገነነ መኩሪያ)

……ካሜሩን ነገሮችን ሁሉ በጉልበት ለመጠቀም ይፈልጋሉ፡፡ በጉልበት ቢበልጡም፤ ደምስሰው ኳስ ቢቀሙም ያገኙትን ኳስ በትክክል ማቀበል አቅቷቸው ለባለጋራ እየሰጡ መጨረስ ብቻ ሳይሆን ተስፋ ያለው ነገር እንኳን አልታየባቸውም፡፡ያገኙትን ኳስ በማባከን ጨረሱ፡፡ ክሮሽያ 4ለ0 ሲያሸንፋቸው ጨዋታው ይደገም ቢባል እንኳን ካሜሩን በልጦ ላመሸነፍ እንኳን የሚችልበት ነገር አልነበረም፡፡ጉልበት ላይ መመስረታቸው ነገሮችን የሚቃኙበት እውቀት አልነበራቸውም፡፡ በክርን መትቶ በቀይ የወጣውም አፈጻጸሙን ሀይል ላይ ማድረጉ ቡድኑ የተመሰረተበትን ነገር ለማሳየት ይመስላል፡፡ ካሜሩን እንዲህ እንዲጫወት ጋና ክሮስ እንዲያደርግ ናይጀሪያ የግርግር ጨዋታን እንዲመርጥ መደረጉ አፍሪካ ውስጥ በእውቀት የሚጫወት ሰው ያለመኖሩ ሳይሆን አሰልጣኞች የመረጡላቸው አጨዋወት እንደሆነ ያሳያል፡፡ካሜሩን ፍጹም ከኳስ ውጭ ሆኖ ክሮስ ብቻ ሳይሆን ርግጫን ማዕከል ያደረገ ነበር፡፡1990አለም ዋንጫ የነበረው ካሜሩን መራገጥና ኳስ መጠለዝ ብቻ ነበር ፡፡ቡድኑ መልክ የሚይዘው ሮጀር ሚላ ሲገባ ነው፡፡ ሚላ እድሜው 38 ነበር፡፡ መሮጥ አይችልም (ከሌሎቹ ጋር ሲነጻጸር)ጉልበትአይጠቀምም፡፡፡ በተለይ ከእንግሊዝ ጋር ሲፋለጡ ተቀይሮ ገብቶ ጓደኞቹን እንደግድግዳ እየተጠቀመ ኳስ እየሰጠና እየተቀበለ እንግሊዝን ምጥ ውስጥ አስገብቶ ነበር፡፡ እሱ ሲገባ ክሮስ ቀረና ሚላ ላይ ተመሰረተ፡፡እሱ ሱገባ ካሜሩን ያስፈራለል ፡፡እሱ ቤንች ላይ ሆኖ ካሜሩን ይጠልዛል፡፡ ጉልበት ለመንጠቅ እንጅ ኳስ ለመቀባበልና ተቀባብሎ ባለጋራን ለማስጨነቅ አይጠቅም፡፡በካሜሩንና በእንግሊዝ ጨዋታ ላይ ሜዳውን ሚላና ጋስኮኝ ተቆጣጥረውት ነበር፡፡በተለይ እንግሊዝ ጋስኮኝ ላይ ተንጠልጥላ ጥሩ ለመምሰል ሞክራ ነበር፡፡ እንግሊዞች ከዚህ በፊትና አሁን ድረስ ከኋላ የተገኘውን ኳስ ለአጥቂ መጣልና ክሮስ በማድረግ የሚታወቁ ቢሆንም ጋስኮኝ በግሉ ይሄን እንዲቀይሩ ምኪንያት ሆኖ ነበር፡፡ ጋስኮኝ ደፋርነቱ ብቻ ሳይሆን ኳስ መቻሉ ከተከላካዮች ጋር ሄዶ በድፍረት ይቀበላል፡፡ ፊታቸውን አዙረው ለመሄድ ለተዘጋጁት እየጠራ ይሰጣል፡፡ እንደገና ይቀበላል፡፡ እንዲህ ሲያደርግ መሀል ሜዳው ከሁለት ወደ አራትና አምስት እያሳደገ የሰው ቁጥር እየጨመረ ወደ ፊት ፎርም ሆነው ስለሚሄዱ ማጥቃቱን በብዙ ቁጥር ከማሳደጉ ሌላ ባለጋራ ኳስ እንዳያገኙ አስችሎ ነበር፡፡ በታሪኳ እንግሊዝ ኳስ ተጫወተች የሚባለው ያኔ ነበር፡፡ይህም ጋስኮኝ ፎርም ባደራጋቸው ቅኝት ውስጥ በመግባታቸው ነው፡፡ ከዚያ በኋላ እነ ቤካም መጡ፡፡ ቤካም የመሀል ሜዳውን በቁጥር ማሳደግ ቀርቶ ያገኘውን በረጀሙ ለአጥቂ ሲጥል ጋዜጠኞችም አደነቁት ፡፡ያ ኳስ ግን እየመጣ እንግሊዝን ጫና ውስጥ እንደሚከታት እንዴት እንደጠፋቸው አስገራሚ ነበር፡፡ ጋስኮኝ መሀል ሜዳው ላይ ሁለት የነበሩትን ወደ አምስት ያሳድጋል፡፡ ቤካም መሀል ሜዳ አራት የነበሩት ወደ ሁለት ያወርድና ተስፋ ያስቆርጣል፡፡ እንግሊዝና በእውቀት መጫወት እስከዛሬ ተጣልተው‹‹ጊዜ ከሚባክን ኳስ ይባክን››በሚለው ስልት ቶሎ ጎል ጋር ለመድረስ ያገኙትን ከየትም እየጠለዙና ተጠልዞ በሚመለሰው ኳስ እጠየተጠቁ አሉ ፡፡

………. ሰሞኑን አልጀሪያንም አየሁት፡፡አልጀሪያ ዘጠና ደቂቃ ሲከለከል ለአንድ አጥቂ እየጣሉ የተጣለለትም ሳያገኝ እንዲሁ ባከኑ፡፡መርተውም ተመርተውም ሲከላከሉ አፍሪካ የግርግር ቡድን እንደሆኑ እያስመሰከሩ ነው፡፡ በ12ተኛው አለም ዋንጫ ጀርመንን የመሰለ ሀያል ቡድን አልጀሪያ መጫወቻ አድርጎት ነበር፡፡ የተከላከለው ጀርመን ነበር፡፡አልጀሪያ 2ለ1 እየመሩ ያጠቁ ነበር፡፡አጥቂው መስመር ሳላ አሳድ፤ላካድራ ቤሉሚና ራባህ ማጃር እየተመራ በኳስ ቅብብል ጀርመንን አርበድበደውት ነበር፡፡የዛሬው አልጀሪያ ግን እነዚያን መምስል ቀርቶ ማስታውስ አልቻለም፡፡በተለያ አሳድን የመሰለ ቴክኒካል ተጫዋች አልጀሪያ ቀርቶ ለአፍሪካ እስካሁን አላፈራችም ፡፡ያሁኑ አልጀሪያ ፈጣንና ተከታካች ነው፡፡እንዲህ ሲባል ደግሞ ቀላል ነው ተብሎ በነሀሴ አዲስ አበባ ላይ የሚደረገው ግጥሚያ….ግን ያን ግዜ እንዴት ነው መግጠም ያለብን?

በሩጫ..በርግጫ…..በጡጫ..በቁንጥጫ…በቡጥጫ….ፈጣንና ጉልበትን ጠንከር ያሉ ስለሆነ ማስቸገራቸው አይቀርም፡፡ በተለይ ብቻ ለብቻ ካገኙ አስቸጋሪ ናቸው፡፡ቤልጀም ኳስ ስለሚቀባበል ነው ያስቸገራቸው፡፡ቤሌጅየም በጉልበት ቢገባ አልጀሪያ ማሸነፍ ይችል ነበር፡፡አሁንም እኛ በጉልበት ላይ ከተመሰረትን አልጀሪያ ደስ ነው የሚለው‹‹በምፈልገወው መንገድ መጣችሁልኝ›› ብሎ ፈገግ ብሎ እንደሚቀበለን ነው፡፡የኛ ትልቁ ችግራችን የኛን ጠንካራ ነገርና የነርሱን ደካማ ነገር ሳናውቅ መግጠማችን ነው፡፡ አሁን እንደተለመደው በጉልበት ለመቋቋም መሞከራችን አይቀርም፡፡ በጉልበት አንችላቸውም ካሁኑ በኳስ ለመብለጥ መዘጋጀት ካልቻልን ያገኘውን ኳስ እየሰጠን ለመንጠቅ መሯሯጥ ነው፡፡……….

ስፔይን ወይስ እንግሊዝ?

ስፔይን ትላንትና በቺሊ ተሸንፎ ከአለም ዋንጫ በጊዜ ተሰናብቶ ተመልካች ሆኗል፡፡ ዣቪ ቤንች ላይ ነበር፡፡እዚያወ ቤንች ተቀምጦ ሲመለከት‹‹ይሄ ቡድን እንግሊዝ ነው ስፔይን?›› ብሎ እንደሚጠይቅ ይገመታል፡፡ በስፔይን ማሊያ እንግሊዝ፡፡ ፈጣንና በመልሶ ማጥቃት እንዴት እንደሚጫወቱ አሳዩን፡፡ ከቲኪ ታካ ወጥተው በተቃራኒው ሲሄዱ እንዳላዋጣቸው በዚህ ሁለት ጨዋታ አይተውታል፡፡ በቲኪ ታካ ሁለት የአውሮፓ ዋንጫና የአለምን ዋንጫ አግኝተዋል፡፡አሁን ግን ቲኪ ታካን እየተገበሩ እንዳልሆነ እየታየ ነው፡፡ የቲኪ ታካ ዘመን አበቃለት እየተባለ ነው፡፡ቲኪ ታካን እየተጫወቱ ከተበለጡ ነው ዘመኑ አበቃለት የሚባለው፡፡

ስፔይን በተለይ በዚህ ሁለትጨዋታ ቲኪ ታካ ውስጥ የሉበትም፡፡ ኮስታ ላይ ነው የተመሰረቱት ‹‹ሁሉም ነገር ወደ ኮስታ›› ብለው ጎል ፍለጋ ማዕከል አድገው ነበር የገቡት፡፡ቲኪ ታካን እየተጫወቱ የአውሮፓና አለም ዋንጫ ሲወስዱ ባለጋራ እንደይተገብሩ ሲሞክር አልቻለም፡፡አሁን ግን የሚተገብሩት ከቲኪ ታካ ውጭ ባለ ነገር ነው፡፡ አሁን እነርሱ ቲኪ ታካን እየተጫወቱ ተጋጣሚ ይሄን እንዳይተገብሩ ስለከለካቸው አልነበረም፡፡እንደዚህ ቢሆን ኖሮ ተቸግረው ነው ማለት ይቻላል፡፡ ነገር ግን እነሱ ሳይከለከሉ ከዚህ ነገር ወጥተዋል፡፡አሁን ድሮ ስፔን ወደነበረችበት አጨዋወት ነው የገቡት፡፡በዚህ ደግሞ ጉልበት ስለሌላቸው(ከሌላው ጋር በንጽጽር) ተጋጣሚን መብለጥ አልቻሉም፡፡ ቶሎ ቶሎ ነው ወደ ግብ የሚሄዱት(ይሄ ደግሞ የቲኪ ታካ ባህሪ አይደለም)፡፡አካሄዳቸው ደግሞ በግል ነው፡፡ሲፈጥኑ ይበታተናሉ፡፡ ሲበታተኑ በግል ይገኛሉ፡፡ በግል ሲገኙ ደግሞ ባለጋራ ለመንጠቅ አመቺ ሆነለት፡፡በፊት አንድ ሰው ኳስ ሲይዝ ብዙ ተቀባይ አለለት። ተቀባይ እንዳለው እሱ ስለሚያውቅ ወደ ግል አይገባም፡፡ ኳሱም ከአደጋ የተጠበቀ ነው፡፡አሁን ግን አንድ ሰው ኳስ ሲይዝ ከሚረዳው ይልቅ ነጣቂው ቀድሞ ይደርሰበታ፤ ይሄን ግዜ ወደ ግል ይገባል፡፡ ኢኔስታ ብዙ ኳስ ተነጥቋል፡፡በፊት ኳስ ሲነዳ ሌሎችን ለማስለቀቅ ቢሆንም ተቀባይ አለው፡፡ አሁን ግን የሚቀበለው ስለሌለ አፍርጠው ይቀበሉታል፡፡ ስፔይን በቲኪ ታካ አጨዋወት ግብ ጋር በብዙ ንክኪ ይደርሳሉ፡አሁን አሎንሶን ሆነ ከኋላ ያለው ራሞስ ኮስታን ነው የሚፈልጉት፡፡ ምክንያቱም ግብ ቶሎ ይፈልጋሉ፡፡ግቡን በሂደት ሳይሆን ከዚያ ውጭ ባለው ነገር ነው የሚፈልጉት፡፡ለዚህም ነው ወደ ፊት ቶሎ ቶሎ የሚጥሉት፡፡ ይሄ ደግሞ ቡድኑ እንዲበታተን ምከንያት ሆኗል፡፡ሰሞኑን ባደረጉት እንቅስቃሴ አንድ አክሽን ተጀምሮ እስኪያልቅ ሶስትና አራት ሰው ቢሳተፍ ነው፡ሌላው ሲባክን ይውላል፡፡በፊት ቲኪ ታካ ሲያደርጉ አንድ አክሽን አስኪያልቅ ሃያ እና ሀያ አምሰት ሰው ይሳተፋል(አንድ ሰው ሁለትና ሶሰት ጊዜ ስለሚነካ)..አሁን ቶሎ ስለሚሄዱ ኳስ የሰጠ ባለበት ለሚቀር ኳሱ ባለጋራ ሜዳ ሲገባ የሰው ቁጥር ያንስና ይነጠቃሉ፡፡ስፔን አሁን ባለጋራውን ሊያጠቃ በሚሄድበት መንገድ እነርሱም በዚሁ መንገፈድ ስለሚገኙ ተቸገሩ፡፡(ከቺሊ ጋር ተመሳሳይ አጨዋወት ውስጥ ስለገቡ)፡፡ ስፔይን በራሱ መንገድ ሳይሆን በቺሊ አጨዋወት ስለገባ ቺሊ አልተቸገረም፡፡ስፔይን ሁለቱንም አጨዋወት አይተውታል፡፡(ቲኪ ታካውና ከዚያ በተቃኒ ያለውን) የትኛው እንደሚያዋጣ አይጠፋቸውም፡፡ ግን እንዴት እንመልሰው ነው ጥያቄው፡፡አሁን ኳስ ከኋላ ሲበላሽ እርምት ተብሎ የሚወሰደው ኳሱን ከዚያ ማራቅ ነው በፊት፡፡ ከኋላ ሲበላሽ ተጫዋቹ የተበላሸበት ረዳት በማጣቱ እንደሆነ ያውቁና ብዙ ሆነው በመምጣት በመርዳት ተያይዘው ወደ ፊት ይሄዳሉ፡፡አሁን ነገሮች በግል ለማረም ይሄዳሉ፡፡ከተጨዋች ይልቅ የነጣቂ ቁጥር እያበዙ ነው፡፡ በፊት ብዙ ሆነው ስለሚሄዱ ቦታዎችን እየዘጉ ስለሚጓዙ ቢነጠቁ እንኳን እዚያው ይነጥቃሉ፡፡ ተጋጣሚም ቢነጥቅ መውጫ አያገኝም፡፡አሁን ተበታትነው ስለሚሄዱ ቡዙ ክፍተት ስላለ በተከፈተው ቦታ ይጠቃሉ፡፡በዚህ ሁለት ጨዋታ ቡድኑ ከቲኪ ታካ ወጥቶ ታይቷል፡፡የትኛው እንደሚያዋጣ እነርሱ ያወቁታል፡፡ ጀርመን በጉልበት አጨዋወት የታወቀ ነው፡፡በጉልበት ጨዋታ በአውሮፓና በአለም ሻምፒዮነ ተደጋጋሚ ዋንጫ ወስደውበታል ፡፡ነገር ግን ዋንጫ የወሰዱበትን የጉልበት ጨዋታ ትተው ወደ ኳስ ቅብብል መጥተዋል፡፡አሁን በያዙት ጨዋታ ዋንጫ ባያገኙም አልተውትም፡፡

ዋንጫ ባገኙበት የጉልበት ጨዋታ ማንም አያደንቃቸውም ነበር፡፡የአለም ህዝብ ጀርመንን ማንሳት የጀመረው ከደቡብ አፍሪካ የአለም ዋነጫ በኋላ ነው፡፡ይሄንን እነርሱም አውቀውታል፡፡ባለፈው አለም ዋንጫ ሻምፒዮና ባይሆኑበትም ይሄን ጨዋታ አያዋጣም ብለው አልተውትም ፡፡እነርሱ ይሄን ጨዋታ ሲተገብሩ ተጋጣሚ እንዳይጫወቱ ሊያደርግ አልቻለም፡፡በዚህ ጨዋታ ለማሸነፍ አልተቸገሩም፡፡ይሄን አጨዋወት ራሳቸው ካልተውት በስተቀር ባለጋራ ለማቆም ይቸገራል፡፡ በነገራችን ላይ ጀርመኖች በተፈጥሮ ቴክኒካል ተጫዋች ባይኖራቸውም ኳስ መቀባበል ከጉልበት አጨዋወት ይሻላል ብላው እየሞከሩም እየበለጡበትም ነው፡፡( መሀል ላይ ከኢትዮጵያ ሰፈር ውስጥ 3 የሚያህል ተጫዋች ቢወሰዱ እንደ ስፔን ጥግ ይደረሱ ነበር) ስፔይን ግን በራሱ ነው ከዚህ ነገር የወጣው፡፡የህብረት ስራ ማህበሩ ከፈረሰ ወደ ግል ይዞታ ተጠቃለለ ማለት ነው፡፡ስፔን በፊትም እነ ዣቪ ላይ ነው የተመሰረተው እንጂ አሰልጣኙ ለዚህ የሚሆን ተጫዋች መርጦ ስልጠናውን ሰጥቶ የሰራው ቡድን አይደለም፡፡ ቢሆን ኖሮ ይህንኑ እንቅስቃሴ የሚቀጥሉ ልጆች እያስገባ ከዚያ ነገር እንዳይወጡ ያደርግ ነበር፡፡ አጨዋወቱን ቢፈልገውም የሚያስገባቸው ልጆች እንቅስቃሴውን የሚያሳድጉ ሳይሆን የሚያበላሹ ናቸው፡፡ እንግሊዝ በ1990 አንድ ጋስኮኝ ለብቻው ፎርም አድርጎ ኳስ እንዲጫወቱ ያደርግ ነበር፡፡ ጋስኮኝ ሲወጣና ቤካም ሲመጣ ነገሩ ተለያየ፡፡

ከኢየሩሳሌም አረአያ

ዝማም ትባላለች፤ የሕወሐት ታጋይ ናት። ባለቤቷ አቶ ቢተው በላይ ይባላሉ። ቢተው እስከ1993 ዓ.ም የደቡብን ክልል በበላይነት ሲያሽከረክሩና ሲመሩ የቆዩ ናቸው። በመጋቢት 93 ከአቶ መለስ ጋር በተፈጠረ የፖለቲካ ውዝግብ ከሌሎች ጋር ተነጥለው ወጡ። ከዚያም ከደቡብ ክልል ፕ/ት አባተ ኪሾ ጋር በሙስና ተከሰው ዘብጥያ ወረዱ። ፍ/ቤት መቅረብ እንደጀመሩ ከጋዜጠኛ ሰርካለም ፋሲል ጋር ለዜና ዘገባ ስንመላለስ የቢተውን ባለቤት ዝማምን ተዋወቅኳት። በክልል 14 ቢሮ ተመድባ ነበር የምትሰራው። ባለቤትዋ ከታሰረ በኋላ ግን ዝቅ ተደርጋ በቀበሌ ደረጃ ተመደበች። ዝማም በርካታ ምስጢሮችን ታውቃለች። አርከበ ወደ ከንቲባነት ሊመጡ እንደሆነና ሌሎች ቁልፍ መረጃዎችን አቀብላኝ በኢትኦጵ ጋዜጣ ሰርቼዋለሁ።

..ዝማምን ዛሬ እስር ቤት የሚገኘው የደህንነት ሹም ወ/ስላሴና አየር መንገድ ያለው ሃይሌ አጠመዷት። የሕወሐት ነወረኛ ደህንነቶች ጋር መጠጥ እየተጋተች አንሶላ እንደተጋፈፈች ስገልጽ ከልብ እያዘንኩና ይህን ዘገባ ለምታነበው ሴት ልጇ እየተሸማቀቅኩ ነው። ነገር ግን ይህን ነውረኛ ድርጊቷን ባልዋ አቶ ቢተው እስር ቤት ሆኖ ያውቅ ነበር። እቤቱ ውስጥ በፓርቲው አንጃዎች ይካሄድ የነበረ ስብሰባ እየተቀረጸ አቶ መለስ ዘንድ ተልኳል። ይህ ሁሉ በዝማም የተከናወነ ነበር።… ሳይታወቅ የቆየውን “ኢየሩሳሌም አ..” የብእር ስም በመጠቆምና ለነወ/ስላሴ አሳልፋ በመስጠት የግድያ ሙከራ እንዲፈጸምብኝ ያደረገችው ዝማም ናት።

ንጉሴ የተባለ መቶ/አለቃ ተገድሎ ሬሳው ጅብ እንዲበላው የተደረገው በዝማም የሴራ ተባባሪነት ነው። (ታሪኩ ረጅም ሲሆን ይህን ጠንቅቀው የሚያውቁት መጽሃፍ ጽፈው ሲያበቁ ይህን ታሪክ አለማካተታቸው ያሳዝናል) ..እንደ ዝማም ሁሉ ባለቤትዋ ከ6 አመት እስር በኋላ ሲፈታ ያሳየው መገለባበጥ አሳፋሪ ነበር። ከአቶ መለስ ተጠግቶ የአፋር ክልል ባለስልጣን ሆነ። ከዚያም ወደ መከላከያ ኢንጂነሪንግ አመራ።ጭራሽ በዚህ ዓመት በሕወሐት የተፈጠረው ቀውስ “አስታራቂ” ሽማግሌ ሆኖ ተሰየመ። የስብሃት ተከታይነቱንም አረጋገጠ። ባልና ሚስት እጅግ የለየለት ርካሽ ቁማር የተጫወቱ ናቸው። …ባለፈው ሳምንት አንድ ወጣት ልጃቸው በሞት መለየቱን ሰማሁ። ከነርሱ ተግባር ጋር ልጁ የሚያገናኘው ነገር ስለሌለ በመሞቱ ከልብ አዝኛለሁ። ፈጣሪ ነፍስ ይማር!!

(ነውረኛዋና ሰላይዋ ዝማም ይህቺ ናት)

በ አ ሸ ና ፊ ደምሴ

በቁጥጥር ስር ከዋሉ ባለፈው ቅዳሜ (ሰኔ 7 ቀን 2006 ዓ.ም) 50ኛ ቀናቸውን በእሰር ያሳለፉት ስድስቱ ጦማሪያንና ጋዜጠኞች ለአራተኛ ጊዜ የ28 ቀን የጊዜ ቀጠሮ ተፈቅዶባቸዋል። ለአራተኛ ጊዜ ፍርድ ቤት የቀረቡት ከዞን 9 ጦማሪያን መካከል ዘላለም ክብረት፣ ናትናኤል ፈለቀና አጥናፉ ብርሃኔ ሲሆኑ፤ ጋዜጠኞቹ ደግሞ ተስፋለም ወልደየስ፣ ኤዶም ካሳዬ እና አስማማው ወ/ጊዮርጊስ ናቸው። በዕለቱ ችሎቱ መርማሪ ፖሊስ የሚያቀርባቸውን ተደጋጋሚ ምክንያት አጠንክሮ በመፈተሽ በቀጣይ ቀጠሮ ፈፅሟቸው ሊመጣ የሚገቡ አራት ተግባራትን በግልፅ በማስቀመጥ ትዕዛዝ ሰጥቷል።

በፌዴራሉ የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት አራዳ ምድብ 1ኛ ወንጀለ ችሎት በዕለቱ የቀረቡት ጦማሪያንና ጋዜጠኞች ፖሊስ የመሰረተባቸውን የሽብርተኝነት ክስ በተመለከተ የደረሰበትን ማስረጃዎች ለፍርድ ቤቱ ለማሰማት ነበር። በችሎቱ ጥበት ምክንያት አንዳችም የውጪ ሰው ወደ ውስጥ ሳይዘልቅ የተከናወነው ችሎቱ በብዙዎች ዘንድ “የዝግ ችሎት ነው ወይ?” የሚያሰኝ ጥያቄን ቢያስነሳም ለጦማሪያኑና ጋዜጠኞቹ በጥብቅና የቆሙት ጠበቃ አመሃ መኮንን ግን ችሎቱ ጠባብ በመሆኑ ነው የሚል ምላሽ ሰጥተዋል። በዕለቱ በግቢው ውስጥ በርካታ ቁጥር ያላቸው ጋዜጠኞች ዲፕሎማቶችና የታሳሪዎቹ ወዳጅ ዘመዶች ተገኝተው ነበር።

Source: gudayachn

እርሳሱ መሬ

Ersasumere@gmail.com

ሬድዋን ሁሴን

በኢህአዲግ ውስጥ ካሉት ቁንጮ ባለስልጣናት መካካል በሞጋችነታችው እና የተሳካለት የቃላት መደርደር ችሎታቸው አቶ ሬድዋን ሁሴንን የሚተካከላቸው አለ ብዬ አላምንም:: እናም በዚያን ሰሞን የአውራምባው ጋዜጣ ባለቤት አቶ ዳዊት ከበደ እኝሁን ባለስልጣን ቃለ መጠይቅ ሲያደርግላቸው የተለመደውን ባዶና ካድሬያውዊ መልሳቸውን አፈሰሱት:: ታዲያን የእኔን ቀልብ የሳበው ነገር ደጋግመው የጠቀሱት ”Corporal Interest” ብለው የደነቀሩት ቃላትና ስለ ምንነቱም የእኔ መንግስት ጭብጥ ግንዛቤ ነው ብለው ያሉት ነገር ነበር:: አዎን ቃላቱ ልክ እዚህ  እንደምታነቡት ነው ጥቅም ላይ የዋለው። ለእንደኔ ብጤው እንግሊዝኛ እንደ ቁምጣ ለሚያጥረው አንድ በቋንቋው ተክኛለሁ የሚል የዚህን ቃል ትርጉምና አጠቃቀም እስካላስረዳኝ ድረስ አባባሉ ሰውየው እንደተጠቀሙበት አይነት አጠቃቀም አንብቤም ሰምቼም ነበር ለማለት ድፍረቱ የለኝም። ትልቁ ትዝብት ያለው ዘጠና ሚሊዮን ህዝብ እየገዛ ካለ መንግስት አፈ ቀላጤ አሳፋሪ ሊባሉ የሚችሉ የአቅም ማነስና የብስለት መታጣት መንፀባረቃቸው ላይ ነው። ለነገሩ በዚያች ሀገር ማፈር ከጠፋ ሰንበትበት ብሏል።ሌላው ቢቀር ቢሯቸውና የስልጣን ቦታቸው የሰጣቸው አጋጣሚና የተመቻቸ ዕድል ከጥቅም ላይ አውለው የራሳቸውን ግላዊና ቡድናዊ የዕውቀት አድማስ ማበልፀግ አለመቻላቸው ወይም አለመፈለጋቸው ዋነኛው አሳዛኝ ነገር ነው። በጣሙን የምንሽማቀቀው ደግሞ ይህን መሰሉ ክስተት ምሁር ነን ፣ ተምረናል ከሚሉ የመንግስቱ ባለሟሎች ጎራም ስናያ ነው።

በአንድ ወቅት በአዲስ አበባ ዩንቨርሲቲ የህግ ምሁሮች በአሜርካን የተወካዮች ምክር ቤት በኢትዮጵያ ላይ ዲሞክራሲና ተጠያቂነት እንዲኖር ሊደነግጉት ባሰቡት ሰነድ ላይ ሊተቹ ከተሰበሰቡት መካከል አንዱ ሰነዱን የ”Human Right (watch)” ያቀረበው ነው ብሎ ንግግሩን ሲጀምር ብዙዎች ስል እሱ አፈር በገባሁ ብለው እንዳሉ አስታውሳለሁ። በምሁሩ ዘንድ “HR 2003” ከአሜርካን “House of Representatives “ የወጣ ሰነድ መሆኑን አጣርቶ ሳያውቅ ነው እንግዲህ ምሁራዌ ትችት ልስጥ ብሎ የተነሳው። እንዲም ሆኖ ዝርዝሩ ላይ ፍሬ ያለው ነገር ቢናገር ደህና ነበረ። ሰነዱ ዳግም ውጫሌን ሊያመጣብን ነው ፣ ቅብርጥሴ ሲል ነው የተደመጠው። በዚህ ዙሪያ አንድ በለን ካላችሁኝ በዚያኛው ሰሞን ስለ ፕሬስ ነጻነት ሲውያዩ አንዱ የምዕራቡን አለም አውቀዋለሁ የሚል የሚመስል ተከራካሬ በሙሉ ልብ ሲደሰኩረው የነበረውን ላካፍላችሁ። እንደ ሰውየው አባባል አሜርካን ኢራቅን እንድትወር ያደረጉት ጋዜጠኞችና የሚዲያ አባላት ናቸው።ይህን ሰው ጨምሮ በርካታ የኢህአዲግ ባለስልጣኖች ለንጽጽር ይረዳቸው ዘንድ የአሜርካንን ሚዲያ በተለይም “CNN” እና “FOX NEWS”ን እንደ ምሳሌ ሳያጣቅሱ ያለፉበትን ጊዜ አላስታውስም:: እነዚህ ሁለት  ተቋማት ተቃራኒ የሚመስሉ ሃሳቦች ያናጸባርቃሉ ማለቱ ተገቢ ቢመስልም የኢህአዲጎቹ ችግር ግን የአሜርካን ሚዲያ ማለት ቆጥረው የሚጨርሱት፣ልክ በኪሳቸው እንዳለው እና እነሱ ብቻ እንደሚዘውሩት የመንግስት የመገናኛ ብዙሃን አድርገው መውሰዳቸው ላይ ነው::

ስለ ቃላትና ሃሳብ አገላለጽ ግድፈት ይህን ያህል ካልን ከላይ የጠቀስናቸው አቶ ሬድዋን ሁሴን ለማሳተላለፍ ስለፈለጉት ፍሬ ነገር እናውራ። እኔ እንደገባኝ ሚንስቲሩ የሚያወሩት የነበረው የጊዜው የኢህአዲግ ነጠላ ዜማ ሆኖ ዳናኪራ የሚመታበት ጋዜጠኝም ይሁን ሌላ “በነውጥ ስርአቱን ሊያፈርስ” የሚነሳውን ቡድን ከውጪ ሃይሎች ጋር የማያያዝ ጨዋታ ነው።የሚገርመው ነገር ይህ የውጪ ሃይል የተባለው ከወደ አሜሪካን የሚመነጨው የ”Corporate Interest” ተደርጎ የመወሰዱ ፌዝ ነው:: ኢህአዲጎች በአጭሩ የሚሉት ከዩክሬኑ የቀለም አብዮት እስከ አረቡ ስፕሪግ የተደረገውን የለውጥ  እንቅስቃሴ ከኋላ ሆነው የመሩት አሜሪካን  ሃገር የሚገኙ ተቋማት ናቸው:: እንደ የአቶ ሬድዋን ሁሴን መንግስት እምነት የነዚህ ተቋማት ቀዳሚ ፍላጎት በሃገሮች ውስጥ እነሱ እንደሚሉት ዲሞክራሲ ለማምጣትና ሰባዓዊ መብቶችን ሊያከብሩ የሚችሉ ቡድኖች መንግስት እንዲሆኑ ለማስቻል  ሳይሆን የገዛ ራሳቸውን የ”Corporate Interest” ለማሳጠበቅ ብቻ ነው። ያም ሆኖ ግን ጥረታቸው ሁሉ ሳይሳካ እንደቀረና ይልቁንም አብዮት የተደረገባቸው ሃገራት ወደ ከፋ ችግር ውስጥ እንደገቡ ነው ለማሳየት የሚሞከረው። ዞሮ ዞሮ ይህ የኢትዮጵያ መንግስት አመለካከት ከምን እንደመነጨ ማንም ሰው የሚያውቀው ነው። ኢህአዲጎችም በደንብ እንድናውቀው ነው የሚሹት::ለምን ቢባል የዞን ዘጠኝ አባላትን ወንጀለኛ ለማድረግ አዋጪ መስሎ የታያቸው ይህንኑ ውሃ የማይቋጥር ክርክራቸውን በህዝቡ ጭንቅላት ውስጥ ማስገባት ስለሆነ ይመስለኛል።ህዝቡ ይቀበለዋል አይቀበለውም ሌላ ጨዋታ ነው:: ባይቀበልስ ምን ያመጣል የሚለውም እንደዚሁ::

ይህን በመሰለው ህሳቤ ነበር አቶ ሬድዋን በቀጥታም ባይሆንም “Human Right Watch” ፣ “Freedom House” እና መሰሎቻቸው የዞን ዘጥኝ አባላትን በማስልጠንና በገንዘብ እየረዱ ነው የምትል ክስ ብጤ የሰነዘሩት:: ይህን የሚያደርጉት ደግሞ የራሳቸውን ርዮት አለም ለማስፋፋት ነው ብለዋል:: የዚህ እውነታማ እስከዛሬ ድረስ እንዴት እንዳልተገለጠላቸው ከገረሙኝ ነገሮች አንዱ ነው:: መጋፈጥ የነበረባቸው ይህ ጊዜ የፈተነውንና ብዙዎች የአለማችን ሃገሮች እሰየው ብለው የተቀበሉት ርዮት አለም ለኢትዮጵያ ይጠቅማል ወይም አይጠቅምም የሚለውን ክርክር ነበረ:: አይጠቅምም ብለው የሚሉበት አሳማኝ ምክንያት ማቅረብ ስለማይችሉ ይህቺን መሰሏን ክርክር ደፍረው አይነኳትም:: እረስተውት እንደሆነ ነው እንጂ የራሳችው ፓርቲ የአልባንያና የሌላም ሶሻሊዝም ዝባዝንኬ እርግፍ አርጎ ትቶ ነበር እኮ የምዕራቡን  ርዮት አለም ተቀበልኩ ያለው:: እንዲያው ለመሆኑ ይህ ከውጪ ሊጫንብን ነው ከሚሉት ርዮት አለም የትኛው ይሆን ለሃገራችን የማይጠቅመው ወይም የሚጎዳው:: ዲሞክራሲ አስፍኑ ፣ የሰውን ልጅ እንደሰው በእኩልነት ተመልከቱት ብሎ ማለት ምኑ ላይ ይሆን የሚያስፈራው? ርዮት አለሙ ሲሰራጭ አብሮት ስርጭቱን የሚያቀላጥፍ  ብዙ ገንዘብ ይሰጣል።ህይወት አትራፊው ስንዴማ ያለ ርዮት አለሙም ይመጣል:: አቶ ሬድዋን ዳር ዳሩን እያሉ የፎክሩትማ እንዳው በታሪካችን የውጪ ሃገሮች በሚሉን ስለማንሄድ አሁንም የባህር ማዶ ሰዎች አድርጉ ለሚሉል ነገር ደንታ የለንም የሚሉ ይመስላሉ:: እኔ እስከማውቀው ድረስ የኢትዮጵያ መንግስት ላለፉት ጥቂት አመታት ብዙ ቢሊዮን ዶላር እርዳታ የጎረፈለት ምዕራባውያኑ ለእነሱ የሚበጃቸውን ተግባሮች አድርግ ሲሉት እሺ ጌቶች ብሎ ተግባሮቹን ስለፈጸመ ብቻ ነበር::

አቶ ሬድዋን እዲህና እንዲያ እያሉ ነበር ቃለ መጠይቃቸውን ገፍተው አንድ እሳቸውንም ሆነ የሚውክሉትን መንግስት በእጅጉ የሚያሳንስ አስተያየት የሰነዘሩት:: ሚንስትሩ “Human Rights Watch” እና  “Freedom House” ከመሰሎቻቸው ጋር በመሆን በመንግስታቸው ላይ ሊሰሩት የተዘጋጁትን ክፉ ነገር እናውቃለን በሚል እንድምታ በድርጅትቹ ውስጥ ያሉት እያንዳዳቸው ግለሰቦች ማን ማን እንደሆኑና ከዚህ ቀደም ምን እና የት ይሰሩ እንደነበረ ጭምር መንግስታቸው ጠንቅቆ እንደሚውቅ ከእኛ ወዲያ ላሳር በሚል መተማመን ተናገሩ:: ለምን እንደሆነ ባላውቅም  ይህን ስሰማ በአእምሮዬ ድቅን ያለብኝ ያ የቦሌው ፖሊስ የቪኦኤን ጋዜጠኛ ያለህበት መጥቼም ቢሆን አስርሃለሁ ያለው ነገር ነበረ:: ምናልባትም አቶ ሬድዋንም ፣ ያም ፓሊስም የሚናገሩትን የማያውቁና  የማመዛዘንና ጉድለት ያለበት አእምሮ ተሸካሚዎች ስለሆኑ ይሆናል:: ለነገሩ ኢህአዲግ ያፈራቸው ደናቁርት ባለስልጣኑ የተናገሩትን ከጠቢብና ምሁር እንደወጣ አድርገው ሊወስዱት እንደሚችሉ መገመት አያዳግትም:: ነገር ግን እንደው አገሪቷ ውስጥ ሰው ከተገኘ ስለተቋማቶቹ ማንነትና ስለሰዎቻቸው በቀላሉ እየድህረ ገጾቻቸው ሄዶ ማወቅ ይችላል:: የእናቶ ሬድዋንን ለእኛ ብቻ ነው የተገለጥን የሚባለውን ዲስኩር ሳይሰማ ማለት ነው:: እኔም ያደረኩት ይኸው ነበረ:: በሁቱም  ተቋሞች ድህረ ገጾች ላይ ድርጅቶቹ መቼና እንዴት እንደተመሰረቱ መርሆቻቸዎ ምን እንደሆኑ ምን እንደስሩና ማን ገንዘብ እንደሚለግሳቸው በግልጽ ተቀምጧል:: የቦርድ አባላቶቻቸውና መሪዋቻቸው ማን እንደሆኑ የት ይሰሩ እንደነበረ በይፋ ይታያል:: ሰዎቻቸው በመንግስትም ይሁን በግሉ ዘርፍ በጣም ውጤታማ ስራ ሰርተው የተደላደለ ኑሮ እንዳላቸው ይገመታል:: አዋን አሚሪካኖች ከግል ምቾታቸው ባላነሰ ለሰው ልጅ ደህንነት ሲባል የሚችሉትን ሲረዱ የህሌና እረፍት ያገኛሉ:: ለዚያም ነው እነዚህ ተቋማት እንደ ኢትዮጵያ ባሉት ሃገሮች የሰው ልጅ መብት ይከበር ዲሞክራሲም ይበጃችኋል እያሉ ሃባታቸውን የሚያፈሱት::የመርህ ሰዋችና ፈሪሃ እግዛብሔብር ያደረባቸው ስለሆኑና በስራቸውም የህሌና ደስታን ስለሚያገኙ ብቻ:: የለም ለእነ ሬድዋን ይህ አይደለም ምክንያቱ:: ሌላ “Corporate Interest” የሚሉት ድብቅ አላማ አለ:: አቶ ሬድዋን ይህ ድብቅ አላማ ምን ሊሆን እንደሚችል ፍንጭ ሰጥተዋል:: እንድ እሳቸው ከሆነ እነዚህ ድርጅቶች ጠንክረው የሚንቀሳቀሱት በማዕድን ሃብት በተንበሸበሹ ሀገሮች ላይ ነው:: መዕልክቱ ልክ እንደ ድሮው ዘመን የደሃ አገሮችን ሃብት ሊዘርፉ ነው የሚል ይመስላል:: ጉድ በሉ አንባብዮች:: አቶ ሬድዋን አክለውም ተቋማቱ የኢትዮጵያን የመንግስት ባንኮችንና ቴሌን ወደ ግል ይዞታ ቀይሩ ብለው የሚወተውቱት እራሳቸው ሊግዙት ስለ አሰቡት ነው ብለው ያምናሉ። እንደዛማ ካልሆነ ሪፎርም አድርጉ እያሉ መጨቅጨቅ፣የዞን ዘጠኝ አባላትን ማሰልጠንን ምን አመጣው ብለው ይጠይቃሉ::

የተፈጥሮ ሀብት ፍለጋ አሜርካኖች አለምን ሲያስሱ የነበረበትን ዘመን አላስታውስም:: ያ ዘመን አለ ቢባልም እንኳን አፍሪካ ላይ እምብዛም ነው ባይ ነኝ:: እንዲው ለነግሩ በጣም የሚፈልጉትን ነዳጅ እንኳን በሱዳን ላይ እያዩት አልፈውት የለም:: እዚህ ላይ ግን መታወቅ ያለበት የአሜርካን ኩባንያዏች የአለም ሃገራት በሙሉ ወደ ሃገራቸው መጥተው መዋለ ንዋያቸውን እንዲያፈሱ ሲለምኗቸው ነው የሚታየው:: እስኪ የአቶ ሬድዋንና የመንግስታቸውን የአስተሳሰብ ችሎታ መዝኑልኝ:: እስከ ትሪሊየን ዶላር በ”Asset” የሚያንቀሳቅስ አንድ የመሜሪካን ባንክ ይህችን ከትንሽ ምንዛሪ በላያ የማታወጣን የኢትዮጵያን ንግድ ባንክ ለመግዛት ሲል በእነዛ ተቋሞችና ዘጠኝ ብሎግሮች በኩል መንግስት እንዲወድቅ ሲያግዝ ይታያችሁ:: ወይም በመቶ ሚቆጠሩ ሃገራት እየሰራ ያለ የሜሪካን የስልክ ኩባንያ የኢትዮጵያውን ቴሌ ለመግዛት ሲል ስርአቱና የስርዓቱ ፓሊሲዏች ይቀየሩ ብሎ ሲለፋ አስቡት:: የሚግርመው ነገር እንዲህ የውጪን “Corporate Interest” ፈራነው የሚሉት እነሬድዋንና መንግስታቸው ከነጻ ቀጥሎ ባለ ዋጋ የሃገሪቱን ለም መሬት ገበሬና ሰራተኛ ሳይቀር ይዘው ለመጡት ህንዶችን ቻያናዋች መቸብቸባቸው ነው:: እግዛብሔር ብሎትማ አሜሪካኖቹ ወደ ሀገራችን መዋለ ንዋይ ሊያፈሱ ቢመጡ ሌላው ቢቀር ፍታሃዊ ክፍያ፣ዘመናዊ የቴክኖሎጂ ሽግግር እንዲሁም በርካታ ስራና የመንግስት ገቢ ያመጡ ነበር::

በመጨረሻም የዚህ ጽሁፍ መነሻ የሆነውን ካለ መጠይቅ ያደረገው የአውራምባ ታይምሱ አቶ ዳዊት ከበደ ይህቺንም መጣጥፍ በድህረ ገጹ ላይ በመለጠፍ ሚዛናዊነቱን እንድናወድስ ቢያደርግ ደስ ይለኛል::

ግርማ ሠይፉ ማሩ
girmaseifu32@yahoo.com

ግርማ ሠይፈ ማሩ

“ስለ … ። ሲባል ምርጫ ይቅር” …።  ትግልም ይቁም ወይ?… [ሙሉውንለማንበብእዚህይጫኑ]

ከኢየሩሳሌም አረአያ

አርቲስት ጥላሁን ጉግሳ አሜሪካ ሜሪላንድ ግዛት ይገኛል። በተለያዩ ጉዳዮች ዙሪያ ከአርቲስት ጥላሁን ጋር ቃለምልልስ አድርገናል። መልካም ንባብ፤
ጥያቄ፥ እንኳን ደህና መጣህ!

ጥላሁን፥ እንኳን ደህና ቆያችሁኝ! ለነገሩ እኔም እንኳን ደህና መጣችሁ ማለት ይገባኛል። (ሳቅ)
ጥያቄ፥ ለምንድነው እንኳን ደህና መጣችሁ የምትለን?
ጥላሁን፥ አንዳንዶቻችሁ ከእኔ በኋላ ስለመጣችሁ (ሳቅ) እንደዛ ማለት ግን ሁሉንም ሰው አሜሪካ በመምጣት እቀድማለሁ ማለቴ አይደለም።

ጥያቄ፥ ለመጀመሪያ ጊዜ አሜሪካ የመጣኸው መቼ ነው?
ጥላሁን፥ አሜሪካ ለመጀመሪያ ጊዜ የመጣሁት እ.ኤ.አ በ2003 ነው፤ እንግዲህ ለ11 አመት ያህል ወጣ ገባ እያልኩ ነው ያየሁት።
ጥያቄ፥ የቤቶች ድራማ ክፍል 62 እዚህ አሜሪካ ሀገር የተሰራ ነው። አሜሪካ የመጣኸው እሱን ለመስራት ነው እንዴ?
ጥላሁን፥ አይ እኔ በዋነኛነት አሜሪካ ሀገር የመጣሁት ቤተሰቦቼ እዚህ አገር ስለሚኖሩ እነሱን ለማየት ነው። የድራማውም ታሪክ ከእኔ ጋር ተያይዞ ወደዚህ ወደ አሜሪካ የመጣ በመሆኑ ጥሩ አጋጣሚ ሆኖልኛል።

ጥያቄ፥ እዚህ የሚሰራው ድራማ ይቀጥላል ማለት ነው?
ጥላሁን፥ እንድምታውቁት እዚህ አሜሪካን ሀገር በተለይም ዋሽንግተን ዲሲ አካባቢ ብዙ ኢትዮጵያውያኖች ስለሚኖሩና የተለያዩ የህይወት ገጠመኞችና ታሪኮች ስላሉ ብዙ መስራት ይቻላል። ሆኖም ግን የድራማው ዋና ታሪክ የተመሰረተው ኢትዮጵያ በሚኖሩ ቤተሰቦች በመሆኑ ከተወሰነ ክፍል በላይ መሄድ አይቻልም።
ጥያቄ፥ በአሜሪካ ቆይታህ በቤቶች ድራማ ክፍል 62 የሰራኸው እንዳለ ሆኖ በአጠቃላይ የኢትዮጵያውያንን ኑሮ እንዴት አገኘኸው?
ጥላሁን፥ አሜሪካ በጣም በርካታ ኢትዮጵያውያን ይኖራሉ። እንዲህ ብዙ ኢትዮጵያዊ እዚህ አሜሪካ መኖራቸው በራሱ ደስ የሚል ነው። ከዚህ በተጨማሪ ብዙዎቹ በትምህርት፣ በስራ፣ በሃብት..ወዘተ ጭምር የተሳካላቸው ናቸው። እንዳውም አንዳንዶቹ አገርን በሚያኰራና ለሌሎች ህዝቦች ምሳሌ መሆን በሚያስችል አይነት በሳይንስና በምርምር ስራ ላይ የተሰማሩና በሙያው አንቱ የተባሉ ኢትዮጵያውያኖች አሉ።
ጥያቄ፥ ሌሎች የታዘብካቸው ወይም የገጠሙህ ይኖራሉ?
ጥላሁን፥ በእርግጥ ከቆየሁበት ጊዜና ከአጋጣሚ ሁኔታዎች ተነስቼ በጥልቀት ይሄ ነው ብዬ ለመናገር ባልችልም አብዛኛው ሃበሻ ጠንካራ ሰራተኛ፣ ተረጋግቶ የሚኖር፣ በቂ የሚባል ገቢ ያለውና ለሌሎችም መትረፍ የሚችል ይመስለኛል። ባጠቃላይ ብዙው ተሳክቶለታል። አንዳንዶች ደግሞ ከትምህርቱም፣ ከስራውም፣ ከቋንቋውም ያልሆኑ አሉ። አንዳንድ ወገኖች ጐዳና የወደቁና ለአዕምሮ ህመም የተዳረጉ አሉ። ያሳዝናል!
ጥያቄ፥ አንዳንዶቹ አልተሳካላቸው ብለሃል፤ ምን ይመስልሃል?
ጥላሁን፥ እንደሚመስለኝ አሜሪካ ሀገር ጥሩ ነገር ብቻ ያለበት ሀገር ሳይሆን ውጣ ውረድም ያለበት ነው። ስለዚህ ሁሉም ሰው ይህን ውጣ ውረድ ተቋቁሞ ማለፍ ይችላል ማለት አይደለም። ቋንቋውም እንደዛ ይመስለኛል። አንዳንዶች በተለያየ የህይወት ጫና ምክንያት መማር ያልቻሉ ሰዎች አሉ። አንዳንዶች ደግሞ ለመማርም ፈቃደኛ ያልሆኑ ሰዎች አሉ። ቀደም ብዬ እንደተናገርኩት ተግዳሮቱን ጥሰው የወጡ በቁጥር በርካቶች ናቸው። ይሄን ማየት በራሱ እንደ ኢትዮጵያዊነት ያኮራል!
ጥያቄ፥ ወደ ቲያትር አለም እንዴት ገባህ?
ጥላሁን፥ ቲያትር ከልጅነቴ ጀምሮ ከኔ ጋር አብሮኝ ያደገ ነው። በአማተሪዝም ደረጃ ሙያው (ተሰጥኦው) እንዳለኝ ያረጋገጥኩት በቀበሌ ኪነት ውስጥ ነው። ያ የቀበሌ ኪነት የትያትር ሙያ ትወናዬ ብዙም ሳይቆይ ወደ ሀገር ፍቅር ቲያትር ወይም ወደ ፕሮፌሽናሊዝም እንዳመራ ረድቶኛል።
ጥያቄ፥ በቲያትር ሙያ ውስጥ እንድትገባና በውስጥህ ፍላጐቱን የጫሩብህ ባለሙያዎችን ታስታውሳለህ?
ጥላሁን፥ ወጋየሁ ንጋቱና ደበበ እሸቱ ውስጤ ያስቀመጡት ነገር እንዳለ አስባለሁ። በይበልጥ ደግሞ በቀበሌ አብረን ከምንሰራቸው የኪነት አባላቶች ጋር የጸጋዬ ገብረመድኅንን “መልዕክተ ወዛደር”ን በተመለከትኩ ጊዜ ፍላጐቱ ይበልጥ በውስጤ ተቀጣጠለ። ከዚያም እጄን ይዘው ወደ ቲያትር ቤት በመውሰድ ለተዋናይነት መንገዱን የጠረጉልኝ አርቲስት መላኩ አሻግሬ ነበሩ።
ጥያቄ፥ መላኩ አሻግሬ የት አገኙህ? ችሎታህንስ እንዴት አወቁ?
ጥላሁን፥ ከአቶ መላኩ ጋር የአንድ ቀበሌ ነዋሪዎች ነን። በዚያው ቀበሌ ቲያትር ስሰራ ነው የሚያውቁኝ። ከዚያም ወደ ቲያትር ቤት ወሰዱኝ።
ጥያቄ፥ መጀመሪያ መድረክ ላይ የወጣኸው የት ነበር?
ጥላሁን፥ ከቀበሌ በኋላ ለመጀሪያ ጊዜ ቲያትር የሰራሁት በሃገር ፍቅር ነው።
ጥያቄ፥ ቲያትሩ ምን የሚል ነበር?
ጥላሁን፥ የቆሰለች ስጋ..

ጥያቄ፥ ከቀበሌ አማተር ከያኒነት ወደ ፕሮፌሽናል መድረክ መውጣቱ ቀላል ነበር?
ጥላሁን፥ የሚገርምህ ነገር እኔ ሀገር ፍቅር ለመጀመሪያ ጊዜ ቲያትር የሰራሁት እንደአጋጣሚ ነው። አቶ መላኩ ፕሮፌሽናል ቲያትር ሲሰራ ቁጭ ብለህ ተመልከት ብለውኝ ሲለማመድ እያየሁ አጋጣሚ የሚሰራው ተዋናይ ቀረ፤ እሱን የሚተኩት ሁለት ሰዎች ቀሩና ሰው ሲጠፋ አንተ ስራ ተብዬ ወጣሁ። እኔ እየሰራሁ እያለ የቲያትር ቤቱ ስራ አስኪያጅ መጥተው አዩኝና ይህንን ፓርት ከዛሬ በኋላ ይሄ ልጅ ነው መስራት ያለበት ብለው ወሰኑ። እኔም በዛው መድረክ ላይ ቀረሁ።

ጥያቄ፥ በወቅቱ ስትቀጠር ደመወዝህ ስንት ነበር?
ጥላሁን፥ ደመወዜ በመድረክ 25 ብር፣ በወር 100 ብር ነበር የሚከፈለኝ።
ጥያቄ፥ ለረጅም አመት በመድረክ ላይ በርካታ ቲያትሮችን ሰርተሃል። አሁን ደግሞ በፊልም ሙያ ተሰማርተሃል፤ ለመሆኑ ከቲያትርና ፊልም የቱን ታስበልጣለህ? የትኛው ሙያ የአርቲስቱን ችሎታ የበለጠ ይፈትናል ትላለህ?
ጥላሁን፥ እኔ ሁለቱም ሙያ ደስ ይለኛል። የበለጠ ግን የትያትሩን ሙያ እወደዋለሁ። የትኛው የባለሙያውን ችሎታ ይፈትናል ላልከው..ፊልም ስትሰራ ብቻህን እየተቀረጽክ፣ ስህተትም ሲኖር እያረምክ ነው የምትሰራው። ቲያትር ግን አንድ ጊዜ መድረክ ላይ ከወጣህ በኋላ ፊት ለፊትህ ያለው ተመልካቹ ነው። ጥንካሬህንም፣ ድክመትህንም እዛው መድረክ ላይ የምታስመሰክርበት ነው። እናም ቲያትር የባለሙያውን ችሎታ የበለጠ የሚፈትን ይመስለኛል። ባጠቃላይ ፊልም ብዙ አጋዥ አለው። መድረክ ግን ፈተናውም ያንተ ነው፤ የምትወጣውም ራስህ ነህ።
ጥያቄ፥ በኢትዮጵያ ውስጥ በአሁኑ ጊዜ ብዙ ፊልሞች ይሰራሉ።በርካታ ተመልካቾችም አሉ። ሆኖም የሚሰሩት ፊልሞች እንደብዛታቸው ጥራት የላቸውም እየተባለ ሲተች ይደመጣል። ይህን እንዴት ታየዋለህ?
ጥላሁን፥ ጥራት ሲባል ከምን አኳያ?..ከካሜራ ኤዲቲንግ፣ ከድምጽ.. ባጠቃላይ ከፕሮዳክሽን መሳሪያዎች ነው? ወይስ ከድርሰቱ ነው? አሊያም ከገፀ ባህርይው፣ ከወከለው ተዋናይ ነው?..የቱን ለማለት ነው?
ጥያቄ፥ ሁሉም ላይ የጥራት ችግር ይስተዋላል፤ በተለይ የፊልሙ ታሪክና ፊልሙን ማሳመርና ማስተካከል ያለበት ዳይሬክተሩ ላይ ችግሩ የጐላ ይመስለኛል..

ጥላሁን፥ የፕሮዳክሽን መሳሪያ በተመለከተ በአሁኑ ጊዜ የሰለጠነው አለም የሚጠቀምበትን ስታንዳርድ መሳሪያዎችን እየተጠቀምን ነው። ከቴክኖሎጂው ጋር የተቀራረቡ ባለሙያዎች አሉ። ያልደረሱትም በቅርቡ ወደዚያ ይደርሳሉ ብዬ አስባለሁ። ድርሰትን በተመለከተ እኔም እንደምሰማው አብዛኛው ፊልም ሮማንስ ኰሜዲ ነው ይባላል፤ እዚህ ላይ ሶስት ነገሮችን ማንሳት እንችላለን..

ጥያቄ፥ ምንና ምን ናቸው?
ጥላሁን፥ አንደኛው የሚቀርቡት ፊልሞች በሙሉ ሮማንስ ናቸው ነው የሚባሉት። በእርግጥ ፊልሞቹ ሮማንቲክ ኰሜዲ ናቸው ወይ? ሁለተኛው- ከሆኑስ ደግሞ ተመልካቹ ያለሮማንቲክ ኰሜዲ አያይም ወይ? የመጨረሻው የተለያዩ ቅርፅ ያላቸው የፊልም አፃፃፍ ዘዴዎችን ለምን ማቅረብ አልቻልንም?. የሚሉት ናቸው።

ጥያቄ፥ የሚቀርቡት ፊልሞች ታሪካቸው አንድ ዓይነትና ተመሳሳይ ናቸው ይባላል፤ ይህ ድግግሞሽ ለምን ሆነ?

ጥላሁን፥ እንደሚመስለኝ የሚጽፉት ሰዎች የተወሰኑ መሆናቸው፣ ጥሩ ጥሩ ፀሐፊዎችን ወደ ሙያው ልናስገባ አለመቻላችን ወይም ለሌሎች ፀሐፊያን በራችን ክፍት ያለመሆኑ ይመስለኛል። ሌላው የራሳችንን መንገድ ከመፈለግ ይልቅ አንድ ስኬታማ ፊልም በከፈተው በር ሌሎቻችን እሱን ተከትለን ለማለፍ መሞከራችን ነው። እነዚህ ነገሮች ለታሪኩ መመሳሰል ዋና ምክንያቶች ይመስሉኛል።

ጥያቄ፥ አንዳንድ ጊዜ የፍላጐትና ችሎታ ያለመጣጣም ያለ ይመስለኛል፤ ይህ ነገር በፊልም ስራ ላይ ችግር የፈጠረ አይመስልህም?

ጥላሁን፥ ትክክል ነው! ፍላጐትን ብቻ መሰረት አድርጐ የተነሳ ሰው ባለሙያ አይደለም። ችሎታ፣ ተሰጥኦ ወይም እውቀቱ ሳይኖረው ፊልም ለመስራት የሚነሳ ሰው ህልሙ ዝነኛ መሆን፣ ገንዘብና ክብር ማግኘት ነው። ይሄ ደግሞ የፊልሙን ኢንዱስትሪ ከሚያጫጩት ምክንያቶች ዋነኛው ይመስለኛል።
ጥያቄ፥ አንዳንዶች የፊልሙን ስራ ጠቅልለው ሲይዙ ይታያል። ይሄ ትክክለኛ አካሄድ ነው?

ጥላሁን፥ ለኔ ትክክል አይደለም። አንድ ፊልም ተጀምሮ እስኪያልቅ ድረስ የብዙ ባለሙያዎች ሃሳብ፣ ልምድና እውቀት፣ ትምህርትና ችሎታ ሊካተትበት ይገባል እላለሁ። አንድ ሰው ፕሮዲውሰር፣ ዳይሬክተር፣ ተዋናይ፣ ደራሲ ከሆነ በአንድ ሰው ጭንቅላት አንድ ፊልም እንዴት ውጤታማ ሊሆን ይችላል? ባለሙያ ግን ይህን ያደርጋል ብዬ አላስብም።

ጥያቄ፥ ተደጋግሞ የሚሰማው አንዳንድ ሰዎች ገንዘብ ስላላቸው ብቻ ፊልም ለመስራት ይነሳሉ። አንድ ሰው ገንዘብ ስላለው ብቻ ፊልም መስራት ይችላል ማለት ነው?

ጥላሁን፥ ገንዘብ ያለው ሰው እንደ ፕሮዲውሰር ፊልም ቢሰራ መልካም ነው። የፊልሙን ኢንዱስትሪ ማበረታታት ነው። ነገር ግን ገንዘቡን ያወጣው ፕሮዲውሰር “እኔ የፊልሙ ዳይሬክተር ነኝ” ካለ ነው ችግሩ። በአሁኑ ጊዜ ጐልቶ የሚታየውም ችግር ይሄ ይመስለኛል።
ጥያቄ፥ የአገራችንን የፊልም ኢንዱስትሪ በተመለከተ ሁለት አይነት አስተያየቶች ሲሰጡ ይደመጣል። አንዱ- የፊልም ኢንዱስትሪው ገና ጀማሪ ስለሆነ ችግሮች ቢኖሩበትም ወደፊት እያስተካከለ ጥሩ – ጥሩ ፊልሞች ሊመጡ ይችላሉ ሲሉ፣ ሌሎች ደግሞ የጥራት ችግሩ በአፋጣኝ ካልታረመ ተመልካች እየሰለቸና እየራቀ ሊመጣ ይችላል ይላሉ። አንተ እነዚህን ነጥቦች እንዴት ታያቸዋለህ?

ጥላሁን፥ በእርግጥ አንድ አገር ውስጥ የፊልም ኢንዱስትሪን ለማሳደግ ጊዜ ሊሰጠው ይገባል። ፊልሙም ቢሆን በተሰጠው ጊዜ ማደግና ጥራቱን መጠበቅ ያለበት ይመስለኛል። እኔ ይህን ነገር የማየው አንድ ህፃን ተወልዶ ፣ በአንድ ጊዜ ቆሞ አይሄድም። ዳዴ የሚልበት ወቅት ያስፈልገዋል። ልጁ ግን እስከ ስምንት አመቱ ዳዴ ሊል አይገባውም። እናም በፊልም ኢንዱስትሪው ውስጥ ያለን ሰዎች ፊልሙ ጥራቱን እየጠበቀ የማደጉን ነገር ልናስብበት ይገባል። ይህ ካልሆነ ግን እንደተባለው ተመልካቹን ልናጣ እንችላለን። አንድ ጊዜ ህዝቡን ካጣነው ደግሞ ወደፊት ጥሩ ፊልም እንኳ ብናመጣ ተመልካች ልናጣ እንችላለን የሚል ስጋት አለኝ።

ጥያቄ፥ የቤቶች ድራማ በአሁኑ ጊዜ በኢትዮጵያ ቴሌቪዥን እየተላለፈ ይገኛል። ድራማው ከሌሎች ለየት የሚያደርገው ምንድነው?

ጥላሁን፥ ቤቶች ድራማ የሲቲ ኮም ኰሜዲ ዘውግ የተከተለ መሆኑ ከሌሎች ለየት ያደርገዋል። ይሄ ማለት እያንዳንዱ ክፍል የራሱ የሆነ መልእክት ያለው፣ እያዝናና ቁም ነገር የሚያስጨብጥ ማለት ነው። ታሪኩም በአንድ ቤተሰብ ዙሪያ የሚያጠነጥን ሆኖ በዛ ቤተሰብ ውስጥ በተለያየ እድሜ ክልል በተለያየ የትምህርትና የእውቀት ደረጃ የግል ባህርያትና የኢኮኖሚ አቅም በአንድ ተጣጥመው የሚጓዙበት የድራማ ቅርፅ ያለው ነው።
ጥያቄ፥ ቤቶች ድራማን ለመስራት ያነሳሳህ ምንድነው?

ጥላሁን፥ አንደኛ በሙያው ያለኝን የረጅም አመት ልምድና ሙያውን ለሚወዱና ለሚያደንቁ ሰዎች ለማስተላለፍ..ሌላው ትልልቅ ሰዎች፣ በመካከለኛ እድሜ የሚገኙ ወጣቶችና ህፃናት ያለ ልዩነት፣ ያለመተፋፈርና ያለመሳቀቅ ሊያዩት፣ ሊመለከቱት የሚገባ ድራማ ያስፈልጋል ብዬ አምን ስለነበረ፣ ከሁሉም በላይ ደግሞ ጤነኛ ቤተሰብ የህብረተሰባና የሀገር መሰረት ነውና በዚህ ድራማ በመጠኑም ቢሆን ዜጋን መቅረፅ ይቻላል ብዬ ስላሰብኩ ነው።
ጥያቄ፥ በቤቶች ድራማ ውስጥ የምትወደውና የምታደንቀው ገፀ ባህርይ ማነው?

ጥላሁን፥ በይበቃልና በምዕራፍ መካከል ምን ልዩነት አለ? በርስቴና በበዛብህስ መሃከል እንዴት ልዩነት ይፈጠራል? እንዳልክንም አትርሳ። ዋናዋስ አዛልዬ? ትርፌም እኮ ስጋዬ ናት። ሻሾስ ብትሆን ምንዋ ይጠላል? የእከ’ንማ ነገር ተወኝ.. እኔ ከምወደው በላይ ሳይወደኝ ይቀራል!?..ጋሼ እኮ ከአፉ አይጠፋም። ..ለማንኛውም ሁሉንም እኩል እወዳቸዋለሁ!
ጥያቄ፥ ከአርሰናሉ ኢንተርናሽናል ተጨዋች ጌዲዮን ዘላለም አባት ጋር ስታወሩ ነበር። ስለምንድን ነበር የምታወሩት?..በቤቶች ድራማ ላይ አሳትፈኸዋል።

ጥላሁን፥ አዎ ተገናኝተን በተለያዩ ጉዳዮች ዙሪያ አውርተናል። ቤቶች ድራማን በተመለከተ ያለውን አስተያየት ሰጥቶኛል። ወደፊት እንደሁኔታው የሚቀርብ ይሆናል።

ጥያቄ፥ እዚህ አሜሪካ ብዙ ህፃናቶችና ታዳጊ ወጣቶች አብረውህ ፎቶ ሲነሱና “ዘሩ ቀለጠ..እውነት አሜሪካ መጥተሃል?” እያሉ በአድናቆት እንደሚያናግሩህ ሰምተናል። ምን ተሰማህ?

ጥላሁን፥ ብዙ ኢትዮጵያውያን በተለይም ህፃናቶችና ታዳጊ ወጣቶች ይህን ድራማ በመከታተላቸው በጣም ደስ ብሎኛል! እዚህ አሜሪካ የተወለዱና ያደጉ ህፃናቶች ስለሀገራቸውና ስለማንነታቸው የማወቅ ፍላጎት አድሮባቸው በማየቴ በጣም አስደስቶኛል።
ጥያቄ፥ ከድራማው ጋር በተያያዘ ብዙ አድናቂና ተከታይ ይኖረኛል ብለህ አስበህ ነበር?

ጥላሁን፥ ያሁኑ በጣም የተለየ ነው። ለምሳሌ እናንተም አሁን አብረን ሆነን እንደሰማችሁት በቤቶች ድራማ ምክንያት አማርኛ ቋንቋ መልመድ የጀመሩም ህፃናትና ታዳጊ ልጆች እንዳሉ ተረድቻለሁ። ሌላው ያስደሰተኝ ደግሞ አንዲት አማርኛ የማይችሉ ኤርትራዊት እናት ቤቶች ድራማን እያዩ አማርኛ ቋንቋ እየለመዱ መሆናቸው ነው።

ጥያቄ፥ የሙያህ አድናቂዎችና አፍቃሪዎች እንዳሉ ሁሉ አንዳንዶች ደግሞ ቅሬታ ያላቸው አሉ..

ጥላሁን፥ ቅሬታ ስትል ምን ማለትህ ነው? ከሙያው ጋር የተገናኘ ነው ወይስ በግል?..አልገባኝም፤

ጥያቄ፥ ቅሬታ አቅራቢዎቹ አንድ ድራማ ላይ ስለ ኦርቶዶክስ አባቶች የማይገባ ንግግር ተናግረሃል በሚል ነው።

ጥላሁን፥ አንደኛ በቅርቡ የሚለው ስህተት ነው። ይሄ የተባለው ድራማ የተሰራው በ1993ዓ.ም ነው። ከዛሬ 13 አመት በፊት ማለት ነው። ይሁንና ከ13 አመት በፊትም ቢሆን በማንም ላይ ያልተገባ ንግግር መናገር አለብኝ ብዬ በጭራሽ አላምንም። አልተናገርኩምም።
ጥያቄ፥ እንዳውም “የኦርቶዶክስ አባቶች ገዳዳ ነገር ይዘው- ትውልዱን አንጋደዱት” ብላሃል ነው የተባለው።

ጥላሁን፥ ፈፅሞ ስህተት ነው! ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቀደምትና ከክርስቶስ ልደት ጀምሮ ኢትዮጵያን እንደ ሀገር ጠብቆ ለዚህ ትውልድ ያስረከበ ሀይማኖት ነው። እኔም ሆንኩ ሌሎቻችን የተገኘነው ከኦርቶዶክስ ተዋህዶ ነው። ባጠቃላይ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ የታሪካችን፣ የባህላችን፣ የማንነታችን መነሻ መሰረት ነው። እኔም ራሴ ከዛፍ ላይ የተሸመጠጥኩ ሳይሆን ከኦርቶዶክስ ተዋህዶ እምነት የተገኘሁ ነኝ። ለኔ ኦርቶዶክስን መሳደብ ማለት ወልዳ ያሳደገችኝን እናት እንደመሳደብ ያክል እቆጥረዋለሁ! ሰው እናቱን ይሳደባል?..በጭራሽ!

ጥያቄ፥ ታዲያ ይህ ነገር ከየት መጣ?

ጥላሁን፥ የዛሬ 13 አመት የተሰራን ድራማ አንስተው ልክ ዛሬ እንደሆነ በማስመሰል፣ በጭራሽ ያላልኩትን “አለ” እያሉ..እኔን ከህዝቡ ጋር ለማጋጨትና ስሜን ለማጥፋት የሚሞክሩ ጥቂት ሰዎች ያቀነባበሩት ተንኮል ነው። እነዚህ ግለሰቦች የተለየ ፍላጐትና አላማ ያላቸው ናቸው። ….ያም ሆኖ የኦርቶዶክስ አባቶችና ሊቃውንቶች ይህንን ድራማ አይተው “ይህን የሚመስል ነገር አለው” ካሉኝ ለመታረምና በይፋ ይቅርታ ለመጠየቅ ዝግጁ ነኝ።
ጥያቄ፥ በድራማው ላይ እኮ “ትውልዱን ያንጋደድነው እኛ ነን” ብለሃል፤
ጥላሁን፥ ያ ማለት በድራማው በተፈጠረው ታሪክ ላይ ሁለት ውጭ ሀገር ያሉ አባቶች ሲነጋገሩ ትውልዱን አንጋደድነው ብለው ስለራሳቸው አባትነት ነው እንጂ የሚነጋገሩት ፈፅሞ የኦርቶዶክስ አባቶች አይልም። ሰው ያላለውን ነገር አለ በማለት ነገር እየሰነጠቁ በውሸት መክሰስና ስም ማጥፋት እግዜአብሄርም የሚወደው ነገር አይደለም። ደግሞም ኢትዮጵያ የሃይማኖት እኩልነት ያለባትና ሃይማኖቶች ተቻችለው የሚኖሩባት አገር ናት። ሀይማኖት የግል ነው፣ አገር የጋራ ነው እንደሚባለው፥ ሰው የፈለገውን ሃይማኖት የመከተል መብት አለው። ይህ ሲሆን የሌላውን እምነት ማክበር ግድ ነው። እኔ ግን በግሌ፥ ክርስቲያን- ክርስቲያን ነው ብዬ ነው የማምነው።
ጥያቄ፥ በአርቲስትነት ሙያህ ለረጅም አመት እንደማገልገልህ በነዚህ አመታት የሚይስቅ ወይም የማልረሳው የምትለው ገጠመኝ ካለ?
ጥላሁን፥ ከ26 አመት በፊት ቲያትር ለመስራት ወደ መተሐራ ሄድን። እኔ ፕሮግራም ለመስራት ወደ አዋሽ አርባ መጓዝ ነበረብኝ። ፕሮግራሙን ሰርቼ ስመለስ ትራንስፖርት አጣሁ። በእለቱ በሚቀርበው ቲያትር ላይ መሪ ገፀ ባህርይውን ወክዬ የምጫወተው እኔ ነኝ። ..በመጨረሻ አንድ አነስተኛ መኪና ተገኘች። እንዲጭኑኝ ሾፌሩን አናገሩት። ከሹፌሩ አጠገብ መቀመጫ የለውም። ከኋላ ደግሞ አስከሬን ነው የጫነው። አማራጭ ስላልነበረኝ ከኋላ አስክሬኑ አጠገብ ተቀምጬ 4 ኪ/ሜትር (ከበድን አስክሬን ጋር) ተጓዝን። ይህ የማልረሳው ገጠመኜ ነው።
ጥያቄ፥ በመድረክ ላይ የገጠመህ ይኖራል?
ጥላሁን፥ የዋርካ ስር ምኞት የተባለው ቲያትር ጣሴ የሚባል ሰፊ ቁምጣ የለበሰ ሞኝ ገፀ ባህርይ ወክዬ ነበር የምጫወተው። አንድ እሑድ ተመልካቹ እያየ ድንገት የእኔ ቤት ወደቀ፤ ከዛ..”አባባ..አባባ.. ጅል ነው ብለው ቤቴን አፈሩሱት..አባባ ድረሱልኝ ” አልኩኝ። መጋረጃው ተዘጋና ቤቱ እንደገና ተሰርቶ ቲያትሩ ቀጠለ። በሳምንቱ በድጋሚ የገቡ ተመልካቾች “ቤቱ ያልወደቀው ረስታችሁት ነው?” ብለው ጠየቁን። ቤቱ መፍረሱ የድራማው አንድ ክፍል መስሎአቸው ነበር ለካ።
ጥያቄ፥ ከቲያትር፣ ከፊልምና ማስታወቂያ ስራ ውጭ በትርፍህ ጊዜህ ምን ታደርጋለህ?
ጥላሁን፥ ብዙ ትርፍ የሚባል ጊዜ የለኝም። ትምህርት ቤት እሄዳለሁ። በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የ3ኛ አመት የቲያትርና የስነፅሑፍ ተማሪ ነኝ። ከዛ በተረፈ በትርፍ ጊዜዬ እግር ኳስ አያለሁ።
ጥያቄ፥ መጽሐፍ ማንበብ ላይ እንዴት ነህ?
ጥላሁን፥ ባገኘሁት አጋጣሚ መጻሕፍቶችን አነባለሁ። በተለይ መፅሐፍ ቅዱስ ማንበብ ደስ ይለኛል። የገባኝንም የወንጌል ቃል ለሌሎች አካፍላለሁ።
ጥያቄ፥ በመጨረሻ የምታስተላልፈው መልእክት…
ጥላሁን፥ እኛ አሁን ያለነው ትውልዶች በሁሉም መስክ የሚያስከፍለንን ዋጋ ከፍለን የተሻለች ኢትዮጵያን፣ ያደገችና የበለጸገች ኢትዮጵያን ለቀጣዩ ትውልድ ለማስረከብ ሁላችንም በተሰማራንበት መስክ- ነገን እያየን ባለመሰልቸትና ባለመታከት የሚጠበቅብንን በማድረግ የዜግነት ግዴታችንን እንወጣ እላለሁ።

አንድነት ፓርቲ እሁድ ሰኔ 15 ቀን 2006 ዓ.ም “የሚሊዮኖች ድምፅ ለመሬት ባለቤትነት” በሚል መሪ ቃል በሃዋሳ ከተማ ለሚደረገው የተቃውሞ ሰልፍ በራሪ ወረቀት በማደልና ፖስተር በመለጠፍ ላይ የነበሩት የአንድነት ፓርቲ አመራርና አባላት ታሰሩ፡፡ ሲዳማ ዞን የአንድነት ፓርቲ ሰብሳቢ አቶ ሲዳ ኃይሌ እንዲሁም ከማዕከል ለሰልፉ እገዛ ለማድረግ ከሄዱ የፓርቲው አባላት መካከል አቶ ኃይሉ ግዛውና ወጣት ደረጄ ጣሰው ላይ ህገወጥ እስር መፈፀሙን ከስፍራው ለፍኖተ ነፃነት የደረሰው መረጃ አመላክቷል፡፡ የከተማ አስተዳደሩ ባለስልጣናት ሰልፉን ለማደናቀፍ የሚያደርጉት የተቀነባበረ እንቅስቃሴ ያልበገራቸው ሌሎቹ የቅስቀሳ ቡድኑ አባላት የተጠናከረ ቅስቀሳ ለማድረግ መዘጋጀታቸው ታውቋል፡፡

ምንጭ ፍኖተ ነፃነት ጋዜጣ

ራሳችንን ነጻ እናዉጣ ፤ ሰኔ 15 ቀን አዋሳ እንገናኝ

- አማኑኤል ዘሰላም

የደቡብ ክልል ዋና ከተማ ናት። በርካታ ብሄረሰቦች በፍቅር የሚኖሩባት ዉብ ከተማ። ሰኔ 15 ቀን 2006 ዓ.ም ደሴን፣ ባህር ዳርን፣ አዳማን፣ ጊዶሌን አዲስ አበባ እና ደብረ ማርቆስን በመቀላቀል ድምጿን ታሰማለች። አዋሳ !!!!
የሚሊዮኖች ድምጽ ለፍትሕና ለመሬት ባላቤትነት በሚል መርህ በሐዋሳ ታላቅ ሰላማዊ ሰልፍ ተጠርቷል። ለሰልፉ የከተማዋ ባለስልጣናት እውቅና የሰጡ ሲሆን፣ የአንድነት አባላትን ደጋፊዎች ቅስቀሳ ጀምረዋል።
የሰላማዊ ትግል ቁልፍ ሥራ ትግሉን ወደ ሕዝቡ ማዉረድ ነው። የሚሊዮኖች እንቅስቃሴም እያደረገ ያለው ይሄንኑ ነው። ይሄን ሰልፍ ለማድረግ የታሰበው ከአንድ ወር በፊት የነበረ ቢሆንም የአገዛዙ ባለስልጣናት የተለያዩ ምክንያቶች እየሰጡ ሰልፉን እስከአሁን እንዲዘገይ አድርገዉት ቆይተዋል። በዞኑ የአንድነት አመራር አባላት ባሳዩት ትእግስትና ቁርጠኝነት ሰልፉ እዉቅ አግኝቶ ቅስቀሳ ተጀምሯል።
በሚቆጣጠራቸው የመገነኛ ብዙሃን ለሕዝብና ለአገር መልካም እንዳደረገ፣ ለሕግ የበላይነትና እንደቆመ፣ ሁሉንም በእኩል እንደሚያይ ኢሕአዴግ ይለፍፋል። «ኢሕአዴግ ለአዋሳ ሕዝብ ጥቅም የቆመና ሕዝቡን የሚያከብር ነው ወይ ? ባለስልጣናቱ ህዝቡን የሚያሰቃዩና የሚያንገላቱ ሳይሆን በቅንነት ሕዝብን ያገለግላሉ ወይ ? » የሚሉ ጥያቄዎች ቢነሱ መልሱ «አይደለም» የሚል እንደሆነ የአዋሳ ነዋሪዎች ብቻ ሳይሆን መላው የኢትዮያ ሕዝብ ያውቀዋል።
ኢሕአዴጎች የሚኩራሩበትና ግፍ ሲሰሩ ምንም የማይከብዳቸው «ሕዝቡ ፈሪ ነው ፤ ድምጹን ማሰማት አይደፍርም። ከኛ ፍቃና ትእዛዝ ዉጭ አይወጣም» የሚል እምነት ስላላቸው ነው። የአዋሳ ህዝብ ኢሕአዴጎች እንደሚያስቡት ሳይሆን፣ መብቱን፣ ነጻነቱን፣ ክብሩን አሳልፎ የማይሰጥ ህዝብ መሆኑን የሚያሳይበት ሰልፍ ተዘጋጅቷል። የኣዋሳ ህዝብ »እምቢ ለአምባገነንት፣ እምቢ ለዘረኝነት፣ እምቢ ለሙስና ፣ እምቢ ለፍትህ መጓደል፣ እምቢ ለኑሮ ዉድነት … » የሚልበት ሰልፍ የሚደረግበት ቀን እንሆ ደርሷል። ሰኔ 15 !!!!!
አገር ነጻ የምትሆነው፣ ክልሎች ነጻ ሲሆኑ ነው። ክልሎች ነጻ የሚሆኑት ወረዳዎች ነጻ ሲሆኑ ነው። ወረዳዎች ነጻ የሚሆኑት ቀበሌዎች ነጻ ሲሆኑ ነው። ቀበሌዎች ነጻ የሚሆኑት ቤተሰብ ነጻ ሲሆን ነው። ቤተሰብ ነጻ የሚሆነው እያንዳንዳችን በግልሰብ ደረጃ ነጻ ስንሆን ነው። በግላችን «ለመብቴ መቆም አለብኝ። እስለመቼ ባሪያ ሆኜ፣ አቅርቅሬ እኖራለሁ» በማለት ለራሳችን ፣ በግላችን ነጻነትን ስናወጅ ፣ ያኔ ከሌሎች ጋር ሆነ የነጻነትን ደዉል ለመደወል አይከብደንም።
እንግዲህ የነጻነትን መልእክት ለራሳችን እናስተላልፍ። ዛሬ እኛ በራሳችን አይምሮ ዉስጥ ፈቅደን ካስቀመጥነው ፍርሃትና የሕሊና መሽመድመድ ነጻ እንዉጣ። አዋሳ የምንኖር ሰኔ 15 ቀን የሚደረገዉን ሰልፍ እንቀላቀል። ከአዋሳ ዉጭ ያለን በአገር ዉስጥም ሆነ ከአገር ዉጭ የምንኖር ወገኖች በአዋሳ ያሉ ዘመድ፣ ወዳጆቻችንን በስልክ፣ በኢሜል፣ በቫይበር ፣ በቴክስት በማግኘት ሰልፉን እንዲቀላቀሉ እናበረታታ። በሶሻል ሜዲያ፣ በራዲዮኖችና ድህረ ገጾችም በፓልቶኮች ቅስቀሳዉን እናፋፍም። በገንዘብ ድጋፍ እናድርግ። በአካል ባንገኝም በመንፈስ ሰልፉን እንቀላቀል።
ይህ የአንድ ሰው፣ ወይንም የአንድ ፓርቲ ንቅናቄ አይደለም። ይህ የሚሊዮኖች ንቅናቄ ነው። ይህ የሕዝብ ትግል ነው። በመሆኑም የእያንዳንዱ ኢትዮጵያዊ ተሳትፎ ያስፈልጋል። እያንዳንዳችን የድርሻችንን ለመወጣት እንዘጋጅ። ከሚሊዮኖች አንዱ እንሁን ። አዋሳ በአካልም ይሁን በመንፈስ እንገናኝ !

ፍኖተ ነፃነት ጋዜጣ ከአዲስ አበባ እንደዘገበው በምስራቅ ጎጃም በነማይ ወረዳ ደንጎሊማ ቀበሌ አቶ ሞሳ አዳነ የተባሉ የመኢአድ አባል ቅዳሜ ሰኔ 7 ቀን ከቤታቸው ወደ እስር ቤት መሄድ አለብህ በሚሉ የብአዴን ካድሬዎች ድብደባ ሕይወታቸው አልፏል፡፡

ይህን ድርጊት የፈጸሙት ሁለት የብአዴን ካድሬዎች አቶ አዲሱ ጫኔና አቶ ብርሃኑ ታመነ ወደ መኖሪያቸው በመሄድ ወደ እስር ቤት ትሄዳህ በማለት ለማስገደድ ሲሞክሩ በተፈጠረ እሰጣገባ አቶ ሞሳ አዳነ ካድሬዎቹ በፈጸሙባቸው ከፍተኛ ድብደባ ወዲያውኑ ሕይወታቸው ሊያልፍ ችሏል፡፡ በተያያዘ ዜና በዚያው ቀበሌ ነዋሪ የሆኑ የመኢአድ አባል አቶ ይበልጣል ወንድሜነህ ቤትህ መሣሪያ አለ በሚል ጥርጣሬ እያሳደዱዋቸው እንደሚገኙና እሳቸውም አካባቢያቸውን ጥለው እንደሸሹ የመኢአድ የሕ/ግንኙነት ኃላፊ ለፍኖተ ነፃነት ዝግጅት ክፍል ገልጸዋል፡፡

Download (PDF, 465KB)

ጋዜጠኛ ተመስገን ደሳለኝ

ዕለቱ የሁለት ሺ ሶስት ዓመተ ምህረት የመስቀል በዓል የተከበረበት ማግስት፤ ሰሜናዊቷ የኤርትራ አዋሳኝ  ወልቃይት ገና ከእንቅልፏ ሙሉ ለሙሉ ባለመንቃቷ፣ እስከ አፍንጫቸው የታጠቁ ጎፈሪያቸው  የተንጨ(ባረረ ፋኖዎች በውስጧ ካሉ ተቋማት ወደ አንዱ እያመሩ ስለመሆኑ የጠረጠረች አትመስልም፤  ከኤርትራ የተነሱት ፋኖዎች መዳረሻ በወረዳዋ ታዋቂ የሆነው አወርቅ የመጀመሪያና ሁለተኛ ደረጃ ት/ቤት  በመሆኑ፤ ማንም ልብ ሳይላቸው ልክ እዚያው እንደደረሱ፣ ከፊሎቹ በሰለጠነ ወታደራዊ ስልት ትምህርት  ቤቱን ከአጥር ውጪ በመክበብ ድንገተኛ ጥቃት የሚሰነዝር ኃይል ከመጣ ለመከላከል ሲያደፍጡ፤ የተቀሩት  ደግሞ ወደ ውስጥ በመግባት በግቢው የሚገኙ መምህራን ሜዳው ላይ እንዲሰበሰቡ ቀጭን ትዕዛዝ  አስተላለፉ፤ በጥቂት ደቂቃዎችም ውስጥ ሁሉም በተባለበት ቦታ ተሰበሰበ፤ እያንዳንዷን እንቅስቃሴ በዕቅዱ  መሰረት መፈፀሙን በጥንቃቄ ሲከታተል የነበረው የቡድኑ መሪ በቅድሚያ ስለራሱና ጓደኞቹ ማንነት እና  ስለወከሉት ድርጅት አጭር ማብራሪያ ከሰጠ በኋላ፣ የትግሉን ዓላማ በስፋት አብራርቶ አስረዳ፤ ሌሎች ጓዶቹም የፖለቲካ -—[ሙሉውንለማንበብእዚህይጫኑ]—-

(ዘ-ሐበሻ) በመቀሌ የፊሕ ገረብ ተፈናቃዮች መሬታችንን ተነጠቅን፤ አላግባብም ሕወሓት የኛን መሬት ነጥቆ ለካድሬዎቹ እየሰጠ ነው በሚል ትናንት አርብ ያነሱትን ተቃውሞ ተከትሎ በዛሬው እለት ይህን ተቃውሞ ያስተባብራሉ የተባሉ ሰዎች ተለቃቅመው እንደታሰሩ አብርሃ ደስታ ከመቀሌ ባሰራጨው መረጃ ላይ አስታወቀ።

የመቀሌ ከተማ (ፎቶ ፋይል)

ሕወሓት መሬታችንን ነጥቆ ከቀያችን እያፈናቀለን ነው፤ መሬታችንም ለካድሬዎች እየታደለ ነው በሚል የሚያማርሩት ወገኖች ሰብሰብ ብለው ሲያቀርቡት የነበረው አቤቱታ ከተበተነ በኋላ ዛሬ ቅዳሜ ሰኔ 14, 2006 ዓም ጥዋት በፖሊስ እየታሰሩ ነው። አብርሃ ደስታ እስካሁን ባለኝ መረጃ መሠረት እስካሁን ህዝቡን ወክለው ለአባይ ወልዱና በየነ መክሩ አቤታቱ ሲያሰሙ የነበሩ ከ20-40 የሚሆኑ ኗሪዎች መታሰራቸው አረጋግጫለሁ ብሏል።

ከታሰሩት አንዱ “ይህን ያህል ለህዝብ ጥላቻ ካላቹ ለምን ገድላቹ በዚሁ አፈር አትቀብሩንም” ብሎ መናገሩ ተመስክሯል።

በተመሳሳይ ዜናም በአዲስ አበባ ለረዥም ጊዜ የኖሩበትን የቀበሌ መኖሪያ ቤት ካድሬዎች በመምጣት ልቀቁ እያሉ እንደሚያስፈራሩና ቤቱን አስለቀቀውም ለራሳቸው እንደሚያደርጉት የደረሰን መረጃ ያመለክታል። ይህን ጉዳይ ዘ-ሐበሻ በደንብ ተከታትላ ትዘግባለች።

ቪያግራም እንደ ራስ ምታት ክኒን?

ፋርማሲስት ወይዘሪት ዙፋን በቅርብ ጊዜያት ቁጥራቸው እየጨመረ የመጡትን የወሲብ ማነቃቂያ እንክብል ተጠቃሚዎች መብዛት ቢያስገርማትም ምክንያቱን ከብዙዎቹ ተጠቃሚዎች ትሰማለች ነገር ግን ብዙ ጊዜ ያለማዘዣ በድፍረት መጥተው ለመግዛት የሚከራከሩ ተማሪዎችን ስታይ ግን ይበልጠ ቢገርማትም ተማሪዎቹን አስረድታ ከመሸኘት ውጭ ምንም ማድረግ ባለመቻሏ ታዝናለች፡፡

«አንዳንድ ጊዜ እነዚህን ታዳጊዎች ግን የሚቆጣጠራቸው የለም እላለሁ ለራሴ» ትላለች ደግሞ ከዛ የባሰውን ሁኔታ ስታስበው «ዘንድሮ ወላጅም እኮ ተቆጣጣሪ ያስፈልገዋል አሁንማ እነሱም ፋርማሲያችንን የሚያጨናንቁት በዚሁ ቪያግራ ክኒን የተነሳ ነው፡፡» በማለት አሁን ያለውን ሁኔታ ታስረዳለች፡፡
በአንዳንድ ፋርማሲዎቻችን ውስጥ ያለማንም ከልካይ ይሸጣል፡፡ ገበያ ላይ ከዋለበት ጊዜ ጀምሮ በመላው ዓለም ላይ ተስፋፍቷል፡፡ በሃገራችን በተለይ በመዲናችን አዲስ አበባ በስፋት ይታወቃል፡፡ የተጠቃሚውም ቁጥር ከጊዜ ወደ ጊዜ የትየለሌ እየሆነ መጥቷል፡፡

እኔም የሚነገረውን የአደባባይ ምስጢር ልፈትሽ በመነሳሳት ወደ አንዳንድ ፋርማሲዎች ጎራ አልኩ፡፡ በመጀመሪያም ያቀናሁበት ፋርማሲ እጅግ ብዙ ተገልጋይ የሚመላለስበት ቤት ነው፡፡ በቅርብ ያገኘሁትን ፋርማሲስትም ጠጋ ብዬ ቪያግራ መኖሩን ስጠይቀው፣
‹‹አዎን የውጩን ነው ወይስ የሃገር ወስጥ ነው የምትፈልገው?›› ሲለኝ
‹‹ የሃገር ውስጥ›› በፍጥነት መለስኩ
‹‹ማዘዣ ይዘሃል?›› ጠየቀኝ ፋርማሲስቱ በትኩረት እየተመለከተኝ
‹‹አልያዝኩም ግን ደንበኛ ነኝ›› በፈግግታ መለስኩለት፡፡ በጥርጣሬ ዓይን መልከት አድርጎኝ በፍጹም ያለማዘዣ እንደማይሸጥልኝ ቢነግረኝም በሂደት ማሳመን ስለቻልኩም ያለማዘዣ ሊሸጥልኝ ተስማማን፡፡
በሌላኛው ፋርማሲ ግን ብዙም ሳልቸገር የትኛውን ዓይነት እንደምፈልግ ጠየቀኝ፤የጥራት ደረጃውም ሆነ የዋጋው ሁኔታን እንደ ደንበኛ ሳይሆን እንደገበያተኛ አስረዳኝ፡፡ በመቀጠልም ሕንድ ሃገር የሚመረተውን ሊሸጥልኝ ተስማማን፡፡
ከ9 ብር እስከ 160 ብር የሚደርሱ የተለያዩ አይነት የወሲብ ማነቃቂያ እንክብሎች ዋጋና አይነት አስረድቶኝ እንድመርጥ ፈቀደልኝ፡፡ እኔ ካየኋቸው በዋነኛነትም በሃገራችን ውስጥ በሕንድ ኩባንያ የሚመረተው ኩፒድ የተሰኘው የቪያግራ ዘር የሆነ እንክብል በብዛት ተጠቃሚ እንዳለውም ለማወቅ የዋጋውን ርካሽነት መገንዘብ ቀላል ነው፡፡ይህን መሰል የአደባባይ ምስጢሮች በከተማችን የመድሐኒት መሸጫ መደብሮች ሁሉም ጋር ባይሆን በአንዳንድ ቦታዎች ይታያሉ፡፡ ከአዛውንት አንስቶ እስከ ወጣት እና ተማሪዎችም ተጠቃሚዎቻቸው ናቸው፡፡
ዳንኤል አለምነህ ይባላል፡፡ ባለትዳርና የአንድ ልጅ አባት ነው፡፡ የኩፒድም ሆነ የሌሎች የቫያግራ እንክብል ዓይነቶች ቋሚ ደንበኛ ነው፡፡ ‹‹ባለቤቴን እወዳታለሁ፤እሷን ማጣት አልፈልግም፤በተለይ በወሲብ የተነሳ ትዳሬ እንዲናጋ አልፈልግም ምክንያቱም ሥራዬ ጫና የበዛበትና ፋታ የማይሰጥ ነው፡፡ ኑሮን ለማሸነፍ ደፋ ቀና እያልኩ ሳለ ባለቤቴን ማስደሰት አለመቻሌ ደግሞ ለኔ ከሁለት ያጣ መሆን ነው፤ ስለዚህ ተያያዥ ችግሮች እና በየጊዜው ያልጠበቅኳቸው ሕመሞችን ቢያስከትልብኝም ከመጠቀም ወደ ኋላ አልልም፡፡ ይህ ለትዳሬ ስል ያደረግኩት ነገር ስለሆነ ምንም አይፀፅተኝም›› ይላል ጠንከር ባለ ስሜት፡፡

ተዘዋውሬ ከቃኘኋቸው ትምህርት ቤቶች መካከል በአንድ የግል ትምህርት ቤት የሚገኝ ስሙ እንዳይጠቀስ የጠየቀኝ መምህር እንዲህ ሲል ሃሳቡን አጋርቶኛል፡፡ ‹‹ይህ የወሲብ ማነቃቂያ መድኃኒት እንዲህ በስፋት በሃገር ውስጥ እንደሚሸጥ እንኳን አላውቅም ነበር ነገር ግን ከራሴ ተማሪዎች ይህን ነገር በመስማቴ ተደንቄያለሁ፡፡ እነሱ ለእንደዚህ ዓይነት ነገሮች ከኛ ይልቅ ቅርብ ናቸው በተለይም እነዚህ የሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎች በብዛት የሚጠቀሙ መኖራቸው የትምህርት ቤቶች ሚስጢር ነው›› ይላል:: ተማሪዎችም ይህን እንክብል እንዴት በቀላሉ ሊያገኙት እንደሚችሉም ግምቱን ሲያስቀምጥ ‹‹ፋርማሲዎች ያለማዘዣ እንደሚሸጡላቸውም እሰማለሁ፡፡ ከሱ በባሰ ግን በተለይ በመካከለኛም ሆነ በተሻለ የኑሮ ደረጃ ያሉ ወላጆች በብዛት ይጠቀማሉ እነዚህ ተማሪዎችም ከወላጆቻቸው ሰርቀው መጠቀማቸውና በራሳቸውም እየገዙ መጠቀም መቻላቸው ይመስለኛል›› ይላል፡፡
መምህር ይስሃቅ ደረሰ ግን ይህ ብቻ አይደለም ይላል ‹‹ እንደኔ እምነት ተማሪዎች ለልቅ ወሲብ ፊልሞች መጋለጣቸው ነው፡፡ በፊልሞቹ ላይም የሚያዩት ትዕይንት ይህን መድኃኒት በመጠቀም እንደሆነ ሲረዱና ለረጅም ሰዓታት ወሲብ ሲፈፅሙ እንደሚያዩዋቸው የፊልም ተዋናኞች መሆን ሲያሰኛቸውም ለመጠቀም ይነሳሳሉ›› በማለት ይናገራል፡፡

ተማሪዎች፣ሠራተኞች፣ወጣቶች፣አዛውንቶችም ሆኑ ጎልማሶች በብዛት ወደ መደብራቸው እንደሚመጡ ያጫወተችኝ ፋርማሲስት ወይዘሪት ዙፋን ደግሞ ያለማዘዣ መደብራቸው እንደማይሸጥና ይህን መሰል እንክብል ያለማዘዣ መሸጥ ከህክምና ስነምግባር የራቀ ተግባር እንደሆነ ትናገራለች፡፡ ነገር ግን እንደሷ አባባል ለተማሪዎችም ሆኑ ለወጣቶች ማዘዣውን በግድየለሽነት የሚፅፉ የሕክምና ባለሞያዎች ሊኖሩ እንደሚችሉ ሳትጠቅስ አላለፈችም ‹‹አለበለዚያ ግን እነዚህ ታዳጊዎች የወሲብ ማነቃቂያ እንክብል በፍጹም የሚያገኙበት ምክንያት ሊኖር አይችልም›› ትላለች፡፡
ከዚህ ባሻገር የስኳር፣ደም ግፊትና የልብ ሕሙማን የወሲብ ስንፈት በሚያጋጥማቸው ወቅት መድኃኒቱን በመውሰድ ባልታሰበው መልኩ ብዙ ባለትዳሮችም ሆኑ ወጣቶች ሕይወታቸው እያለፈ ነው፡፡ ይህን በተመለከተም ይህችው ፋማሲስት ቀደም ሲል የምታስታውሰውን ታሪክ አጫወተችኝ ‹‹የግፊት ሕመምተኛ ነው፡፡ ለግፊት ማስታገሻ መድኃኒቱንም እየወሰደ ነው፤የሚወስደው መድኃኒት ሥንፈተ ወሲብ ስላስከተለበትም ቪያግራ መጠቀም ይጀምራል፡፡ ከብዙ ጊዜያት በኋላ ባልታሰበው መልኩ የደም ግፊቱና የልብ ምቱ መስመሩን ስቶ ግለሰቡ ሕይወቱ አልፏል፤ይህን ያደረገውም ኃኪሙን አማክሮ መሆኑ ኃኪሙም እንዲጠቀም መፍቀዱ በሞያዊ ጥፋት ሊያስጠይቀው በተገባ ነበር›› ስትል በኃኪሞች ዙሪያ የሚከሰተውን ችግርና አደጋ ምን ያህል እንደሆነ ታስረዳለች፡፡

ኃኪሞች የመድኃኒት ማዘዣ ይቅርና የእረፍት ፍቃድ እንኳን ሲሰጡ ብዙ ነገሮችን ከግምት አስገብተው እንዲሆን የሳይንሱ ስነምግባር ያዛል፡፡ ከአካላዊ ምርመራ አንስቶ፣የታማሚውን ችግር ምን ያህል መድኃኒቱ እንደሚያስፈልገው ሙያዊ ውሳኔ ይጠይቃል፡፡ ሆኖም ይህን መሰል ከስነ ምግባር የወጡ ሥራዎችን የሚፈጽሙ የሕክምና ባለሙያዎች ካሉም ሰፊ ቁጥጥርና ክትትል የሚያስፈልገው ጉዳይ ይሆናል፡፡ ይህን መሰል ስህተት አውቀውም ሆነ በግድ የለሽነት የሚፈጽሙ ባለሙያዎች ካሉም ትኩረት የሚሻ ጉዳይ ነው፡፡

ሲንድናፊል፤ድንገተኛው ዱብዕዳ

የወሲብ ማነቃቂያ እንክብል በተለያዩ ስያሜዎች በዓለማችን ላይ ቢስፋፋም ዋነኛ መጠሪያውና ሳይንሳዊ ስሙ ሲንድናፊል ሲሆን እንክብሉን ለዓለም በስፋት ያስተዋወቀው ኩባንያ ቪያግራ በሚል ስያሜ ስለሆነም ከሳይንሳዊ ስሙ ይልቅ የንግድ ስሙ በሁሉም ሰው ዘንድ በስፋት ይታወቃል፡፡
ቪያግራን ለገናናነት ያበቃው አንድ አጋጣሚ ነው፡፡ ከመነሻው የመድሃኒት አምራቹ ፒፋየዘር ለከፍተኛ የደም ግፊትና ለሌላ ህመም መፍትሄ ይሆናል የሚል ተስፋ ነበረው፡፡ እናም ለሙከራ አቀረበ፡፡ ኋላ ላይ ግን በሙከራው ውስጥ የተሳተፉት ወንዶች የናሙናቸውን ውጤት አንመልስም በማለታቸው ተመራማሪዎቹ አንዲት እንግዳ ነገር መፈጠሩን ጠረጠሩ፡፡

በእርግጥም ልክ ነበሩ፡፡ የምርምር ሙከራዎቹ በቀጠሉ በጥቂት ዓመታት ውስጥ ሰማያዊ ክኒን ተዓምራዊ መሆኑ ተደረሰበት፡፡ ተስፋ ላጡት ብዙዎችም ተስፋቸውን መለሰ፡፡ ቀደም ያሉ ጥናቶች በአሜሪካ በየቀኑ ከ50 ሺህ በላይ የቪያግራ ኪኒኖች እንደሚወሰድ ያሳያሉ፡፡ቪያግራን መጠቀም በተለይ በአሜሪካ እ.እ.እ ከ1998 ወዲህ አንድ ባህል ሆኗል፡፡ አሜሪካ የቪያግራ ማህበረሰብ እስከመባልም ደርሳለች፡፡

እንዲህ እንዲህ እያለ በመላው ዓለም ጓዳ ጎድጓዳ ውስጥ በአጭር ዓመታት ውስጥ መስፋፋት የቻለና በተለያየ መጠንና ስያሜ በገፍ መቸብቸብ ችሏል ለኩባንያውም ትልቅ ትሩፋትን ፈጥሯል፡፡
በሀገራችንም በተመሳሳይ መልኩ የተጠቃሚው ቁጥር እጅግ እየጨመረና ርካሽ በሆነ ዋጋ መሸጥ ከጀመረም ዓመታቶች ተቆጥረዋል፡፡ በከተማችን አዲስ አባባም በተለያዩ የመድኃኒት መደብሮች የሚገኘው ይህ እንክብል ከወጣት እስከ አዛውንት ከፍተኛ ተጠቃሚ አለው፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ ካሉ የመድኃኒት አምራች ኩባንያዎች መሃከል የህንዱ ካዲላ ፋርማዮቲካልስም ይገኝበታል፤ኩባንያውም ኩፒድና ሌሎች የቪያግራ ዘሮችን አምርቶ ያቀርባል፡፡

ተጠያቂው ማን ይሆን?

በሃገራችን ስላለው የመድኃኒት ቁጥጥር ሁኔታ ሰፊ መረጃ ለማግኘት በማሰብም የኢትዮጵያ ምግብ፣የመድኃኒትና የጤና ክብካቤ አስተዳደርና ቁጥጥር ባለስልጣን የሚመለከተውን ኃላፊ ለማግኘት በማሰብም ለሁለት ሳምንታት ቀጠሮ ለማስያዝ ከፍተኛ ጥረት ብናደርግም ሊሳካልን አልቻለም፡፡ በተለይ ዋና ዳይሬክተሩን ለማግኘት ያደረግነው ሙከራ የማይታሰብ ሙከራ ይመስል ነበረ፡፡

ተቋሙ ባለስልጣን መስሪያ ቤት እንደመሆኑ ቁጥጥሩንም የሚከታተልበት የራሱ መንገድ ይኖረዋል፡፡ ይህን ከግምት ውስጥ በማስገባትም በሕዝብ ግንኙነቱ አቶ ሳምሶን አማካኝነት የሚመለከተውን አካል ለማግኘት ያደረግነው ጥረት ያልተሳካበትም ዋነኛ ምክንያት በሥሩ ባሉ በተለያዩ ክፍሎችና ኃላፊዎች መካከል ቅንጅት ባለመኖሩና አንዱ እንደማይመለከተው በመጥቀስ ወደ ሌላው በመጠቆም ሌላኛው መልሶ ወደ አንዱ በመምራት ለሁለት ሳምንታት ያህል ያደረግነው ጥረት ሳይሳካ ቀርቷል፡፡ ይህን መሰል የአሠራር ዝርክርክነትና ኃላፊነትን የመሸሽ ባህሪ የተላበሰ ተቋም በሃገር ደረጃ ሃላፊነት የተሰጠው ቢሆንም እንዴትስ ብሎ በከተማችን ስላለው የመድኃኒት ዝውውር ሁኔታ ከከተማዋ የጤና ቢሮ ጋር በቅንጅት መሥራትስ ይችላል ተብሎ ይታሰባል?

ቪያግራን ማን ይጠቀምበት?

ፕሮፌሰር ጀማል አብዱልቃድር)

የወሲብ ማነቃቂያ እንክብል ወይም በሳይንሳዊ አጠራሩ ሲንድናፊል በከተማችን የመድኃኒት መደብር እንደ አሸን የመፍላቱ ምስጢርም አምራች ኩባንያ በሃገራችን መኖሩና የዋጋው መርከስ ብቻም ሳይሆን የተጠቃሚው ቁጥር መጨመሩ ነው፡፡ ፋርማሲስት ወይዘሪት ዙፋን በንፅፅር ስትናገር ‹‹ የቪያግራ እንክብል ከአስፕሪን እኩል የሚሸጥበት ወቅት አለ›› ትላለች የተጠቃሚው ቁጥር ምን ያህል ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ እንደመጣ ስትናገር፡፡

ይሁንና የእንክብሉን አጠቃቀምና ማን መጠቀም እንደሚችል አደጋውንና ተያያዠ ጎኑን በተመለከተ ከፕሮፌሰር ጀማል አብዱልቃድር ጋር ቆይታ ለማድረግ ወደድን፡፡ ፕሮፌሰር ጀማል የስኳር ሕሙማን ማሕበር የክብር ፕሬዝዳንትና የሄልዝ ፈርስት ከፍተኛ ክሊኒክ የስኳር ኃኪም ናቸው፡፡ ከእርሳቸውም ጋር ባደረግነው ቆይታ ሰፊ ማብራሪያ እንዲህ ሰጥተውናል፡፡

ብዙ ጊዜ ሰዎች ይህን መሰል ችግር ሲያጋጥማቸው ኃኪሞችን ከማማመከር ይልቅ ገዝተው የመጠቀም ዝንባሌ አላቸው ነገር ግን ይህ በብዙ ምክንያት አይመከርም አንደኛ የወሲብ ችግር ምንድን ነው? ያንን መለየት የሚችለው ሃኪም ብቻ ነው፡፡
ማንም ሰው ስንፈተ ወሲብ አለብኝ ብሎ እንደ ቪያግራ ያሉ እንክብሎችን መውሰድ የለበትም፡፡ በመጀመሪያ ደረጃ ይህ እንክብል እንደሚገባው መወሰን የሚችለው ኃኪም እንጂ ማንም አይደለም፡፡ ብዙ ጊዜ ይህን ባለማድረጋችንም ለአላስፈላጊ የጎንዮሽ ችግር ጠንከር ሲልም ለሞት እየተዳረግን ነው፡፡
ሁለተኛ ነገር በስኳር ሕመምም ሆነ በሌላ ነገር የተነሳ የነርቭ መጎዳት አልያም ሌላ ሌላ የጤና ችግር ካለበት ፣ለልብ ሕመም የሚሆን መድሃኒት የሚወስድ ከሆነ፣የኩላሊትና መሰል ጉዳት ካለበት ከጥቅሙ ጉዳቱ ስለሚያመዝን ወይ መጠኑን መቆጣጠር ያስፈልጋል አልያም ከነጭራሹኑ አለመውሰዱ ይመረጣል፡፡ ይሄም ከጥቅሙ ጉዳቱ ስለሚያመዝን መጀመሪያ ሃኪም ጋር መታየት እንዳለበት ፕሮፌሰር ጀማል ያስረዳሉ፡፡

ፕሮፌሰርም ‹‹በመሰረቱ የወሲብ ችግራችን እኛ እንደምንሰጋው ከባድ ሳይሆን ቀላል የስነልቦና ችግር ሊሆን ይችላል፤አልያም ያላስተዋልነው ሌላ ቀላል ጉዳይ ሊሆን ይችላል እናም ይህን መወሰን የሚችለው ኃኪሙ ብቻ ነው፤ኃኪሙም ሙሉ ምርመራ አድርጎ እንጂ በዘፈቀደ አይደለም›› በማለት ምን ያህል ጥንቃቄ እንደሚስፈልገውም ያሳስባሉ፡፡

መድኃኒቱን ከመውሰዱ በፊት ያለበትን ችግር ከተለየ በኋላ መውሰድ እንደሚችልና እንደማይችል ኃኪሙ ይወስናል፡፡ ችግር ከሌለበት ደግሞ በሳምንት ምን ያህል ጊዜ መውሰድ እንዳለበት እንደገና ልዩ ልዩ ነገሮችን ግምት ውስጥ በማስገባት መድኃኒቱን መመጠን ያስፈልጋል፡፡
ለመጀመሪያ ጊዜ ቪያግራን የሚወስድ ማንኛውም ግለሰብ ጠቅላላ ምርመራ ማድረግ ይኖርበታል፡፡ አስፈላጊ ክትትል እየተደረገለትም ይቀጥላል፡፡ ስለዚህ ጠቅላላው የጤና ሁኔታ፤የሚወሰዳቸው መድኃኒቶች፤ሌሎች ሕመሞች ካሉበት ይለያሉ፡፡ ይህን መድኃኒት እየወሰደ ከሆነ ችግር እንደማያመጣበት ካተረጋገጠ በኃላ መድኃኒቱን ታዞለት ነው መቀጠልም ያለበት፤ለመጀመሪያ መድኃኒቱ ሲታዘዝለትም ለተወሰነ ጊዜ ብቻ ነው መውሰድ ያለበት፡፡ ለምን ቢባል ችግሩን ፈትቶለት ይሆናል ወይም ደግሞ የጎንዮሽ ችግር አምጥቶበት መሆኑን ለመለየት ነው፡፡ ይህ ካልሆነ በስተቀር ማንም ሰው ከምንም ተነስቶ መውሰዱ በራስ ላይ አደጋ ማምጣት ነው፡፡

ሥንፈተ ወሲብ፣ ስኳር፣ ደምግፊትና የልብ ሕመም

እንግዲህ የስኳር ሕመምተኛ የወሲብ ችግር ሲኖርበት ሌሎች ብዙ ነገሮች ችግሩን ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡ ምክንያቱም የስነልቦና ችግር ሊሆን ይችላል ስለዚህ ሃኪሙ የችግሩን ዓይነት ባግባቡ በመለየት እንጂ በደፈናው ማዘዝ የለበትም የስኳር ሕመምተኛ ቢሆንም እንኳ አንዳንድ ጊዜ በሌላ ምክንያት የወሲብ ችግር ሊታይበት ይችላል፡፡ እንግዲህ ይህን መለየት የሃኪሙ ፈንታ ነው ፡፡

ሁለተኛው የስኳር ሕመም አንዳንድ ጊዜ የወሲብ ችግር የመጀመሪያ መንስዔ ሊሆን ይችላል፡፡ ነርቭ በመነካቱ ነው ብዙ ጊዜ ይህ ችግር ሊከሰት የሚችለው፡፡ አንዳንድ ጊዜ ደግሞ የደም ስሮች በመጥበባቸው ምክንያት ሊሆን ይችላል፡፡መድኃኒቱን ከመውሰድ ጋር ሌላ መታወቅ ያለበት ነገር ቢኖር መድኃኒቱ ጠቃሚ ጎን እንዳለው ሁሉ ጎጂ ጎን አለው፡፡ ያ ጎጂ ጎን ከሰው ሰው ይለያያል፡፡መድኃኒትንም አብዛኛውም ጊዜ ከጎጂ ጎኑ ይልቅ ጠቃሚ ጎኑ ስለሚያመዝን ነው የምንጠቀመውም፡፡ ፕሮፌሰር በምሳሌም ሲያስረዱ ‹‹ለምሳሌ የልብ መድሃኒት የሚወስድ ከሆነ ያ መድኃኒት ከዚህ ጋር አይሄድም ከዚህ ባሻገር ከሰው ወደ ሰው በሚለያይ መልኩ የጎንዮሽ ችግር ሊከሰት ይችላል እናም ከጀመረ በኋላ እንኳን ክትትል ያስፈልገዋል›› ይላሉ፡፡

ነገር ግን እርግጥ ነው በስኳር ሕመምተኞች ላይ የወሲብ ችግር ከመጣ ብዙ ጊዜ የስኳር ሕመሙ ነው መንስዔው፡፡ አንዳንድ ጊዜም የደም ስር ችግር ሊሆን ይችላል፡፡ ይሄ ቪያግራ የሚባለው በነርቭ ችግር ምክንያት የወሲብ ችግር ሲኖር ነው ጥቅም ላይ የሚውለው፡፡
የስኳር ሕሙማን የሚያጋጥማቸውን የወሲብ ችግር ሰፊነት ሲያስረዱም ‹‹መታወቅ ያለበት ነገር ቢኖር የስኳር ሕመም ከተከሰተ የዕድሜ ልክ ሕመም ስለሆነ በስኳር ሕመም የሚመጣ የወሲብ ችግርም የዕድሜ ልክ ይሆናል ምክንያቱም በችግሩ የተጎዳ የነርቭ አካል ተመልሶ ሊስተካከል አይችልም፡፡ ቋሚ ክትትል ማድረግ ይገባዋል፡፡ ግለሰቡም ጤናውን በሦስት ወር በሚመጣ በስድስት ወር በሚመጣ ክትትል ኃኪሙ በሚያዘው መሠረት እየተከታተለ ሊጠቀም ይችላል›› ይላሉ፡፡

በማከልም ‹‹እንደ ኃኪም የምንመክረውም ግለሰቡ የራሱን የስኳር መጠን እየተቆጣጠረና እየለካ መዝግቦ ኃኪም ጋር ሲደርስ ማሳየቱ የቁጥጥር ደረጃው ምን ላይ እንዳለ ለማወቅ ይረዳል፡፡ አሁንም ቢሆን አንዳንድ ዓይነት የልብ መድሃኒቶች እየወሰደ ከሆነ እና ሌሎች ተመሳሳይ ህክምና ላይ ካለ የወሲብ ማነቃቂያ እንክብሉን እንዲወስድ አይመከርም›› በማለት ያሳስባሉ፡፡

እንዲሁም ሌሎች እንደ ደም ግፊት ላሉ ሕመሞች የሚወሰዱ መድኃኒቶች ያንን ችግር ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡እንደዛ ከሆነም የደም ግፊቱን መድኃኒት መቀየር ያስፈልጋል ምክንያቱም በርከት ያሉ የደም ግፊት መድኃኒቶች ለስንፈተ ወሲብ ሊዳርጉ ስለሚችሉ ነው፡፡ እንደታማሚው ሁኔታ በማየትም ለደም ግፊት የሚሰጠውን መድኃኒት መለወጥ ነው፡፡ በዛ ችግሩ ከተፈታ ቪያግራ እንኳን አያስፈልግም ማለት ነው፡፡

የስኳር መድኃኒቶች እስከሚታወቀው ድረስ ለዚህ የሚዳርጉ የሉም፡፡ ከልብ መድኃኒቶች መካከል ለዚህ የሚዳርጉ አሉ፡፡ለምሳሌ የልብ ደምስሮች በመጥበባቸው ምክንያት የሚመጣ ህመም አለ ያንን ለማስታገስ የደም ስር ሰፋ ለማድረግ የሚረዱ ናይትሬት የሚባሉ መድኃኒቶች ሲወሰዱ ከቫያግራ ጋር ላይስማሙ ይችላሉ፡፡

በደም ግፊት በኩል ይህን ችግር የሚያመጡ ብዙ መድኃኒቶች አሉ፡፡ይህ አይነት ችግር በመድኃኒቱ ምክንያት ተከስቶ ከሆነ መድኃኒቱን ከመጀመሩ በፊት ስንፈተ ወሲብ አልነበረበትም ማለት ነው፡፡ መድኃኒቱን ከጀመረ በኋላ የሚመጣ ከሆነ በመጀመሪያዎቹ ጥቂት ሳምንታት ይታወቃል፡፡ስለዚህ ኃኪሙ ዋነኛ ተግባሩ ምን ምን መድኃኒት እንደሚወስድ ጠንቅቆ እንዲያውቅና እንዲወስድ ማድረግ ነው፡፡መድኃኒት መውሰድ ከመጀመሩም በፊት ኃኪሙ የሚሰጠው ሁኔታም ይወስናል፡፡አጠቃላይ ሕሙማንንም ሆነ ጤነኛውን ግለሰብ ለጊዜውም ቢሆን ቪያግራና ተመሳሳይ ዝርያ ያላቸው መድኃኒቶች መፍትሔ ሊያመጡለት ይገባል ካልሆነ ግን በሌሎች ዓለማት በቀዶ ጥገና የሚደረግም አለ ነገር ግን እንደ ፕሮፌሰር ጀማል እምነት ይህ አይመከርም፡፡

ሌላ መፍትሔ?

ለምሳሌ የስኳርም ችግር ሆነ ጤናው በጠቅላላ ጉዳት የደረሰበት በተለይ ጠቅላላ ድካም ያለበት ሰው በዚህ አይነት ችግር ሊጠቃ ይችላል፡፡ ስንፈተ ወሲብ ደግሞ ብዙ ጊዜ ከጤና መጓደል ጋር የተያያዘ ነው ስለዚህም በስፖርትም ሆነ በሌላ እንቅስቃሴ ሊፈታ ይችላል፡፡ በተለይ የአካል መዳከም ከሆነ በስፖርት መነቃቃት እንደሚቻል ፕሮፌሰር ጀማል ይጠቁማሉ፡፡
‹‹አንድን ችግር በተናጠል ማየት አደጋ አለው፡፡ ሁሉንም ችግር ከግምት ውስጥ ባስገባ ሁኔታ መድኃኒቱን ልንወስድ ይገባል እንጂ ችግሩ ስላለብን ብቻ መጠቀም የለብንም›› በማለት ሃሳባቸውን ይቋጫሉ፡፡

የቪያግራ ተጠቃሚዎች ሊያውቁት የሚገቡ እውነታዎችና ጥንቃቄዎች

የወሲብ ማነቃቂያ እንክብሎችን ስንወስድ የሚመጡብን ተያያዥ ጉዳቶች እንዳሉ አስቀድመን ልናውቅ ይገባል ነገር ግን እነዚህ ጉዳቶች ከሰው ሰው ይለያያሉ፡፡ በስፋትና በአብዛኞቻችን ላይ የሚታዩ ችግሮችም ይኖራሉ፡፡ መድኃኒቱንም ስንወስድ ማወቅ ያለብን እውነታዎች ቢኖሩ፤ የሚጠበቁ የህመም ስሜትችና አንዳንድ ድንገተኛ የሆኑ ጤና ነክ ክስተቶች ናቸው፡፡ ይህ እንክብልንም ያለ ኃኪም ትዕዛዝ መውሰዱ ብዙ ጉዳቶች እንዳሉት ከግንዛቤ ማስገባት ብቻ ሳይሆን እየወሰድነውም ቢሆን የኃኪም ክትትል አስፈላጊ መሆኑን ልንዘነጋው አይገባም፡፡

መድኃኒቱን እየወሰዱ ከሆነ ሊጠነቀቁና ሊያውቁት የሚገባዎ እውነታዎች፡-

የአይን ማቃጠልና ማሳከክ፣የራስ መክበድና ሕመም ሲያጋጥምዎ
የሽንት መቆራረጥና ለመሽናት ሲሞክሩ ከባድ ሁኔታ ካጋጠመዎት
የዕይታ መጋረድና የተለያዩ ቀለማቶችን ማየት ብርሃንን አለመቋቋም፤ጠንከር ሲልም በከፊል የማየት ችግር ሲከሰትብዎ
ወደ ኃኪም መሔድዎን አይዘንጉ፡፡

1.የልብ ምትዎ ወጥ አለመሆንና መቀያየር፣የደረት ሕመምና የትንፋሽ ማጠር ወሲብ ሲጀምሩም ሆነ በወሲብ ወቅት ካጋጠመዎት

2. ከ4 ሰዓት በላይ የብልት መቆም ወይም ሕመም ያለበትና ያልተለመደ አይነት የብልት መቆም ሲያጋጥምዎት
3. የአለርጂ ችግር ኖርብዎትም ሆነ ሳይኖርብዎት መድኃኒቱን መውሰድ ከጀመሩ በኋላ በስፋት በፊትዎም ሆነ በገላዎ ላይ የአለርጂ ምልክት ሲታይብዎት

አንክብሉን በፍጥነት እንዲያቆሙ ይመከራል፡፡ ከሕይወትና ከጤና የሚበልጥ የለምና ለሚወስዱትም ሆነ ለሚጠቀሙት ነገር እጅግ ጥንቃቄና ኃላፊነትን በተላበሰ ሊሆን ይገባል፡፡

ምንጭ፡ ሜዲካል ጋዜጣ

ዮፍታሔ

ሦስቱ ክልሎች
ትግራይ

- ዕቅዱ ከኢትዮጵያ ተለይቶ አገር መመሥረት ቢሆንም ሕወኀት ከሌሎች የተማረው ትልቅ  ተመክሮ አለው። አንድ ጠንካራ አገር የሚያስፈልጉትን ቁሳዊ መስፈርቶች አስቀድሞ ሳያዘጋጅና  ሳያሟላ ይህን ለማድረግ መሞከር ለዚያውም ይህ ሁሉ “ጠላት” ዙሪያውን ባለበት ሁኔታ ራስን  በራስ የማጥፋትን ያክል (suicide) ትልቅ ስህተት ይሆንበታል። ከመጀመሪያውም ዕቅዱ  አይሳካም። ቢሳካም አይዘልቅም። ከዚህም በላይ አዲስ የምትመሠረተው አገር በሕወኀት ቁልፍ  ባለሥልጣናት አስተሳሰብ በኢትዮጵያዊነቱ ኩሩ በሆነው በትግራይ ሕዝብ ዘንድ ወደጎን  እንዳትተውና በሱዳን ሕዝብና መንግሥት ዓይን ሚዛን የምታነሣና ሱዳን የሌላትን እንዲኖራት  በማድረግ ለሱዳን የምታጓጓ አገር ማድረግም ይጠይቃል።  –[ሙሉውንለማንበብእዚህይጫኑ]—

ጋዜጠኛ እስክንድር ነጋ

ከሥርጉተ ሥላሴ 20.06.2014 (ሲዊዘርላንድ – ዙሪክ)

…. ለቀጣዩ ቀናት

…. ውል ብሏል ለውል

…. ሽውታ ለናፍቆት

              ሕትምት!

አደራውን ልኳል

ወገኑን – ተማምኗል

አርበኝነት ሆኗል፤

           ተጥዷል!

የብዕር አባቱ

80 ነው ባቱ

ብራና እትብቱ

ትህትና ነው ቤቱ

          በኽረነቱ!

የቁምነገር ሃብቱ

ፍልስፍናው በርቱ!

ጽናቱ – ስበቱ

ትዕግስቱ – ውበቱ

ማሰብ ነው ዕለቱ

ቀን – ተሌት፣ –  ህብስቱ፤

ተስፋ  – ማ –  ሟተቱ

ያሥራቱ!

ይናገረው – ዘመን

ይዳኘው – መንገዱን፤

ይሄው ነው ዕውነቱ፤

ድርጊት ባለቤቱ

          ችሎቱ!

የግንባር ሥጋ ነው

ለሃቅ ያደረ ነው።

መሠረተ – ህብር

የሥጦታው – ደንበር

የመከራ ገበር።

ጥማቱ …

ፍጥረቱ —

ፈቅዶ – ህማማቱ

ፍቅረ – መለኮቱ

ህይወቱን – ለናቱ

ውስጡን – ለልዕልቱ

           መክሊቱ!

አልፋ ነው መለከት

ኦሜጋማ – ስብከት

             አብነት!

ተግባሩ ነው ፍልፍል

ፏፋቴ ፈለፈል

ተናግሮታል ወለል

ዓለም መስክሮታል፤

መንፈስ – መዝኖታል

ምርጥ ሰው ብሎታል።

ሰማይም ሰጥቶታል

ቀድሞ ቀብቶታል፤

ሁሉን ሽልሞታል

ቅብዕ —– ሰክኖለታል!

                                                  ለአባ ትርጉም ለጋዜጠኛ እስክንድር ነጋ የእንኳን ደስአለህ ሥጦታ፤ 19.06.2014 ዙሪክ ሙዚዬም – ፓርክ።

ፍኖተ ነፃነት

አቶ ደስታው ተገኝ

በሰሜን ጎንደር ምዕ/አርማጨሆ ወረዳ አብርሃጅራ ከተማ የአንድነት ፓርቲ የወረዳ የፋይናንስና የምርጫ ጉዳይ ኃላፊ የሆነው አቶ ደስታው ተገኝ ከአ.አ ዩኒቨርስቲ በ2000 ዓ.ም በቢዝነስ ኢዱኬሽን የመጀመሪያ ዲግሪ ካገኘ በኋላ በሐረር፣ በጎንደር ያስተማረ ሲሆን በም/አርማጨሆ ትምህርት ቢሮ ጽ/ቤት የመማር ማስተማር ጉዳይ ፈፃሚ ሆኖ ከ4 ዓመት በላይ አገልግሏል፡፡ በት/ቢሮው ለማስትሬት ትምህርት ዕድል ብቸኛ ተወዳዳሪ የነበረ ቢሆንም ለ3 ዓመታት ተከልክሏል፡፡ በትምህርት ቤቱ በሚደረጉ የመማር ማስተማር ሂደቶችን የሚፈጸሙ ስህተቶችን በስብሰባ በመግለጹ ኃላፊውን ሰድበሃል፤ የልዩ ፍላጎት ተማሪዎች ቁጥራቸው 4 ሆኖ ሳለ 40 እና 80 እየተባለ ሪፖርት ሲደረግ በውሸት መመራት መቆም አለበት በማለቱ የአንድ ወር ደሞዝ ቅጣትና ከነበረው ደሞዝ 2249 ወደ 1400 ብር ዝቅ ብሎ ለ 1 ዓመት ከ6 ወር እንዲሰራ የወረዳው ት/ቢሮ ጽ/ቤት ወስኖበታል፡፡

ት/ቢሮው ያለአግባብ የወሰነበት ውሳኔ ተገቢ ባለመሆኑ ለአቤቱታ ወደ ባህር ዳር ሲቪል ሰርቪስ ሄዶ ሲቪል ሰርቪሱ ለት/ቢሮው ግንቦት 5 እና በድጋሚ ግንቦት 15 ደብዳቤ ጽፎ እንዲቀርቡ ቢልም ለመቅረብ ፈቃደኛ ባለመሆናቸው ለመጨረሻ ጊዜ ለግንቦት 29 እንዲቀርቡ የተጻፈውን ደብዳቤ አንቀበልም በማለታቸው በፖሊስ ሳጅን ፍቃዱ አማካይነት ደብዳቤውን ተቀበሉ፡፡

ምዕ/አርማጨሆ አብርሃ ጅራ ት/ቢሮ ጽ/ቤት መልስ ሰጪ በዕለቱ በቀጠሮ ቢገኙም አቤቱታ አቅራቢው አቶ ደስታው ተገኝ አልተገኘም፡፡ ከግንቦት 29,2006 ዓ.ም ጀምሮ እስካሁን ድረስ አቶ ደስታው ተገኝ የእጅ ስልኩ አይሰራም ቤተሰቦቹና ጓደኞቹ ለ14 ቀን ያለበትን ሁኔታ ባለማወቃቸው በድንጋጤ ላይ ናቸው፡፡ ነገር ግን አንዳንድ የአካባቢው ነዋሪዎች ለፍኖተ ነፃነት ዝግጅት ክፍል እንደገለጹት በወረዳው ያሉ የብአዴን አመራሮች “በመለስ ተቃዋሚን ዜሮ ማድረስ” በሚል መፈክር የተቃዋሚ አባሎች ላይ የሚደረግ እስርና እንግልት እንዳለና አቶ ደስታው ተገኝም የተቃዋሚ ፓርቲ አባል ከመሆኑ ጋር በተያያዘ ለአቤቱታ በሄደበት ሳይታፈን እንዳልቀረ ጥርጣሬ እንዳላቸው ገልጸዋል፡፡

ዶ/ር ቁምላቸው አባተ (ሜዲካል ዶክተር)
ዕንቁ መፅሔት

ባህላዊ ህክምና በነባር (ኢንዲጂኒየስ) ኀልዮቶች፣ እምነትና ልምዶች ላይ የተመሰረተ የእውቀት፣ ክህሎትና ድርጊት ድምር ውጤት ነው፡፡ ጤናን ለመጠበቅ እንዲሁም በሽታን ለማወቅ፣ ለመከላከል ብሎም አካላዊና ስነ አእምሯዊ ህመሞችን ለመሻር ወይ ለማከም አይነተኛ ጥቅም ያበረክታል፡፡

ባህላዊ ህክምናዎች ከቀዳሚ ባለቤቶች ውጪ ሲጠቀሙት አማራጭ ወይም አጋዥ ህክምና በሚል ስያሜ ይጠራሉ፡፡

ዓለም አቀፍ የጤና ድርጅት በአንዳንድ እንደ እስያ እና አፍሪካ ሃገራት ለመጀመርያ ደረጃ የጤና አገልግሎት ባህላዊ ህክምናን እስከ 80 በመቶ ያህሉ ኗሪ እንደሚጠቀመው ያትታል፡፡ በኢኮኖሚ በበለፀጉ ሃገራትም ከ70 እስከ 80 በመቶ ያህሉ ኗሪ የሆነ አይነት አጋዥ ወይም አማራጭ ህክምና ተጠቅመው ያውቃሉ፡፡

ባህላዊ መድሃኒቶች በአንዳንድ ማህበረሰቦች ለዘመናት ጥቅም ላይ ውለዋል፡፡ እየዋሉም ይገኛሉ፡፡ የአዳዲስ ማህበረሰቦች ተጠቃሚነት እየጨመረ በሄደ ቁጥር እክሎችም ይታያሉ፡፡ በተለያዩ ዓለማት እየጨመረ የመጣው የባህል መድሃኒት ዓለም አቀፍ ደረጃውን(ጥራቱን) የጠበቀ መድሃኒት ስለመውሰድ በቂ(ተመጣጣኝ) መገምገሚያ መንገድ አልተዘጋጀለትም፡፡ ብዙ ሃገራት የባህል መድሃኒትን ያማከለ ፖሊሲ የላቸውም፡፡ በተለያዩ ሃገራት የባህል መድሃኒቶች፣ አጠቃቀምና የባህል መድሃኒት አዋቂዎችን እንዲሁም የባህላዊ ህክምናዎች አተረጓጎምና አከፋፈል ልዩነቶች የተነሳ ለቁጥጥር አመቺ አይደለም፡፡

አንድ የተፈጥሮ ተክል ውጤት ምግብ፣ ተጨማሪ ምግብ ወይም የባህል መድሃኒት ሊሆን ይችላል፡፡ (ይሄ እንግዲህ እንደየሃገሩ ሊለያይ ይችላል) በየሃገራቱ ያለው የመድሃኒቶች ቁጥጥር (ፖሊሲ) ልዩነት በሌሎች ሃገራት ሊከተል የሚችለውን የባህል መድሃኒት አቅርቦትና ስርጭት ሊያከብደው ይችላል፡፡ የባህል መድሃኒቶችን ጥቅም (ጤናማነት) እና ውጤታማነት አስመልክቶ በቂ ሳይንሳዊ መረጃ አለ ለማለት ያዳግታል፡፡ ምንም እንኳ በዓለም ሁሉ በሰፊው ጥቅም ላይ የዋሉና ውጤታማ የሆኑ ባህላዊ መድሃኒቶችም ይሁኑ ህክምናዎች ቢኖሩም ስለውጤታማነታቸው ተጨማሪ(ተከታታይ) ጥናቶች ማካሄዱ መልካም ነው፡፡ ከጤናማነትና ውጤታማነታቸው ባሻገር ጥራታቸው ምን ያህል እንደሆነ ማወቅ ለተጠቃሚው ማህበረሰብ ትልቅ ፋይዳ ያበረክታል፡፡

የባህላዊ ህክምናን ጥቅም ለማስቀጠል በቂ እውቀት ያስፈልጋል፡፡ ለምን እንጠቀመዋለን? መጠኑ ምን ያህል መሆን ይገባዋል?. . . ወዘተ የሚለው በመረጃ ተመዝግቦ ተጨማሪ ጥናት ተደርጎበት ለትውልድ ማስተላለፉ መልካም ነው፡፡

የህሙማን(የባህል መድሃኒት ተጠቃሚን) ጤና አጠባበቅና ጥቅም በተመለከተ አዘውትሮ የሚዘነጋው ነገር የባህል መድሃኒቶች ጉዳት የማስከተል እጣ ነው፡፡ ብዙ ሰዎች ‹‹ትክክለኛ›› የባህል መድሃኒቶች የእፅዋት ውጤቶች (የተፈጥሮ)ስለሆኑ ጤናማ ናቸው ወይም ጉዳት አያስከትሉም ብለው ያምናሉ፡፡ ነገርግን የባህል መድሃኒቶችም ይሁኑ የባህል ህክምና ጥራት ከሌለው፣ በወጉ ጥቅም ላይ ካልዋለ ወይም ደግሞ ከሌሎች ያልተገቡ መድሃኒቶች ጋር ከተወሰደ ያልተገባ ብሎም ለጤና ቀውስ የሆኑ እክሎችን ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡ ስለሆነም የህሙማንን ግንዛቤ ለመጨመር ያስችል ዘንድ ውጤታማ መንገዶችን ለማሳየት የሙያተኞች ምክክር መሰረታዊ ሚና ይጫወታል፡፡

(በእርግጥ የዓለም አቀፍ የጤና ድርጅት የባህል ህክምናን እንደ አንደኛ የመጀመርያ ደረጃ ህክምና ይቆጥረዋል፤ ይሄም እንክብካቤን ለማዳረስ እንዲሁም እውቀትንና ሃብትን ለማቆየት ይጠቅማል፡፡ ከዚህም ባሻገር የህሙማን ጤናም እንዲጠበቅ የባህል ህክምና የሙያተኞችን እውቀትና ክህሎትን ለማጎልበት ያግዛል)

የባህል ህክምና እንደሚታወቀው በሃገራችን ኢትዮጵያ ረዥም ታሪክ አለው፡፡ ወደ 90 በመቶ የሚሆነውም ህዝብ ተጠቃሚ እንደሆነ ይገመታል፡፡ አጠቃቀሙ በራስ አቅም፣ በወዳጅ ዘመድ ወይም በባህል ሃኪም ትእዛዝ ሊሆን ይችላል፡፡ በአዋጅ ለመጀመርያ ጊዜ እውቅናን ካገኘም ወደ 70 ዓመት አካባቢ ይሆነዋል፡፡ የጤና አቅርቦቱንም ለማስፋት እንዲሁም ውጤታማ ለማድረግ ከዘመናዊ ህክምናው ጋር ማስተግበር መልካም ነው፡፡

የተፈጥሮም ይሁን ዘመናዊ መድሃኒቶች አሰራራቸው ተመሳሳይ ሊሆን ይችላል፡፡

የሚከተሉት ከብዙ በጥቂቱ ያመሳስሏቸዋል፡፡

1. ቁጥጥር እና ክትትል የሚደረግባቸው፡- በትእዛዝም ይሁን ያለ ትእዛዝ የሚወሰዱ መድሃኒቶች ጥቅም ላይ ከመዋላቸው በፊት ጤናማ መሆናቸው፣ ዓላማ ያደረጉትን ህመም የሚያሽሉ፣ የሚያድኑ ወዘተ መሆኑ ይረጋገጣል፡፡ የባህል መድሃኒቶች ግን በተጠቃሚው ላይ ጉዳት የማስከተል አለማስከተል ጥናት እንዲያደርጉ አይገደዱም፡፡ ከዚህም ባሻገር መድሃኒቶች ሊያስከትሉ የሚችሉትን ተያያዥ ጉዳት (መጥፎ ችግር) እንዲመዘግቡና ሪፖርት እንዲያደርጉ ግዴታ አይጣልባቸውም፡፡
2. ቁጥጥር የሚደረግባቸው መድሃኒቶች በአጠቃላይ የተጣሩ ውህዶች ናቸው፡፡ ከተደረገባቸው መሰረታዊ ምርመራ መካከል መድሃኒቱ ጤናማ መጠን ምን ያህል ነው? አንዱ ከሌላኛው እኩል መጠን አለው ወይ? የመሳሰሉትን ማረጋገጥ ይጠቀሳል፡፡ ለምሳሌ ፓራሲታሞልን በወሰዱ ቁጥር አንድ አይነት መጠን ለው መድሃኒት እንደወሰዱ ይሰማዎታል፡፡ ከዚህ አንፃር በአንድ ብልቃጥ ወይም በሌላ መለኪያ የተሰፈረ የባህል መድሃኒት ከሌላው በመጠንም በይዘትም ላይመሳሰል ይችላል፡፡

አንዳንድ ጊዜ ጤናን ሊያውኩ የሚችሉ ንጥረ ነገሮችንም ሊይዙ ይችላሉ፡፡ ከዚህ በላይ ደግሞ ጥሩ ያልሆነ ጉዳይ በባህል መድሃኒት (ከተፈጥሮ በመነጨ ህክምና) ስም በማዘዣና ያለማዘዣ የሚወሰዱ ዘመናዊ መድሃኒቶችን እየቀመሙ መስጠት ነው፡፡ በውጪ ሃገር የተሰሩ ጥናቶችም ይሄንኑ አረጋግጠዋል፡፡ (ለምሳሌ ያህል አስፕሪን፣ቪያግራ እንደ ኮርቲሰን አይነት ሆርሞኖችን የያዙ የባህል መድሃኒቶች እንዳሉ ተረጋግጧል፡፡)

ለብዙ ሰዎች መድሃኒት መውሰድ የእለት ተእለት ልምዳቸው ሊሆን ይችላል፡፡ እነዚህ መድሃኒቶች ህመሞችን ለማከምና ጤናን ለማሻሻል የሚሰጡ እንደሆነ ይታወቃል፡፡ ምንም እንኳ የጥቅማቸው ነገር ባይዘነጋም የባህል መድሃኒቶችም እንደ ዘመናዊ መድሃኒቶች(ምናልባትም ከላይ በጠቀስናቸው ምክንያቶች የተነሳ በባሰ ሁኔታ) ጉዳት ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡ ጉዳታቸው ከቀላል እስከ ከባድ ሊሆን ይችላል፡፡ መድሃኒቶችን በምንጠቀምበት ጊዜ ጥቅምና ጉዳታቸውን ማመዛዘን መልካም ነው፡፡ ጥቅሙ ከጉዳቱ በልጧል ማለት መድሃኒቱን ቀጥታ መጠቀም እንችላለን ማለት ላይሆን ይችላል፡፡ ይሄ የሆነበት ምክንያት መድሃኒት ስንጠቀም የተለያዩ ጉዳቶች የማድረስ እድል ስላላቸው ነው፡፡

• የባህል መድሃኒቱ ከሌሎች መድሃኒቶች፣ ከምግብ ከመጠጥ . . . ወዘተ ጋር ሊፈጥር የሚችለው መጥፎ ግጭት፡፡ ውሑዱ (መደባለቁ) ሊፈጥር የሚችለው ግጭት መጥፎ የመሆን እድሉን ይጨምረዋል፡፡
• መድሃኒቱ ይሰራል ተብሎ የተውን ያህል ላይሰራ ይችላል፡፡
• መድሃኒቱ ይባሱኑ ተጨማሪ ጉዳት የማስከተል እድልም ይኖረዋል፡፡ ማንኛውንም መድሃኒት በሚወስዱበት ጊዜ ሊያገኙት ስለሚችሉት ጥቅም ብቻ ሳይሆን ሊከተሉ የሚችሉ ጉዳቶችንም ማሰብ መልካም ነው፡፡

ጉዳታቸውን ቀንሶ ጥቅማቸውን ለመጨመር የሚያስችሉ መንገዶችን በጥቂቱ ለመዘርዘር ያህል፡-

• አልፎ አልፎ ቢሆን እንኳ የሚወስዷቸውን መድሃኒቶች በዝርዝር ይያዙ
• ዝርዝሩን ጤናዎን ለሚከታተለው ባለሙያ ይስጡ
• አለርጂ ካለብዎት ይናገሩ
• መድሃኒት እንዳይወስዱ የሚከለክልዎ ሁኔታም ካለ ይግለፁ
• ነፍሰጡር ከሆኑ ወይም እያጠቡ ከሆነ ይጠንቀቁ
• የተሰጠዎትን መድሃኒት መልኩን፣ መጠኑን ወዘተ. . . ጠንቅቀው ይወቁ
• መድሃኒት አይቀላቅሉ
• ግጭቶችን ለማስወገድ ሲባል ከምግብና ከመጠጥ እንዲሁም ከሌሎች መድሃኒቶች ተቀላቅሎ መወሰድ አለመወሰዱን ይጠይቁ
• ሊያስከትል የሚችለውን ችግር ይጠይቁ፡፡ ችግሩንም ለመከላከል ያለውን መፍትሄ መረዳት መልካም ነው፡፡
• መድሃኒቱን ከወሰዱ በኋላ ምን እንደሚሰማዎት ያጢኑ፡፡ ለውቶችን ያስተውሉ፣ ትንሽም ይሁን ትልቅ ችግር ቢያጋጥምዎ ምን ማድረግ እንዳለብዎት ይወቁ፡፡ ባለሙያ ለማማከር አያወላዱ፡፡

የባህል መድሃኒቶች ከእለት እለት በዓለም ሁሉ ተጠቃሚያቸው እየጨመረ ሄዷል፡፡ የጥራት ቁጥጥሩ ትኩረት እነዚህን የባህል መድሃኒቶች መውሰድ፣ ለጤና የሚያበረክተው ጥቅም ወይም የሚስከትለው ጉዳት ምን እንደሆነ ማወቅ ነው፡፡ የተፈጥሮ ምርት ማለትና ጤናማ ይዘት ያለው መድሃኒት የተለያየ ትርጉም እንዳላቸው ማስታወስ ተገቢ ነው፡፡

የባህል መድሃኒቶችን ጥቅም ከፍ ለማድረግ፣  ሊያደርሱ የሚችሉትን ጉዳት ለመቀነስ እንዲሁም ነባር እውቀትን ለማቆየት የሁሉንም ሰው አስተዋፅኦ ይጠይቃል፡፡

ምንጭ፡- mahederetena.com/archives/1756

ፖሊስ በሐዋሳ ከተማ በቅስቀሳ ላይ የነበሩ የአንድነት አባላትን በሙሉ አሰረ

አንድነት ለዲሞክራሲና ለፍትህ ፓርቲ በነገው እለት ማለትም ሰኔ 15/2006 ዓ.ም በሐዋሳ ከተማ የጠራውን ሰላማዊ ሰልፍ ተከትሎ በራሪ ወረቀት በማደል ፤ ፖስተር በመለጠፍና በሞንታርቦ ቅስቀሳ ላይ የነበሩ የአንድነት አባላትን በሙሉ አስሯል፡፡ በሞንታርቦ ቅስቀሳ ላይ የነበሩት የነበሩ የአንድነት ፓርቲ አባላትን የሀዋሳ ከተማ አስተዳደር ፖሊስ መምሪያ የመሀል ክ/ከተማ ፖሊስ ጽ/ቤት በእስር ላይ ይገኛሉ፡፡

አንድነት ለዲሞክራሲና ለፍትህ ፓርቲ(አንድነት)በነገው እለት በሀዋሳ ሀተማ ለሚያደርገውን ህዝባዊ ሰላማዊ ሰልፍ ፖስተር በመለጠፍ፡በራሪ ወረቀት በማደልና በሞንታርቦ ቅስቀሳ በማድረግ ላይ የነበሩ የፓርቲው አባላት በፖሊስ ተይዘው በተለያዩ በከተማዋ ፖሊስ ጣቢያዊች የሚገኙ ቢሆንም ማንም እንዳይጠይቃቸው በመደረጉ በምን ሁኔታ ላይ እንደሚገኙ ለማወቅ አልተቻለም፡፡የሀዋሳ ከተማ ከተማ ፖሊስ መምርያ የመሀል ክ/ከተማ ፖሊስ ጽ/ቤት ሀላፊ ስማቸውን መግለፅ እንደማይፈልጉና ማንም መጠየቅ እንደማይችል እንዲሁም መረጃ ለመስጠት ፈቃደኛ አለመሆናቸውን ገልፀዋል፡፡ የሀዋሳ ከተማ ፖሊስ ኮሚሽነርን ስለሁኔታው ለማናገር ያደረግነው ጥረት አልተሳካም፡፡

በእስር ላይ የሚገኙት አባላት የሞባይል ስልካቸውን ተቀሙ

አንድነት ለዲሞክራሲና ለፍትህ ፓርቲ በነገው እለት ማለትም ሰኔ 15/2006 ዓ.ም በሐዋሳ ከተማ የሚያካሂደውን ሰላማዊ ሰልፍ ተከትሎ በቅስቀሳ ላይ እንዳሉ በፖሊስ ተይዘው የሀዋሳ ከተማ አስተዳደር ፖሊስ መምሪያ የመሀል ክ/ከተማ ፖሊስ ጽ/ቤት እንዲሁም በባህል አዳራሽ ፖሊስ ጣቢያ በእስር ላይ የሚገኙ የአንድነት አባላት ከማንም ጋር እንዳይገናኙ የሞባይል ስልካቸውን ተቀሙ፡፡ከስልካቸው በተጨማሪም በራሪ ወረቀቶቻቸውን ፖሊስ በሀይል ቀምተዋል፡፡

\